سرويس ايران جوان آنلاين: اگر تا ۱۰۰ سال قبل جمعیت عشایر کشور حدود ۵۰ درصد جامعه را تشکیل میداد، اما حدود ۲۰ سال پیش این جمعیت تا کمتر از ۲ درصد هم تنزل کرد ولی با برنامههای جامع و اقدامات و حمایتهایی که از این قشر از جامعه شد حالا جمعیت آنها به حدود ۵/۲ درصد رسیده و در حال رشد است. امروز این جمعیت در ۲۱۲ هزار خانوار عشایری و در ۲۷ استان کشور پراکنده هستند. برای آگاهی از وضعیت عشایر کشور در زمینههای مختلف و تأثیرگذاری آنها بر اقتصاد و سیاست و فرهنگ جامعه سراغ سرتیپ دوم پاسدار نصرتالله سیف، رئیس سازمان بسیج عشایری کشور رفتیم. کسی که خودش از دل عشایر بیرون آمده است.
سازمان بسیج عشایر از چه زمانی شکل گرفت؟
از همان ابتدای انقلاب که بسیج مردمی به فرمان امام خمینی (ره) شکل گرفت، بسیج عشایری نیز تشکیل شد و از آن زمان تا کنون در مناطق عشایری، پایگاههای سیار متناسب با عشایر وجود دارد و خود عشایر با سلاحهایی که در اختیار دارند به صورت داوطلبانه از مرزهای کشور محافظت میکنند. در همین راستا حوزههای مقاومت عشایری نیز به تناسب کوچ آنها شکل میگیرند و با توجه به زندگی خاص عشایر پایگاه مقاومت بسیج عشایری نیز تشکیل شد و به ارائه خدمت میپردازد.
نگاه شما به جامعه عشایر چگونه است و فکر میکنید این قشر چه تأثیری در امور کشور دارند؟
عشایر کشور مرکب از ۱۰۳ ایل، ۵۸۶ طایفه و اقوام مختلف مانند لر، ترک، کرد، کرمانج، بلوچ، سیستانی، بویراحمدی، ترکمن، آذری، قشقایی و عرب هستند که کمتر از ۳ درصد جمعیت جامعه را تشیل میدهند و حدود ۵۹درصد سرزمین کشور در قلمرو آنان قرار دارد. این قشر در بهترین آب و هوا زندگی میکنند و عمده شغل و درآمد آنها از راه دامداری است و برای اینکه در طول سال دامهای آنها بهترین تغذیه را داشته باشند، اقدام به کوچ به ییلاق و قشلاق میکنند. این جمعیت کوچک ۲۵درصد گوشت قرمز، ۳۵درصد صنایع دستی و ۳۰درصد لبنیات کشور را تولید میکند.
اگر از بُعد اقتصادی بخواهیم به نقش عشایر بر کل اقتصاد کشور بنگریم، عمده کارهای آنها در چه زمینههایی است؟
هم اکنون نیاز کشور به گوشت قرمز سالانه ۹۰۰ هزار تن است. یک چهارم این مقدار یعنی حدود ۲۵۰ هزار تن در جامعه عشایری تولید میشود. با این وجود هر سال برای تأمین نیاز کشور نزدیک به ۱۵۰ هزار تن گوشت قرمز وارد کشور میشود که اگر حمایتهای مؤثر از عشایر صورت گیرد، آنها میتوانند همین مقدار، یعنی ۱۵۰ هزار تن دیگر گوشت تولید کنند و کشور را به خودکفایی در تولید گوشت قرمز برسانند. چون سرزمین خدادادی و مناطق وسیعی در اختیار عشایر است و نیروی با انگیزه هم وجود دارد. فقط کافی است آنها مورد حمایت قرار گیرند و مسئولان این توانمندی جامعه عشایر را باور و در مقام عمل از این قشر حمایت کنند. کیفیت تولیدات گوشت و لبنیات و محصولات عشایر به خاطر ارگانیک بودن آن بالاست، اما متأسفانه به لحاظ ضعف ارتباط بین جامعه عشایر و بازار، عمده این ارزش نصیب دلالان و واسطهها میشود که باید برای عرضه مستقیم محصولات عشایری به بازار مصرف نیز برنامهریزی شود.
