سرویس تاریخ جوان آنلاین: عالم مجاهد و فقید زنده‌یاد آیت‌الله محمدرضا مهدوی‌کنی در ادواری از حیات خویش در دهه اول و دوم انقلاب، نماز جمعه تهران را اقامه می‌کرد. وی در این خطبه‌ها علاوه بر طرح مسائل روز و چالش‌های مطرح در فضای سیاسی کشور، عملاً در قامت یک سیاستمدار اخلاق‌گرا ظاهر می‌شد و نصح و ارائه طریق بیش از تهدید و تندگویی در سخنان وی نمود داشت. از آن روی که این خطبه‌ها در زمره اسناد تاریخ انقلاب به شمار می‌رفت و دیدگاه یکی از پایه‌گذاران آن را نمایان می‌ساخت، اخیراً انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) به تدوین و نشر آن با اهتمام و پژوهش جناب دکتر نادر جعفری هفت‌خوانی اهتمام ورزیده است. وی در بخشی از دیباچه خویش بر این اثر تاریخی، درباره مختصات آن آورده است:
«فقید سعید، مرحوم حضرت آیت‌الله مهدوی‌کنی در طول سال‌های پس از انقلاب اسلامی و در کنار مسئولت‌های متعدد و کلان اجرایی و علمی خویش، امامت جمعه موقت تهران را نیز در دوره‌ای محدود به عهده داشتند. از این رو به دفتر تنظیم آثار معظم‌له پیشنهاد شد تا این مجموعه از خطبه‌ها و سخنان را در یک قالب منسجم گردآوری و انتشار دهد. این مجموعه حاضر شامل پنج سخنرانی معظم‌له پیش از خطبه‌ها در کنار ۲۴ خطبه‌ای که -ضمن ۱۲ مورد اقامه نماز- ایراد شده‌اند مجموعاً ۲۹ متن را در یک دوره زمانی حدوداً ۲۰ ساله دربرمی‌گیرد. از سویی همانطور که خوانندگان محترم توجه خواهند نمود متن خطبه‌ها و سخنرانی‌ها مشحون از آیات مختلف قرآن کریم و روایات متعددی است که معظم‌له ضمن ارائه مباحث اخلاقی آن‌ها را ذکر نموده یا به آن‌ها ارجاع داده‌اند. بنابراین از یک‌سو می‌توان متن اثر حاضر را از این جهت، اثری اخلاقی و دینی برشمرد که خواننده را با ابعاد مختلف موضوعات اخلاقی به‌ویژه با تأکید بر جنبه‌های کاربردی آن‌ها آشنا می‌سازد و به همین دلیل به نظرم رسید خوب است خواننده علاقه‌مند را در خلال اینگونه مباحث به کتاب اخلاق علمی معظم‌له نیز ارجاع دهم تا امکان طرح و مرور بیشتر نظرگاه‌های اخلاقی ایشان نیز فراهم آید. با توجه به اینکه محور اصلی متن کتاب، سخنان معظم‌له در جایگاه نماز جمعه تهران است، روش کار اینگونه تنظیم شد که ابتدائاً فرمایشات ایشان از گفتار به متن تبدیل شده و سپس طی مراحلی به‌تدریج پردازش‌های مورد نیاز روی متن‌ها انجام گرفته است. با این همه انتظار می‌رود خوانندگان محترم در هنگام بهره‌برداری از متن، به این ویژگی‌ها عنایت کافی داشته باشند:
۱- توجه به اینکه مخاطبان خطبه‌های نماز جمعه در درجه نخست، همان نمازگزاران یا عموم مردم و اقشار مختلف جامعه بوده و هستند لذا خطیب و امام جمعه می‌بایست با زبانی ساده و واژگانی قابل فهم و به دور از تکلّف و آرایه‌های کلامی و گاهی حتی با تکرار، به ایراد سخن می‌پرداخته است. بنابراین محتوای اصلی این متن، خطابه‌هایی شفاهی برای عموم مردم بوده و اگرچه ممکن است متن پیش رو هنوز هم از همین ویژگی‌ها برخوردار باشد، امّا در عین حال تلاش شده تا مطالب از حالت گفتاری خارج شوند و مشابهت بیشتری به متن بیابند.
