سرویس اقتصاد جوان آنلاین: دو طرف برای صدور سالانه ۳۰ میلیارد متر مکعب گاز به توافق رسیدهاند. پرداخت یک میلیارد دلار به رهبران اربیل برای بازپرداخت بدهیها نیز در چارچوب این قرارداد انجام شده است. در آوریل امسال، خبر کشف میدان گازی بینا باوی با ذخیره ۲۳۲ میلیارد متر مکعب توسط شرکت انگلیسی جنل انرژی اعلام شد. اقلیم خودمختار کردستان سالهاست که یکی از تأمینکنندگان بالقوه تأمین گاز اروپا به شمار میرود، اما این طرح همچنان روی کاغذ باقی مانده است. چنین رویدادی، خبر خوبی برای غول گازی روسنفت نخواهد بود، چراکه سرمایهگذاری هنگفت روسنفت در اقلیم کردستان اهداف مختلفی دارد؛ نخست اینکه با افزایش تولید گاز، امکان صدور آن به ترکیه و در ادامه به بازار اروپا وجود دارد. افزایش سهم در بازار گاز اروپا میتواند در پیشبرد سیاست خارجی تهاجمی مسکو در عصر پوتین نقشآفرینی کند. دوم اینکه با افزایش تولید گاز طبیعی توسط روسنفت، رقابت آنها با شرکت گازپروم تنگاتنگتر خواهد شد. گویی انحصار گازپروم نیز اندک اندک در حال کمرنگتر شدن است. شرکت روسنفت میلیاردها دلار نیز به رهبران اربیل برای بازپرداخت بدهیهای آنان کمک کرده تا جایگاه خود در کردستان را در بلندمدت حفظ کند.
ظهور کردستان
مجموع ذخایر قابل برداشت گاز این اقلیم ۲۰۰تریلیون فوت مکعب پیشبینی شده است. بدین ترتیب این منطقه قرار گرفته در بنبست جغرافیایی میتواند یکی از منابع کلیدی تأمین گاز مورد نیاز آنکارا باشد. در سال ۲۰۱۳ میلادی، رهبران اربیل و آنکارا قراردادی برای فروش سالانه ۲۰ میلیارد متر مکعب گاز امضا کردند. این قرارداد با هدف متنوع کردن منابع تأمین گاز طبیعی به امضا رسیده بود. با اعلام شرکت جنل مبنی بر تأخیر در اجرای عملیات توسعه میدان گازی بینا باوی، شاهد تغییر در طرحهای صدور گاز این اقلیم خواهیم بود. این میدان از تولید روزانه ۵/۸ میلیون متر مکعب برخوردار بوده و ۱۵ میلیون بشکه ذخیره نفت سبک نیز در خود جای داده است. این شرکت انگلیسی- ترکی تلاش میکند بازنگری در قرارداد تجاری خود را آغاز کند. البته با ظهور داعش و تصرف بخشی از اقلیم کردستان شاهد تأخیر و رکود در طرحهای انرژی اربیل بودهایم. گاز تولیدی اقلیم کردستان به عنوان بخشی از خوراک کریدور گازی جنوبی به ویژه با نامشخص بودن زمان راهاندازی پروژه خط لوله ترنسکاسپین دولت ترکمنستان مورد استفاده قرار میگیرد؛ لذا در شرایط کنونی، کردها بهترین گزینه در دسترس برای تحقق هدف متنوع کردن منابع تأمین گاز خواهند بود. تحریم ایران از سوی ایالات متحده نیز راه را برای آغاز مذاکرات جدید با تهران مسدود کرده است.
