تیروکسین یکی از دو هورمون اصلی تولید شده توسط غده تیروئید است. T۴ (تیروکسین) هورمونی است که در خون ما ترشح میشود تا متابولیسم، سطح انرژی و شرایط مساعد بدنی ما را تحریک کند. هر دو هورموت تیروکسین (T۴) و تری یدوتیرونین (T۳) در تیروئید ساخته و ذخیره میشوند. هورمونهای تیروئید به تنظیم سوخت و ساز بدن که تعیین کننده عملکرد بدن هستند کمک میکند.
چرا T۴ آزاد (free T۴) را آنالیز میکنیم؟
در داخل خون، بیشتر هورمونهای تیروئیدی به شکل متصل به پروتئینهای حامل هستند، اما هورمونهایی نیز هستند که از این پروتئینها جدا هستند و در عین حال میتوانند بر عملکرد بدن تأثیر بگذارد. به همین دلیل است که ما تیروکسین آزاد (free T۴) را در نمونه خون اندازه گیری میکنیم. آنالیز T۴ آزاد باید به عنوان مکمل تست TSH باشد و به ما اجازه میدهد که میزان کم کاری تیروئید و یا پرکاری تیروئید را ارزیابی کنیم. به این دلیل است که تست free T۴، اندازه گیری بسیار دقیقی از عملکرد تیروئید شما است. در عین حال آنالیز TSH نیز یک اقدام بسیار حساس برای بررسی سطح هورمون آزاد تیروئید است. به دلیل این که یک تغییر دو برابری در هورمون free T۴ معادل تغییر صد برابری در غلظت TSH است.
کم کاری تیروئید باعث ریزش موی ابرو به خصوص در ناحیه یک سوم خارج ابرو ممکن است دیده شود که با
کاشت ابروی طبیعی قابل جبران است.
چه وقت باید این تستها انجام شود
به گفته
دکتر منشادی فوق تخصص غدد اگر تست هورمون تحریکی تیروئید (TSH) شما نتایج غیر طبیعی داشته باشد، ممکن است پزشک شما تست T۴ را تجویز کند. آزمایش T۴ به پزشک شما کمک خواهد کرد که مشخص کند چه نوع مشکلی روی تیروئید شما تاثیر گذاشته است.
برخی از اختلالاتی که بر تیروئید تاثیر میگذارند عبارتند از:
• هیپرتیروئیدیسم یا پرکاری تیروئید
• هیپوتیروئیدیسم یا کم کاری تیروئید
• هیپوپیتوایتاریسم، یا ضعف غده هیپوفیز
پزشک شما ممکن است که در صورت وجود یکی از این علائم و شرایط به اختلال تیروئید مشکوک شود، مانند:
• مشکلات چشمی، مانند خشکی، تحریک، پف کردن، و برآمدگی
• خشکی پوست یا ورم
• ریزش مو
• لرزش دست
• تغییرات ضربان قلب
• تغییرات در فشار خون
شما همچنین ممکن است علائم عمومی مانند موارد زیر را نشان دهید:
• تغییرات وزن
• کم خوابی یا بیخوابی
• اضطراب
• خستگی و ضعف
• عدم تحمل سرما
• حساسیت به نور
• بینظمی در قاعدگی
گاهی اوقات پزشک شما همچنین ممکن است سایر تستهای تیروئید مثل T۳ یا TSH را تجویز کند. TSH یا هورمون تحریک کننده تیروئید از غده هیپوفیز میآید و تیروئید شما را به ترشح T۳ و T۴ ترغیب میکند. انجام یک یا هر دوی این آزمایشها ممکن است به پزشک شما کمک کند تا درک بهتری از مشکل تیروئید شما به دست آورد.
در برخی موارد، ممکن است پزشک شما یک یا چند تست را انجام دهد تا بتواند ارزیابی کند که آیا اختلال تیروئیدی در حال بهبود است یا خیر.
آماده شدن برای آزمایش T۴
برخی از داروها با سطح T۴ تداخل دارند، به خصوص با سطح کل T۴، بنابراین لازم است که به پزشک خود بگویید چه داروهایی را مصرف میکنید. ممکن است لازم باشد قبل از انجام این آزمایش، به طور موقت استفاده از داروهای خاصی را قطع کنید تا دقت نتایج تضمین شود. همچنین اگر باردار هستید لازم است به پزشک خود اطلاع دهید.
داروهایی که میتوانند روی سطح T۴ شما تاثیر بگذارند، عبارتند از:
• داروهایی که حاوی هورمونها هستند، مانند آندروژن، استروژن و قرصهای ضد بارداری
• داروهایی که برای تاثیر بر تیروئید یا درمان بیماری تیروئیدی مورد استفاده قرار میگیرند.
• برخی از داروهای مورد مصرف برای درمان سرطان
• استروئیدها
اینها تنها داروهایی نیستند که میتوانند نتایج آزمایش شما را تحت تأثیر قرار دهند. پس اطمینان حاصل کنید که تمام داروها و مکملهای گیاهی که استفاده میکنید را به پزشک اطلاع دادهاید.
