حدود 40 سال از تأسيس نهاد سپاه پاسداران انقلاب اسلامي ميگذرد و در طول اين سالها طوفانهاي مهيبي درخت نورس نظام جمهوري اسلامي ايران را مورد تاخت و تاز قرار داده است. در همه اين ناملايمتها اين سپاه پاسداران انقلاب اسلامي بوده است كه تلاش كرده با تمام توان در مقابل تهاجم چند جانبه دشمن مقاومت و از دستاوردهاي انقلاب اسلامي پاسداري كند.
با وجود اين و پس از گذشت تمام تجربيات تلخ و شيرين و در شرايطي كه نظام جمهوري اسلامي در باثباتترين دوران خود به سر ميبرد، اين نكته در ذهن بسياري از جمله نسل جوان به وجود ميآيد كه آيا وقت اين نيست كه سپاه پاسداران انقلاب اسلامي وظايف خود را محدود به همان مأموريتهاي نظامي كند. آيا بايد نقشي متعارف همانند ساير نهادهاي نظامي براي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي تعريف كرد و وظايف ديگر را از روي دوش اين نهاد انقلابي برداشت. نگاهي به سالهاي گذشته و به خصوص در مقاطع تاريخي حساس اين نكته را به خوبي نشان ميدهد كه چنين اقدامي بزرگترين كمك به دشمنان اين كشور به خصوص در حوزه خارجي است.
جبهه مقابله با بعثيها
نگاهي به سالهاي ابتدايي انقلاب اسلامي به خوبي نشان ميدهد كه سپاه پاسداران انقلاب اسلامي در اين دوران تمام تمركز خود را بر مهمترين وظيفه خود يعني مقابله با دشمن بعثي در كنار ارتش جمهوري اسلامي ايران تعريف كرده است؛ سالهايي كه بخش زيادي از نيروهاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي در مرزهاي غربي و جنوبي كشور مشغول مقابله با دشمن بعثي بودند، البته سپاه علاوه بر جبهه خارجي در تأمين امنيت كشور نیز نقش بسيار مهمي داشت كه از آن جمله ميتوان به وارد كردن ضربات مداوم به ساختار تروريستي سازمان منافقين اشاره كرد.
همين ضربات سنگين بود كه در نهايت سبب شد تا اين گروه تروريستي نتواند به فعاليتهاي خود ادامه دهد. با وجود اين با پايان جنگ تحميلي و زماني كه جنگ خسارتهاي وحشتناك خود را نشان داد، مشخص شد دولت به تنهايي نميتواند جوابگوي جبران این خسارتها باشد. در كنار اين بنا بر وظايف ذاتي انقلاب اسلامي بحث كمك جدي به تمام مستضعفان جهان نيز مطرح بود.
با چنين مختصاتي بود كه سپاه پاسداران انقلاب اسلامي وارد حوزه جديدي شد تا نياز كشور را در عرصههاي اقتصادي و حوزه سياست خارجي پاسخ دهد؛ مسئلهای كه شايد به مذاق برخي در داخل خوش نيامد.
چرا سپاه وارد فعاليتهاي اقتصادي شد
يكي از انگيزههاي مهم براي ورود سپاه به عرصه اقتصادي ذخیره وسيع تجهيزاتي بود كه از زمان جنگ در اختيار سپاه پاسداران انقلاب اسلامي باقي مانده بود. در كنار اين مقتضيات جنگ سبب شده بود قرارگاههاي متعدد فني و مهندسي براي اجراي پروژههای مختلف در داخل سپاه تشكيل شود.
از جمله مهمترين ابداعات مهندسي سپاه در جنگ ميتوان به ساخت پل خيبر در عمليات مهم خيبر يا زيرسازي و جاده سازيهاي گسترده در عمليات والفجر 8 اشاره كرد كه زمينه عبور رزمندگان را از رودخانه اروند امكانپذير كرد. در چنين شرايطي بود كه براي استفاده از تجهیزات عظيم باقي مانده از جنگ و همچنين دانش و توان فني نيروهاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي برخي پروژههاي عمراني به سپاه پاسداران انقلاب اسلامي واگذار شد؛ مسئلهاي كه اتفاقاً با درخواست مستقيم دولت هاشميرفسنجاني انجام شد.
حجت الاسلام سعيدي نماينده مقام معظم رهبري در ستاد فرماندهي كل قوا و همچنين نماينده سابق ولي فقيه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامي در مصاحبهاي با اشاره به همين مسئله ميگويد: در دوران پس از جنگ كشور به شدت نياز به سازندگي عمران و آباداني و ترميم زيرساختها داشت و رئيس دولت وقت (آيتالله هاشمي رفسنجاني) از رهبر معظم انقلاب درخواست كردند كه بخشي از توان مازاد سپاه به كمك دولت بيايد كه مورد موافقت ايشان هم قرار گرفت و سپاه وارد عرصههاي اقتصادي يا بهتر بگويم سازندگي شد. سپاه اين سياست را تا امروز به همين شكل ادامه داده است و همچنان بر اين سياست استوار است. اگرچه سپاه وارد پروژههاي كوچك اقتصادي شد اما سياست امروز سپاه ورود به عرصههاي ملي است كه بخش خصوصي توان اجراي آن را ندارد.
نكته اصلي اينجاست كه سپاه عمدتاً به پروژه هايي وارد ميشود كه عملاً امكان اجراي آن براي بخش خصوصي وجود ندارد يا ريسك اجراي آن بسيار بالاست، به عنوان مثال از جمله اين پروژهها ميتوان به خط لوله انتقال گاز سراسري از منطقه عسلويه به سيستان و بلوچستان اشاره كرد.
