محمدرضا سوري
درحالي كه توليد روز افزون زباله ها وبي توجهي به ايجاد سيستم بازيافت آنها در بيشتر استانهاي كشور ازجمله گيلان ، مازندران ، هرمزگان وتهران اين مناطق را با بحران آلودگي زيست محيطي وحتي آلوده كردن آبها ودرياها مواجه كرده است، حالا تجمع زباله هاي ساختماني در برخي از شهرهاي بزرگ استانها ازجمله يزد وزاهدان مي رود تا بحران زيست محيطي اين كلانشهرها رادوچندان كند.
موضوعي كه به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سیستان و بلوچستان موجب شده تا شهر زاهدان در محاصره نخاله های ساختمانی و پسماند قرار بگيرد.
اين درحالي است كه علاوه بر اين كلانشهر تولید روزانه ۷۰۰ تن نخاله ساختمانی در یزد، نيز مديريت شهري اين كلانشهر را با بحران مواجه كرده است.،موضوعي كه مي طلبد تا دراين زمينه چاره انديشي شود.
****
توليد سالانه حدود 20 میلیون تن زباله در كشور موجب شده تا ايران در زمره بزرگترين توليد كنندگان زباله درجهان قرار بگيرد.
براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی با وجود اينكه متوسط تولید زباله در جهان روزانه 300 گرم است ،آمارهای ارائه شده از سوی وزارت کشورنشان مي دهد ایرانی ها روزانه 700 گرم زباله تولید می کنند.
اين درحالي است كه روزانه 49 هزار تن زباله خانگی در کشور تولید می شود که تنها مقدار بسیاری کمی از آن قابلیت بازیافت دارد.
در كنار اين مهم موضوع زباله هاي توليدي ناشي ازتخريب و ساختمان سازي نشان مي دهد كه سالانه تنها از اين طريق 17 ميليون تن زباله توليد مي شود كه بيش از 99درصد آنها ،دفن ويا در كوره ها سوزانده مي شوند.
معضل نخاله هاي ساختماني ازيزد تا زاهدان
آمارها نشان مي دهد، به ازای تخریب هر یک مترمربع ساختمان دركشور 1.5 تن آوار ساختمانی توليد مي شود.
با وجود اينكه در اكثر كشورهاي جهان پسماند هاي توليدي ساختماني بازيافت شده ومواد جديد تبديل مي شوند ،اما اين مهم در ايران مغفول مانده است.
میزان بازیافت مصالح ناشی از تخریب در کشور، کمتر از یک درصد است؛ در حالی که در هلند 90 درصد، انگلستان 45 درصد و در دانمارک 87 درصد نخاله های ساختمانی بازیافت می شوند. در 15 کشور اتحادیه اروپا از 180 میلیون تن نخاله های تولیدی، 28 درصد آن بازیافت می شود.
درميان استانهاي كشور كه با معضلي به نام پسماند زباله هاي ساختماني مواجه هستند مي تواند از يزد نام برد به طوري كه روزانه ۷۰۰ تن نخاله ساختمانی دراين شهر تولید می‌شود.
رییس سازمان مدیریت پسماند شهرداری یزد با تاييد اين موضوع كه روزانه ۷۰۰ تن نخاله ساختمانی در یزدتوليد مي شودمي گويد:« ساماندهی خودروهای سنگین حمل پسماند و نخاله‌های ساختمانی را از چالش‌های جدی این سازمان است .»
حمیدرضا رحیمدل مي افزايد:« این سازمان از شرکت یا استارت‌آپی که بتواند نخاله‌های ساختمانی را به مواد و مصالح قابل مصرف تبدیل کند.»
پس از اين شهر نوبت به زاهدان مركز استان سيستان وبلوچستان مي رسد كه از اين معضل رنج مي برد.
موضوعي كه موجب شد تا مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سیستان و بلوچستاناعلام كند:« قرار گرفتن زاهدان درمحاصره نخاله های ساختمانی و پسمانداين شهر را با معضل مواجه كرده است .»
وحید پورمردان مي افزايد: «یکی از بزرگترین معضلات زیست محیطی استان پسماند و نخاله های ساختمانی است که با افزایش روز افزون جمعیت شهر نشین و با گسترش ساخت و سازهای عمرانی و تخریب و مرمت ساختمان ها، میزان تولید نخاله های ساختمانی به شکل چشمگیری در حال افزایش در سطح استان است .»