چرا عشایر که میتوانند کشور را به خودکفایی در تولید گوشت برسانند، این کار را نمیکنند؟
در حال حاضر حدود ۴۰ درصد تولید دام یا تلف میشود یا سقط جنین میکند یا در معرض تولید و آبستن قرار نمیگیرد که باید با بهرهمندی از دانش و علم کارشناسان دامپزشکی از زاد و ولد دامها در جامعه عشایر حمایت شود. بعضاً هم دیده شده که دامدار عشایر به دلیل نیاز مالی مجبور میشود برهها را در وزن ۲۷ کیلو عرضه کند که در این زمان هم حتماً باید یک نهاد حمایتی در کنار او باشد. چون اگر برهها در این وزن فروخته نشوند، وزن آنها به ۳۵ تا ۴۰ کیلوگرم هم میرسد. خوب است بدانید همین حمایت حدود ۴۰ هزار کیلو گوشت به همراه دارد.
نکته بعدی این است که اگر بتوان در کنار دامداری، برای عشایر امتیاز دامپروری و نگهداری دام در فضای بسته را ایجاد کرد و مرتع به صورت نوبتی در اختیار دامها قرار داد، تولید گوشت در جامعه عشایری به راحتی دو برابر میشود. باید بگویم جامعه بسیج عشایر، طرح افزایش بهرهوری دام را در دستور کار خود قرار داده است و انشاءالله این طرح را به همت سازمان بسیج اجرایی میکند. در این کار گروههای جهادی بسیج دامپزشکی و بسیج سازندگی، اطلاعات مفید را به عشایر انتقال میدهند و مشکلات رفع میشود.
در حال حاضر در رسیدن به خودکفایی در تولید گوشت چه مشکلاتی وجود دارد؟
متأسفانه سازمانها و دستگاههایی که مراتع عرفی عشایر را گرفتهاند، ضربات جبرانناپذیری به این جامعه وارد کردهاند. گاهی با تصرف یا گرفتن پروانههای چرا و اجاره دادن آن به عشایر امکان تولید از این افراد گرفته میشود که باید سعی کنیم انگیزه تولید در جامعه عشایر را افزایش دهیم و زمینه دامپروری و دامداری را در آنها آسان کنیم. یک خانواده عشایر که پنج پسر جوان پای کار دارد و ۱۰۰ رأس دام را نگهداری میکند، اگر تسهیلات مناسب در اختیارش قرار گیرد میتواند ۱۰۰ رأس دیگر هم به دامهایش اضافه کند و تولید خود را دو برابر افزایش دهد. با اینکه ظرفیت مراتع محدود است، اما میتوان بخشی از این دام را با علوفه دستی نگهداری کرد.
عشایر چگونه از تسهیلات بانکی استفاده میکنند؟
این قشر برای دریافت تسهیلات واقعاً مشکل دارند. مثلاً کسی که ۱۲۰۰ رأس دام و پروانه مرتع دارد، برای یک وام ۵۰ یا ۱۰۰ میلیونی باید دو کارمند رسمی یا جواز یک مغازه پنچرگیری تهیه کند و دامهای او یا پروانه چرا به عنوان ضامن قبول نمیشود که باید این مشکلات برای دریافت تسهیلات اشتغال در جامعه عشایر برطرف شود، یعنی کسی که حدود ۳ یا ۴ میلیارد سرمایه دارد برای گرفتن یک وام ۱۰۰ میلیونی باید یک کارمند حقوق بگیر را به عنوان ضامن معرفی کند!
در زمینه صنایع دستی هم بخش اعظمی از تولیدات کشور به عشایر مربوط میشود؛ در این باره توضیح دهید.
سالانه مجموعاً ۵۰۰ میلیون دلار صادرات در تمام زمینههای صنایع دستی در کل کشور صورت میگیرد که ۳۵ درصد آن متعلق به عشایر است. نیمی از این رقم به صورت صادرات سنتی و چمدانی انجام میشود که درآمد آن برای کشور اندک است، اما اگر درست برنامهریزی شود، عشایر میتوانند به صورت حرفهای میزان صادرات خود را سالانه تا ۲ میلیارد دلار هم افزایش دهند. عشایر برای این کار هم تجربه دارند هم توانایی و نیروی کافی و وقت لازم.
چرا برای عرضه محصولات عشایر برندسازی نشده است؟
این کار باید به وسیله دولت انجام شود و سپاه و بسیج فقط میتوانند در این زمینه نقش حمایتکننده داشته باشند. عشایر نمیتوانند خود رأساً وارد کار شوند، ما هم مشاوره میدهیم که با کمک خود عشایر برندسازی محصولات آنها انجام شود. عشایر علاوه بر دامداری به مشاغل زنبورداری، باغداری و گیاهان دارویی اقدام میکنند. آنها گیاهان دارویی را به خوبی میشناسند که اگر سروسامانی برای عرضه این محصولات صورت گیرد، درآمد خوبی نصیب کشور و این جامعه میشود.