ابهامات ماهرانه
قرارداد روسنفت با اقلیم کردستان ابهاماتی نیز دارد. میادین تولیدکننده گاز صادراتی در این طرح مشخص نشده است. بازارهای صادراتی گاز خریداری شده از کردها نیز تعیین نشدهاند. در اواخر ماه میامسال، مدیران شرکت روسنفت اعلام کردند همه تلاش خود را برای افزایش عرضه گاز و افزایش سهم بازار خود همراه با افزایش کارایی و جذابیت قراردادها انجام خواهند داد. صالح ایلماز، تحلیلگر بلومبرگ بهار امسال در گفتوگو با الجزیره اعلام کرد: غول گازی روسنفت تلاش زیادی برای توسعه سهم بازار خود انجام میدهد، اما اقدامات آنها بر اساس برنامهریزیها پیش نرفته است؛ لذا آنها باید بر منابع تأمین گاز مورد نیاز خود بیفزایند. رکود شاخصهای اقتصاد ترکیه و محدودیت نرخ رشد تقاضای گاز اروپا نیاز به افزایش تدریجی عرضه را در دستور کار شرکتهای فعال در تجارت گاز قرار داده است. کارشناسان بازار گاز از سهولت عرضه گاز کردستان به بازار اروپا در مقایسه با گاز میادین فراساحلی شرق مدیترانه سخن میگویند. فراموش نکنید روسنفت در سال ۲۰۱۷ میلادی ۳۰ درصد سهام میدان ظهر مصر در آبهای مدیترانه را خریداری کرده است. شرکت انی ایتالیا مجری این پروژه است.
در سالهای اخیر، طرحهای تولید گاز اقلیم کردستان با رکود و تأخیر زیادی همراه بوده است. توسعه میادین گازی خورمر و چمچمال که در سال ۲۰۱۷ میلادی به شرکتهای پرل پترولیوم، داناگس، کرسنت پترولیوم امارات، اواموی اتریش،اماوال لهستان و آر دبلیوای استی آلمان واگذار شده با تاخیر روبهرو گردیده است. این میدانها در مجموع ۴ /۴۸۴ میلیارد متر مکعب ذخیره داشته و برای تولید روزانه ۷/ ۲۲ میلیون متر مکعب گاز از آن برنامهریزی شده است. هدفگذاری پیشین تولید از این طرحها ۳/ ۹ میلیون متر مکعب در روز بوده است.
راهبرد روسنفت
این غول روسی، ابزار پیشبرد سیاست خارجی تهاجمی مسکو به ویژه در منطقه کلیدی خاورمیانه بوده است. آنها توانستهاند همزمان با رهبران اربیل و بغداد، قراردادهای تجاری هنگفتی امضا کنند. کرملین از این قراردادها حمایت همهجانبهای کرده است. بیتردید آنها اهدافی فراتر از انرژی در فعالیتهای خود دارند. از سوی دیگر، عراقیها با خرید سامانه اس ۴۰۰ روابط نزدیک تری با مسکو خواهند داشت. آنکارا به عنوان عضو ناتو و متحد منطقهای قدیمی واشنگتن نیز از مشتریان این سامانه است.
به هر حال، گاز صادراتی کردستان و عراق میتواند یک رقیب جدید برای گاز روسیه در بازار اروپا باشد. کریدور گازی جنوبی که گاز آن از میدان شاهدنیز آذربایجان تأمین میشود، نمیتواند در شکستن انحصار و افزایش امنیت انرژی و تنوع منابع، نقش زیادی ایفا کند. مسکو به خوبی وضعیت رقبای کنونی و آینده خود را زیر نظر دارد. ساخت خط لوله ترک استریم نیز به سرعت در حال پیشرفت است و در اواخر سال جاری شاهد راهاندازی آن خواهیم بود. دولتهای اسلواکی، بلغارستان، صربستان و مجارستان تاکنون به جمع شرکای پروژه پیوستهاند. هیچکس نمیداند چه زمانی شاهد صدور گاز اقلیم پررمز و راز کردستان به شبکه انرژی ترکیه و در ادامه بازارهای اروپایی خواهیم بود. هرچند با حضور بلندمدت شرکتهای روسی در این اقلیم، بیش از گذشته، شاهد پیچیدگی معادلات تجاری انرژی خواهیم بود.