۲- استفاده از دایره معمول واژگان آیت‌الله مهدوی‌کنی برای پژوهشگر موضوعیت داشته و حتی شیوه انشا و سخنرانی معظم‌له و تأکیدات خاص ایشان روی برخی کلمات، اصطلاحات و استنادات قرآنی، مورد توجه قرار داشته و به همین خاطر سعی بر حفظ اصالت کلام ایشان شده است.
۳- دایره واژگانی و گفتمانی دهه نخست انقلاب اسلامی، هم در بیان انقلابی مباحث و موضوعات، هم در ارتباط با وقایع و رخداد‌های روز و هم در ارتباط با دفاع مقدّس، در پردازش متون موضوعیت داشته است. یکی از زیباترین موارد بروز و ظهور این خوشه واژگان در دعا‌های ابتدا و انتهای خطبه‌ها و به‌ویژه در خطبه‌های دوم قابل مشاهده و توجه است.»
فراهم‌آورنده این مجموعه در بخش دیگری از مقدمه خویش در باب انگیزه‌های خود از تدوین این اثر، نکات جالبی را به قلم آورده است. وی در این باره می‌نویسد:
«اثر حاضر همانند هر کار پژوهشی دیگری حاصل مجموعه‌ای از انگیزه‌ها در پژوهشگر بوده است که مختصراً به آن‌ها اشاره می‌شود:
نخست: یک انگیزه قوی برای همه ما دانشجویان دانشگاه نسبت به حضرت آیت‌الله مهدوی‌کنی وجود داشته و دارد که ما ایشان را استاد استادان خود و پدر معنوی خویش می‌انگاریم. حق زیادی که معظم‌له برگردن اینجانب و امثال من داشته، دارند و خواهند داشت و لطفی که همواره به دانشجویان خویش داشته‌اند ایجاب می‌کرد که در حد توان خود برای انتشار دیدگاه‌های ایشان بکوشیم؛ لذا چنین خدمتی را نمی‌توان بیش از تحفه‌ای فرزندانه در برابر حق والای پدری دانست.
دوم: فراخوان معاونت پژوهشی دانشگاه مبنی بر تأسیس دفتر تنظیم آثار معظم‌له در سال‌های اخیر انگیزه‌ای جدی برای انجام این کار تلقی می‌شود. این فراخوان بر آن بود که «گردآوری و تدوین مطالبی که قبلاً توسط حضرت آیت‌الله مهدوی‌کنی ارائه شده‌اند، اما تاکنون به صورت اثری واحد و منسجم تنظیم و منتشر نشده‌اند» را در دستور کار قرار دهد و بر همین اساس «از تمامی شاگردان و دوستداران استاد دعوت به همکاری» به عمل آمد. نِعمَ الفرصه.
سوم: فرصت ارتباط نزدیک و مستقیمی است که در دو سال اخیر و با پذیرش مسئولیت علمی- اجرایی در دانشگاه برای اینجانب پیش آمده و به واسطه آن از نعمت ارتباط کاری هفتگی و درک محضر ایشان برخوردار شده‌ام (جلسات هیئت رئیسه یا شورای دانشگاه و بعضاً هیئت مدیره جامعه‌الامام‌الصادق). طی این جلسات به‌تدریج متوجه شدم که تجارب طولانی مسئولیت‌های اجرایی معظم‌له در اوایل انقلاب و نیز سطح بسیار بالای مسئولیت‌های ایشان (از جمله عضویت در شورای انقلاب، ریاست کمیته‌های انقلاب اسلامی، وزارت کشور، و نخست‌وزیری در نخستین سال‌های پیروزی انقلاب) موجب شده تا رویکرد اجرایی ایشان واجد ویژگی‌هایی قابل تأمل-هم از بُعد علمی و هم از بُعد اجرایی- باشد که البته مطالعه عمیق و بررسی علمی و تدوین آن، دست‌کم فرصت چندین تحقیق دانشگاهی را می‌طلبد.
چهارم: رویکرد معظم‌له در تمامی جلساتی که در محضر ایشان تشکیل می‌شود این است که جلسه را با تفسیر کوتاهی از قرآن کریم شروع می‌کنند و ضمن آن هم به تناسب، مباحث اخلاقی مرتبط با موضوعات اجرایی و کاری را مطرح می‌نمایند. این فرصت برای امثال من امکان تعامل دائمی و دوسویه را میان امور حرفهای/ کاری و امور اخلاقی فراهم آورده است.»