آیا در جهت بالا بردن سطح دانش عشایر در زمینههای گوناگون برای آنها کلاس برگزار میشود؟
تاکنون کارگاههای آموزشی جهت ارائه اطلاعات در زمینه رفع مشکلات عشایر با حضور سران عشایر و مسئولان مربوطه در ۱۵ استان برگزار شده است. حالا قرار است تا پایان سال ۹۸ نیز در همه استانهای کشور کارگاههای آموزشی همچنان برگزار شود. این کارگاهها به صورت مستقیم از شبکههای تلویزیونی استانی پخش میشوند و سران عشایر مشکلات جامعه خود را مطرح و مسئولان مربوطه هم پاسخ لازم را همان جا ارائه میکنند.
عمده مواردی که هم اکنون در حال پیگیری برای رفع مشکلات عشایر هستید، کدامند؟
موضوع خشکسالی و تأمین آب، تأمین نهادههای دامی، همچنین اختلاف با سازمان جنگلها برای برخورداری از مراتع و قوانین مربوط به عشایر در ایلراهها و دستاندازی دستگاهها و سازمانها به مراتع عشایری از مهمترین مشکلاتی است که در نشستها مطرح میشود.
یکی دیگر از مشکلات عشایر، سوخت رسانی به آنهاست. با توجه به سختی راهها، هزینه سنگینی برای سوخترسانی به مناطق عشایر صورت میگیرد. چون وقتی عشایر برای تأمین انرژی از چوب جنگل استفاده میکنند با مخالفت سازمان جنگلها و سازمان محیطزیست روبهرو میشوند که گاهی مسائل به قوه قضائیه و دادگاه نیز کشیده میشود. در مورد منابع ذخیرهسازی آب در مناطق عشایری هم فقط باید بگویم که بسیج عشایر صدای این جامعه را به گوش مسئولان کشور میرساند و الان هم میگوییم که برای احداث استخرهای ذخیره آب نیاز به بودجه است.
در زمینه بهداشت عشایر چه کارهایی انجام شده است؟
کاری که برای عشایر میتوانیم انجام دهیم نصب سرویسهای بهداشتی و حمام سیار است که در دو سال گذشته، ۸ هزار و ۵۰۰ سرویس بهداشتی و حمام سیار برای عشایر احداث شده است. در زمینه تأمین آب شرب هم آبرسانی با تانکرهای اجارهای و سیار انجام میشود و برای تأمین برق از پنلهای خورشیدی استفاده میکنیم.
همچنین برنامه احداث حمامهای ضد کنه برای دام عشایر در دست اجراست و کلینیکهای سیار دامپزشکی با کمک قرارگاه محرومیتزدایی سپاه در راستای کاهش تلفات دام دنبال میشود.
سردار! از نقش عشایر در سیلهای اخیر و میزان حضورشان و خدمترسانی به هموطنان بگویید.
سیلِ خدمت عشایر به مردم سیلزده بینظیر بود. در جریان سیل اخیر، عشایر استان تهران با اعزام گروههای جهادی و همچنین توزیع کمکهای نقدی و غیرنقدی، بیشترین خدمت و کمکرسانی را به مردم سیلزده گلستان، لرستان و خوزستان انجام دادند. همزمان با وقوع سیل در استان خوزستان، عشایر بختیاری با اتحادی مثالزدنی نوعدوستی خود را به نمایش گذاشتند و در کنترل سیل و ایجاد سیلبند و جا دادن به مردم و احشام سیلزده، نقشی پررنگ ایفا کردند. شعار عشایر بختیاری هنگام مقابله با سیل خوزستان این بود که «آب باید ابتدا از روی ما بگذرد سپس به منازل عزیزان عربنشین برسد.» عشایر بختیاری در این مدت کمکهای مالی، غیرنقدی و معنوی بسیار خوبی به مردم سیلزده خوزستان کردند.
عشایر بختیاری همچنین به صورت کاروان در روستاهای سیلزده منطقه ماژین استان ایلام حاضر شدند و انواع و اقسام کمکها را به هموطنان سیلزده این منطقه ارائه کردند که کمکهای عشایر بختیاری ۱۲۱ خانواده روستایی منطقه ماژین را پوشش داد.
