سرویس تاریخ جوان آنلاین: اثر تاریخی- پژوهشی «دولت موقت» در زمره آثار نوانتشار مرکز اسناد انقلاب اسلامی برای نوجوانان به شمار میآید. انگیزههای تحقیق و تألیف این کتاب، در دیباچه آن اینگونه به قلم آمده است:
«یکی از نقاط حساس تاریخ جمهوری اسلامی، سالهای تصدی امور کشور توسط نیروهای ملی و ملیـ مذهبی به رهبری مهندس بازرگان است که در نگاه اغلب مورخان، از نقاط تاریک، مهآلود و سرابوار محسوب میشود. اما امروز به مدد اسناد به دست آمده از لانه جاسوسی و نمایان شدن چهره واقعی برخی از اشخاص عمده این جریان، تا حدودی ابهام یاد شده روشن شده است. هر چند، مردم انقلابی که تحلیل امام (ره) و رهبران انقلابی را ملاک عمل قرار میدادند، هیچگاه دچار ابهام نشدند و از همان ابتدا و در پی بیانات حضرت امام (ره)، نسبت به این قضایا، آگاهی لازم را پیدا کردند.
کتاب حاضر، پژوهشی متناسب با اطلاعات سیاسی و میزان آگاهیهای نسل سوم انقلاب اسلامی و به منظور آشنایی آنها با یکی از مهمترین دورههای حیات جمهوری اسلامی تدوین شده است و به بررسی نحوه پیدایش، طرز تفکر و اندیشههای افراد تأثیرگذار، اقدامات و تحرکات نهضت آزادی پیش و پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا استعفای دولتموقت و سرانجام این گروه پرداخته است. در پایان ضمن تشکر از محقق محترم آقای محمدعلی صدر شیرازی، از تلاشهای آقای مهدی حقبین، مدیر گروه هنر، جناب آقای علی کردی، مدیر محترم بخش تحقیق و آقای دکتر اکبر اشرفی، معاون محترم پژوهشی و همکاران محترم معاونت انتشارات قدردانی میشود.»
در فصل مربوط به پیدایش گروه موسوم به نهضت آزادی، نویسنده روایت و تحلیل را توأمان مطرح ساخته و تصویری دقیق در این باره به مخاطب ارائه کرده است. در این باره میخوانیم:
«نهضت آزادی زمانی تأسیس شد که به تبع سیاستهای به ظاهر انساندوستانه کندی، شاه مجبور به کاهش فضای اختناق شده بود. پس از سقوط مصدق، یاران وی همچنان گرفتار اختلافات درونی بسیار بودند. برخی ملیگراها مصدق را احساساتی و بازنشسته میخواندند و گروهی از آنان که نهضت آزادی را تأسیس کردند، به هواداری از وی پرداختند. اختلافاتی از این دست، موجب شد که در اردیبهشت ماه سال ۱۳۴۰، گروهی از عناصر مذهبی لیبرال با انشعاب از جبهه ملی، گروهی ملیـ مذهبی را تحت عنوان نهضت آزادی ایران تأسیس کنند.
نهضت آزادی به همان اصول جبهه ملی وفادار ماند. حلقه واسط نهضت آزادی با جبهه ملی را میتوان نهضت مقاومت ملی دانست. بنا به اذعان اعضای نهضت آزادی، در واقع نهضت آزادی ایران ادامه همان نهضت مقاومت ملی بود. اعضای هیئت مؤسس ۴۲ نفر بودند که بازرگان، دکتر یدالله سحابی، آیتالله طالقانی، مهندس منصور عطایی، حسن نزیه، رحیم عطایی و عباس سمیعی، از مهمترین آنان به شمار میرفتند. حسن نزیه در جلسه اعلام تأسیس نهضت، اصول فکری نهضت را اینگونه اعلام کرد:
۱ـ مسلمانیم... دین را از سیاست جدا نمیدانیم... آزادی را به عنوان موهبت اولیه الهی و کسب و حفظ آن را از سنن اسلامی و امتیازات تشیع میشناسیم.
۲ـ ایرانی هستیم
۳ـ تابع قانون اساسی ایران هستیم ولی منافی (نؤمن ببعض و نکفر ببعض) نبودهایم.
۴ ـ مصدقی هستیم.
در ادامه این مرامنامه میخوانیم: به حکم مبادی عالیه دین مبین اسلام و قانون اساسی ایران و اعلامیه حقوق بشر و منشور ملل متحد، نهضت آزادی فعالیت خود را آغاز مینماید... با نگاهی ساده به اصول نهضت، نیازی به توضیح بیشتر در خصوص نگاه آنان به اسلام و مسئله جدایی دین از سیاست نمیباشد. اعضای نهضت در عمل نیز ثابت کردند که اسلام را تا آنجا میخواهند که مخالف قانون اساسی شاهنشاهی، مرام سکولار مصدق و حقوق بشر اومانیستی نباشد...»