وي با اشاره به شکلات و معضلات ناشی از نبود ساماندهی مناسب پسماندهای ساختمانی ادامه مي دهد:« تخلیه نخاله های ساختمانی در گذرگاه ها و معابر شهری باعث پدید آمدن مناظری زشت در شهر می شود بهطوری که چشم هر بیننده ای را آزار می دهد و همچنین تخلیه پسماند های مذکور در کنار جاده ها و بزرگراه ها ضمن به وجود آوردن آلودگی های زیست محیطی، منجر به سد معبر و به دنبال آن به وجود آمدن حوادث احتمالی و وارد آمدن خسارات مالی و … به شهروندان خواهد شد. نخاله های ساختمانی، محل های مناسبی برای زندگی انواع و اقسام حشرات موذی، جوندگان و سگ های ولگرد بوده که این موجودات منابع و عوامل انواع بیماریها هستند و سلامت ساکنین محل و شهروندان را مورد تهدید قرار می دهند .»
ارزش اقتصادي زباله هاي ساختماني
ارزش سه میلیارد دلاری ضایعات ساختمانی که هر ساله در کشور دور ریخته می شود، پتانسیل بالایی برای عملیات بازیافت در این صنعت با سوددهی بالا وجود دارد که می توان با الگوبرداری از کشورهای موفق، ورود و استفاده از فناوریهای نوین، ماشین آلات و دستگاههای بازیافت خارجی و تولید داخلی آنها و شناسایی فرصت های سرمایه گذاری، زمینه را برای ورود کارآفرینان به صنعت بازیافت فراهم کرد.
سالانه 17 میلیون تن (روزانه 46 هزار تن) پسماند ساختمانی در تهران و در کشور حدود 60 میلیون تن پسماند ساختمانی تولید می‌شود، كه اگر ارزش هر تن نخاله ساختمانی 50 دلار فرض شود روزانه 2.3 میلیون دلار و سالانه 840 میلیون دلار نخاله ساختمانی فقط در تهران دور ریخته می شود. این عدد در سطح ملی حداقل 3.1 میلیارد دلار مصالح ساختمانی به عنوان نخاله تولید می شود.
آن طور که انجمن های ساختمان سازی سبز دنیا تخمین می‌زنند که 95 درصد از زباله ها در یک ساخت و ساز معمولی را می توان بازیافت کرد و
استفاده از مصالح بازیافتی در ساختمانهای فلزی به کاهش 74 درصدی مصرف انرژی، کاهش 90 درصدی مصرف مصالح، کاهش 40 درصدی مصرف آب در فرایند ساخت و کاهش 97 درصدی مواد معدنی مي انجامد لذا با توجه به اين مهم مي توان اصول مدیریت زباله های سبز را در شهرداری های سراسر کشور پدیدار کرد.
تنها يك مركز پسماند ساختمانی در پايتخت
با وجودحجم بالاي ساختمان سازي در پايتخت ، اما تنها در تهران يك مركز دراين زمينه وجود دارد كه با توجه به گذشت چند سال از ساخت اين مجموعه نياز است كه در اين زمينه اقدام جدي تري انجام بگيرد.
سال 1368 بود كه با ايجاد مركز بازيافت زباله هاي ساختماني در منطقه آبعلي تهران كار انتقال زباله هاي ساختماني به اين مركز آغازشد اين درحالي بودكه كه با توجه به فعاليت هاي عمراني مشكلات زيست محيطي بسياري اين مركزدارد.
بررسي ها نشان مي دهد ساخت مركز بازيافت با سرمايه گذاري صد در صدي بخش خصوصي انجام وقرار شد تا با توسعه و ترويج اين نوع كارخانه ها استفاده از ذخاير و انباشت نخاله هاي ساختماني كاهش يابد.
اين درحالي بود كه بر اساس مصوبه شهرداري ، دريافت بهاي خدمات ساختماني و عمراني از ماليات ها حذف و به ازاي هر متر مكعب ساخت و ساز بهاي خدمات پسماند در هنگام دريافت پروانه گرفته خواهد شد.
علاوه بر اين موضوع براي مديريت انتقال اين نوع از زبا له هبر روي 65 هزار كاميون و كاميونت حمل زباله و نخاله ساختماني سيستم رديابي نصب شد تا به صورت آنلاين مسير و وزن دستگاه ها كنترل شوند.
لذا انتظار مي رود با ادامه دار شدن اين روند در ساير شهرها شاهد كاهش رها شدن زباله هاي ساختماني در محيط زيست باشيم .