عشایر استانهای خراسان رضوی، خراسان شمالی و گلستان هم در مناطق کلاله، مراوه تپه و گنبد هنوز حضور دارند. عشایر این سه استان به صورت منسجم و با برنامه در بحث کاهش آسیبهای سیل گلستان عمل کردند. در لرستان نیز عشایر این استان هم در بحث تخلیه گلولای از منازل و هم در زمینه نقل و انتقال وسایل و تجهیزات سیلزدگان مشارکت بالایی از خود نشان دادند.
آیا خود عشایر از کمک گروههای جهادی بسیج هم برای رفع مشکلاتشان بهره میبرند؟
اولویت بسیج عشایری در سال ۹۸ محرومیتزدایی و رونق تولیدات عشایر است و گروههای جهادی هم در زمینه پزشکی و دامپزشکی خدمات قابل توجهی به این قشر و دامهای آنها ارائه میکنند. همچنین با هماهنگی سازمان بسیج سازندگی و همکاری گروههای جهادی پروژههای آبرسانی، راه، پل، مسجد، تعمیر مدارس، خانه بهداشت و حتی احداث منازل مسکونی برای عشایر دنبال میشود. البته قرارگاه محرومیتزدایی سپاه پاسداران هم از هیچ کمکی برای خدمترسانی به جامعه عشایری دریغ نمیکند. ناگفته نماند یکی از اقدامات مهم در تأمین آب شرب و آب مورد نیاز دام عشایر است که با در اختیار قرار دادن تانکرهای ثابت و سیار به عشایر خدمترسانی میشود.
کمی به گذشته و به زمان انقلاب برگردیم. نقش عشایر را در آن زمان چگونه ارزیابی میکنید؟
حضور و نقش عشایر در پشتیبانی از انقلاب بینظیر است که قبل از انقلاب عشایر در مبارزه با استکبار زبانزد بودند. حتی مقابل اشغالگری انگلیس، پرتغال، شوروی سابق و امریکا هم ایستادند و عشایر قبل از انقلاب با دستگاه حاکمه مبارزه میکردند. اما خوب است بدانیم بعد از انقلاب، این افراد از اولین مبارزان انقلاب به شمار میرفتند و اولین گروهی که با امام خمینی (ره) بیعت کردند، عشایر غیور بودند. عشایر به شدت روحانیت و به ویژه سادات را دوست دارند و در طرفداری از انقلاب از تعصب خاصی برخوردار هستند. بنا بر فرمان امام خمینی عشایر همگی مسلح هستند. این افراد با حضور در مناطق مرزی و اشتغال به کار دامداری و تولید به عنوان مرزداران جمهوری اسلامی عمل میکنند و اولین کسانی که در دفاع مقدس از کشور دفاع کردند، همین عشایر بودند و پس از عشایر نیروهای مسلح و بسیج مردمی حضور پیدا کردند و در اوایل انقلاب عشایر توانستند فتنههای ضد انقلاب را سرکوب کنند.
اولین شهید دفاع مقدس از جامعه عشایری تقدیم انقلاب شد. این قشر در مجموع ۱۰ هزار شهید تقدیم انقلاب کرده است و اکنون نیز در نقاط مرزی و صعبالعبور کشور به عنوان مرزبانان کشور انجام وظیفه میکنند. این افراد نیروهای مستعدی برای دفاع از انقلاب اسلامی و کشور به شمار میروند و در صورت مشاهده هرگونه تحرک ضدامنیتی وارد عمل میشوند. عشایر از نظر سیاسی با بصیرتند. آنها گوش به فرمان رهبری هستند و مسائل را به خوبی تشخیص میدهند و به همین دلیل امام (ره) در مورد عشایر فرمود: «عشایر ذخایر انقلاب هستند.» جامعه عشایری علاوه بر تعلق به انقلاب و نظام اسلامی نسبت به دشمنان انقلاب شامل امریکا، انگلیس، رژیم صهیونیستی و رژیم آلسعود دشمنی دارند.
آیا فراکسیون عشایر مجلس با شما همکاری دارد؟
بله. فراکسیون عشایری در مجلس با ۷۲ نماینده تشکیل شد و همکاری خوبی با ما دارد. همچنین هیئتهای اندیشهورز در سازمان بسیج عشایر با حضور معاونان وزارتخانههای مربوط با جامعه عشایری تشکیل میشود که تاکنون ۵۰ مشکل در جامعه عشایری عنوان و حل شده و ۱۴ مشکل در دستور کار فراکسیون عشایر قرار گرفته است.