روش آزمایش T۴
پزشک شما نمونه خون شما را در یک لوله یا ویال میریزد و آن را برای آزمایش به آزمایشگاه ارسال میکند.
نتایج معمول برای کل T۴ در بزرگسالان به طور کلی بین ۴.۵ تا ۱۱.۲ میکروگرم در دسی لیتر (μg / dL)، متغیر است.
نتایج برای کودکان بر اساس سن متفاوت است؛ بنابراین با پزشک خود در مورد محدوده طبیعی مورد انتظار، برای کودک خود صحبت کنید. ممکن است بین آزمایشگاهها نیز تفاوت وجود داشته باشد.
نتایج آزمایش free T۴ در بزرگسالان معمولا ۰.۹ تا ۲.۴ نانوگرم در دسی لیتر (ng / dL) میباشد. مانند T۴ کامل در بزرگسالان، T۴ آزاد نیز در کودکان نیز، با توجه به سن آنها، متفاوت است.
نتیجه آزمون، اگر خارج از محدوده مورد انتظار بود، با پزشک خود در مورد نتایجی که ممکن است در رابطه با وضعیت سلامت شخصی شما وجود داشته باشد، صحبت کنید.
از آنجا که T۴ تنها هورمون درگیر در عملکرد تیروئید نیست، حتی اگر نتیجه آزمایش نرمال بود، هنوز هم ممکن است مشکلی در تیروئید شما وجود داشته باشد. به عنوان مثال، نتایج T۴ شما میتواند در محدوده طبیعی قرار داشته باشد، اما نتایج T۳ شما غیر طبیعی باشد. این امر به ویژه در مورد پرکاری تیروئید، شایع است.
نتایج غیر طبیعی آزمایش T۴ نشانه چیست؟
نتایج شما ممکن است به صورت T۴ کل، free T۴ یا شاخص T۴ آزاد باشد.
• شاخص free T۴ شامل فرمولی است که T۴ آزاد و باند شده را مقایسه میکند.
• سطح بالای هر یک از این آزمایشها (مجموع T۴، T۴ آزاد یا شاخص T۴ آزاد) ممکن است نشان دهنده پرکاری تیروئید باشد که همچنین به عنوان هیپرتیروئید شناخته میشود.
• سطح پایین هر کدام از این آزمایشها (مجموع T۴، T۴ آزاد یا شاخص T۴ آزاد) ممکن است نشان دهنده کم کاری تیروئید باشد که همچنین به عنوان هیپوتیروئید شناخته میشود.
نتیجه غیر طبیعی در آزمون T۴ به تنهایی ممکن است اطلاعات کافی در اختیار پزشک شما قرار ندهد تا کاملا بتواند بیماری شما را درک کرده و یا تشخیص دهد. ممکن است نیاز به بررسی نتایج سطح T۳ و TSH، برای به دست آوردن اطلاعات کاملتر داشته باشند. اگر نتایج آزمایش T۴ شما نرمال نیست، پزشک شما احتمالا تستهای تیروئیدی بیشتری را برای تشخیص بهتر، تجویز خواهد کرد. این ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• آزمایش هورمون تیروئید T۳. T۳ یک هورمون دیگر است که توسط تیروئید ساخته میشود.
• آزمایش TSH (هورمون تحریک کننده تیروئید). TSH یک هورمون ساخته شده توسط غده هیپوفیز است. خود این هورمون باعث تولید هورمونهای T۴ و T۳ میشود.
• آزمایش تشخیص بیماری گریوز، که یک بیماری خودایمنی است که سبب پرکاری تیروئید میشود.
• آزمایش تشخیص حشیموتو تیروئید (Hashimoto's thyroiditis)، که یک بیماری خودایمنی است که باعث کم کاری تیروئید میشود.
همچنین بارداری نیز میتواند سطح T۴ شما را تحت تاثیر قرار دهد. اگر سطح T۴ شما غیرطبیعی باشد حتی اگر شما باردار باشید، پزشک ممکن است آزمایشات بیشتری را انجام دهد. افزایش سطح T۴ ممکن است پرکاری تیروئید را نشان دهد؛ و همچنین ممکن است سایر مشکلات تیروئید، مانند تریروزیت یا گواتر را نشان دهند. نتایج غیرعادی نیز ممکن است ناشی از عوامل زیر باشد:
• سطح بالای پروتئین در خون
• بالا بودن ید
• داروهای جایگزین تیروئید بالا
• بیماری تروفوبلاستیک، گروهی نادر از تومورهای مرتبط با بارداری است.