در دوران اوجگيري تحريمهاي بينالمللي نيز اين سپاه پاسداران انقلاب اسلامي بود كه با استفاده از توان خود تلاش كرد بسياري از پروژههاي ناتمام را تكميل كند. اجراي پروژه فازهاي جديد پارسجنوبي كه با همت متخصصان داخلي و با حداقل وابستگي به كشورهاي خارجي ساخته شد، يكي از اين موارد است.
با اين تلاش گسترده يكي از مهمترين تأكيدات مقام معظم رهبري نهي سپاه از ورود به حوزه هايي است كه ميتواند سبب وهن چهره اين نهاد انقلابي شود، از همين رو سپاه پاسداران انقلاب اسلامي بسياري از سهمهاي خود در حوزههاي شركتداري را كه به صورت غير مستقيم حضور داشت از طريق بورس به نهادهاي خصوصي واگذار كرده است، البته اين بماند كه همين خدمات گسترده در فضاي سياسي منشأ بسياري از تهمتها به اين نهاد انقلابي به خصوص در برخي رسانههاي داخلي بوده است.
وقتي سپاه به كمك امنيت داخلي ميآيد
يكي ديگر از جنبههاي مهم سپاه پاسداران انقلاب حضور در مقاطع حساس براي حفظ امنيت عمومي بوده است. در دوره هايي از 40 سال انقلاب اسلامي مقاطعی وجود داشته است كه نهادهاي حامي حفظ امنيت عمومي نتوانستهاند به وظايف خود در اين حوزه عمل كنند، در اينجا بوده كه سپاه به عنوان يك نهاد انقلاب وارد عرصه مقابله با ناامنيهاي عمومي شده است، به عنوان مثال اوايل دهه 70 كه سياستهاي تعديل اقتصادي موجب نارضايتي مردم را فراهم كرد و متأسفانه به برخي از شورشهاي محلي منجر شد، اين سپاه بود كه به صورت مستقيم وارد معركه شد و ناامنيها را مهار كرد.
در دو سال اول دولت اصلاحات نيز ضربات فراواني از سوي برخي جناحها به وزارت اطلاعات به عنوان نهاد اصلي امنيتي كشور وارد شد. در شرايطي كه دشمنان خارجي و داخلي به دنبال وارد كردن ضربه مستقيم به نظام جمهوري اسلامي بودند، مطرح شدن قتلهاي زنجيرهاي ضربهاي مهلك به نظام امنيتي كشور بود. اين مسئله منجر به برخي رقابتهاي جناحي در درون وزارت اطلاعات شد كه خروجي آن تنها ايجاد تلاطمهاي وسيع در حوزه امنيتي كشور بود كه يكي پس از ديگري خود را نشان داد. بلافاصله پس از اين اتفاق حملات خمپارهاي منافقين به مناطق مختلف پايتخت روند رو به رشدي گرفت، به گونهاي كه حتي مقر اصلي نظام هم مورد سوء قصد قرار گرفت.
ترور شهيد صياد شيرازي در فروردين سال 78 نيز نمونه ديگري از اين ضربات بود. در چنين شرايطي با دستور مقام معظم رهبري سپاه پاسداران انقلاب اسلامي وارد معركه شد. موشك باران مقرهاي منافقين در كشور عراق و همچنين دستگيري گسترده شبكه تروريستي منافقين در داخل كشور نمونهاي از اين اقدامات بود. همچنين نقش سپاه پاسداران انقلاب اسلامي در سركوبهاي فتنه 78 و 88 نيز از مواردي است كه سپاه پاسداران توانسته نقش مهمي در آن ايفا كند.
كارنامه درخشان در فعاليتهاي برونمرزي
در حوزه خارجي نيز عملكرد نيروي قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامي نياز به هيچ تشريحي ندارد. دفاع درخشان مدافعان حرم در كشورهاي عراق و سوريه سبب شد تا فضاي تهديد از مرزهاي مستقيم ايران كيلومترها فاصله بگيرد.
هم اكنون اين مسئله آنچنان برجسته شده كه بسياري از كشورها از جمله نهادهاي امريكايي نیز به اين نكته اذعان ميكنند كه سپاه پاسداران انقلاب اسلامي به يك موازنه همه جانبه در منطقه دست يافته است.
اين موازنه نه تنها سبب شده است تهديدات تروريستي از فضاي امنيتي داخلي كشور دور شود بلكه جايگاه سياسي ايران در سطح جهاني نيز تا حدود زيادي ارتقا پيدا كند، به عنوان مثال در حوزه سوريه امريكاييها حتي از دعوت ايران به جمع كشورهاي مذاكره كننده در اجلاس ژنو نيز جلوگيري ميكردند اما هم اكنون ايران به همراه تركيه و روسيه يكي از اصليترين كشورهاي تأثيرگذار در كشور سوريه محسوب ميشود.
به طور حتم در آينده نزديك ميتوان انتظار داشت جانفشانيهاي مدافعان حرم اهل بيت(ع) علاوه بر حوزه امنيتي ثمرات مستقيمي در حوزه اقتصادي نيز براي كشور داشته باشند.
با مروري بر تمام اين موارد ميتوان به اين نتيجه رسيد كه حضور سپاه در حوزههاي گوناگون سبب شده تا نظام جمهوري اسلامي ايران با چالشهاي متعددي مقابله كند.
خروج سپاه از اين حوزهها عملاً به آسيب پذير شدن كشور ميانجامد و به تعبير مقام معظم رهبري چنين كساني كه ادعاي فوق را مطرح ميكنند يا خائن هستند یا جاهلاني هستند كه درك درستي از واقعيت ندارند.