سرویس سیاسی جوان آنلاین: رابطه حاکمیت و مردم در حکومت اسلامی، رابطه‌ای متعادل و متوازن است و طرفین بر گردن یکدیگر حقوقی دارند که باید استیفا شود. حاکمیت باید با کمک فردفرد جامعه، آرمان‌های مغفول دین را در متن زندگی اجتماعی و فرهنگی، جاری و ساری سازد. مردم نیز باید در تعامل با حاکمیت، کاستی‌های اقدامات و تصمیم‌های حکومت را دلسوزانه و پیگیر، گوشزد کنند. حاکمیت در نظام اسلامی مسئول اقناع جامعه است و باید برای تک‌تک تصمیم‌های غیرامنیتی، پاسخگوی جامعه باشد، مردم نیز باید همواره این پاسخ را درخواست و با دیدگاه نقادانه آن را بررسی کنند. قانون‌ها مسیر تحقق آرمان‌ها هستند و هیچ حاکمیتی بدون همکاری مردم، قادر به تحقق آرمان‌های خود نیست. در نهایت، مردم هستند که باید قانون را در جامعه اجرا کنند و چه کسی است که نداند بدون برقراری قانون، تحقق آرمان‌های جامعه امکانپذیر نیست! در حکومت اسلامی تحقق آرمان‌های اصیل دینی، هدف کلان تقنین قوانین محسوب می‌شود و تصمیم‌های خرد و کلان هم بر همین اساس باید گرفته شوند. مردم در این نوع حکومت، به صورت همزمان، مجری و ناظر و پذیرنده قانون هستند و برای ایفای این نقش‌های سه‌گانه در گام اول باید مطالبه‌گر باشند. نماز جمعه معنوی‌ترین و جامع‌ترین فضا برای مطالبه‌گری است. از سوی دیگر، امام جمعه در ساختار سیاست دینی حکومت اسلامی، می‌تواند به نمایندگی از هر دو طیف، یعنی مردم و حاکمیت، در مقام مطالبه برآید، یعنی زبان مردم باشد و حقوق جامعه را از حاکمیت مطالبه کند و از آن سو خواست حاکمیت از مردم را تبیین و سیاست‌های نظام را برای همراهی و همکاری جامعه به مردم عرضه کند و در حقیقت مطالبه‌ای دیگر را به جریان اندازد، اما الزامات مطالبه‌گری در نماز جمعه، برخلاف مطالبه‌گری مردم از نظام‌های سیاسی غیردینی در خیابان است. این الزامات شامل موارد ذیل می‌شود:
۱ - ادبیات دینی: بدون کلام مؤدب و منصفانه، اما قاطع و صریح، مطالبه‌گری در حکومت اسلامی وجه دینی نمی‌یابد. نماز جمعه مکانی مقدس برای اقامه نماز و گفتگو با خداوند است. همان‌طور که گفتگو با خداوند آداب خود را دارد، این گفت‌وگوی مطالبه‌گرانه هم باید آداب متناسب را داشته باشد.
۲ - محتوای مطالبه: محتوای مطالبه از حکومت دینی باید هدف‌دار باشد. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای «فکر نو» و «نگاه و توقعات آرمانی» را دو جنبه مهم مطالبه در حکومت اسلامی برمی‌شمارند. علاوه بر اینها، می‌توان چندجانبه‌نگری، تطابق با اصول دین، رعایت مصلحت‌های کلان و همین‌طور تحقق‌پذیر بودن را به مقتضیات محتوای مطالبه از حکومت اسلامی افزود.
۳ - هدف مطالبه: در مطالبه‌گری از حکومت اسلامی، هدف، بهبود امور مسلمین و رشد و اعتبار جامعه اسلامی است و نیت و اغراض شخصی و سیاسی و گروهی جایی ندارد چراکه اینها زمینه‌های تعارض را به وجود می‌آورند که موجب تضعیف نظام اسلامی خواهد بود، در حالی که غایت مطالبه‌گری، بهبود وضعیت جامعه اسلامی است. مقام معظم رهبری در این باره می‌فرمایند: «مطالبه کردن با دشمنی کردن فرق دارد... معارضه نباید بشود.» نماز جمعه از آن رو تریبون مطالبه‌گری است که دایره اهداف در آن، معطوف به هر فعل با گرایش توحیدی و الهی است، بنابراین مطالبه‌گری هم با این شاخص‌ها در آن قابل طرح است و اینها بایسته‌های حقیقی حرکت در این مسیرند.
*پژوهشگر و فعال فرهنگی