• تومور سلول تخم
ید بیش از حد میتواند سطوح T۴ را افزایش دهد. از آنجایی که رنگهای اشعه ایکس میتوانند ید داشته باشند، چنین اشعه ایکسی که حاوی رنگ است نیز ممکن است نتایج آزمایش T۴ شما را افزایش دهد. غلظتهای غیرمعمول T۴ ممکن است نشان دهنده این موارد باشد:
• مسائل مربوط به رژیم غذایی، مانند روزه، سوء تغذیه، و یا کمبود ید
• داروهایی که سطح پروتئین را تحت تأثیر قرار میدهند
• کم کاری تیروئید
• بیماری
• یک مشکل در هیپوفیز
خطرات آزمایش T۴
آزمایش T۴ دارای خطر خاصی نیست. خطرات این آزمایش تنها در مورد گرفتن خون است. در موارد نادر، ممکن است یک عارضه مانند التهاب ورید، عفونت یا خونریزی بیش از حد ایجاد شود. به طور معمول، ممکن است در طول گرفتن خون، احساس درد یا ناراحتی کنید. ممکن است بعد از اینکه سوزن برداشته شد، کمی خونریزی کنید، و ممکن است کبودی کوچکی در اطراف محل سوراخ شدن، ایجاد شود.
آماده شدن برای آزمایش
آزمایش T۴ یک آزمایش خون است که به پزشک شما کمک میکند تا مشکلات مربوط به تیروئید را شناسایی کند. این روش کم خطری است که اغلب با سایر آزمایشهای خون، از جمله آزمایش T۳ و آزمون TSH مورد استفاده قرار میگیرد.
اگر برای تهیه آزمایش T۴ آماده هستید، مطمئن شوید که به پزشک خود در مورد تمام داروها و مکملهای مصرفی خود، و هر گونه بیماری تیروئید و همچنین در صورت بارداری، اطلاع دادهاید. این موارد، تفسیر دقیقتر نتایج آزمون را تضمین میکند.
تفاوت بین free T۴ و کل T۴ چیست؟
بیشتر T۴ (و T۳) سرم خون به پروتئینهای حامل (TBG، TTR و آلبومین) باند شدهاند؛ و قابل استفاده نیستند (مورد استفاده برای فرآیند ذخیره سازی). در واقع سطح free T۳ و free T۴ است، که اهمیت دارد. تنها زمانی که T۴ کل ممکن است مورد استفاده قرار گیرد، این است که یک پزشک بخواهد بداند که چقدر از هورمون تیروئید دفع میشود، یا اینکه ظرفیت آن کاهش یافته است. واقعا fT۳ و fT۴ مفید هستند، و میزان کل آنها به ندرت استفاده میشود. شکل آزاد آنها به شما میگویند که چه میزان هورمون، در دسترس است.
اگر نتیجه آزمایش غیر طبیعی باشد، پزشک چه کاری میتواند انجام دهد؟
درمان پرکاری و کم کاری تیروئید عبارتند از:
درمان هیپرتیروئیدیسم
تولید هورمون تیروئید با روشهای زیر میتواند به طور کامل کاهش یابد، یا متوقف شود:
• درمان رادیواکتیو یدید
• مصرف داروی ضد تیروئید
• عمل جراحی
اگر پزشک شما تصمیم به درمان به روش رادیواکتیو داشته باشد، شما باید یک قرص یا مایع با ید رادیواکتیو کافی را برای آسیب رساندن به سلولهای غده تیروئید خود ببلعید تا دیگر قادر به تولید هورمون نباشند. گاهی اوقات شما نیاز به استفاده چندین روش درمانی برای کاهش تولید هورمون در سطح نرمال، دارید. بسیاری از افراد در اثر این روش، دچار کم کاری تیروئید میشوند.
پس از شروع استفاده از داروهای ضد تیروئید، علائم شما باید در حدود ۶-۸ هفته، ناپدید شوند. اما معمولا شما نیاز دارید که دارو را تا حدود یک سال، مصرف کنید. پس از گذشت این زمان، پزشک شما بررسی خواهد کرد که آیا میتوانید مصرف دارو را متوقف کنید یا خیر. هنگامی که دارو را قطع میکنید، به بررسیهای منظم نیاز خواهید داشت تا مطمئن شوید که سطح هورمون شما متعادل است.
پزشکان معمولا انجام عمل جراحی را تجویز نمیکنند، مگر اینکه شما باردار باشید (و نتوانید از داروهای ضد تیرویید استفاده کنید) یا بزرگی گواتر یا غدههای سرطانی داشته باشید.
درمان کم کاری تیروئید
فرد مبتلا به کم کاری تیروئید باید برای بقیه عمر خود، از جایگزین هورمون تیروئید مصرف کند. هیچ روش جراحی، دارو یا مکملی نمیتواند میزان کم کاری تیروئید شما را افزایش دهد.
پزشکان معمولا شکلهای مختلفی از هورمون تیروئید انسانی، مانند لووتیروکسین را تجویز میکنند. عوارض جانبی در اثر مصرف این داروها نادر هستند، اما برخی از افراد در هنگام مصرف این داروها عصبی شده یا دچار درد در قفسه سینه میشوند. تنظیم دوز دارو معمولا از شدت این اثرات ناخوشایند میکاهد.