سرویس جامعه جوان آنلاین: معصومه ابتکار، معاون رئیسجمهور در امور زنان و خانواده در این دیدار اظهارات مختلفی داشت که یکی از اصلیترین آنها تأکید بر لزوم نهاییشدن هرچه سریعتر لایحه «تأمین امنیت زنان در برابر خشونت» بود. حجتالاسلام رئیسی نیز در پاسخ به این اظهارات خشونت علیه زنان را دارای مصادیق فراوانی دانست. وی تأکید کرد: باید تمام مصادیق خشونت علیه زنان احصا شده و تعریفی جامع و مانع از آن ارائه شود تا هیچ زنی در هیچ شرایطی مورد بیعدالتی قرار نگیرد. تعریف و تبیین خشونت در لایحه منع خشونت را در ادامه مورد بررسی مختصر قرار دادهایم.
تعریف این لایحه از خشونت علیه زنان چیست؟
لایحه تأمین امنیت زنان در برابر خشونت در ماده ۱ خود به تعریف مفهوم خشونت در این لایحه پرداخته است. طبق این ماده «هرگونه رفتار عمدی که به جهت جنسیت یا موقعیت آسیبپذیر یا نوع رابطه مرتکب با زن، واقع میشود و میتواند موجب ورود آسیب یا ضرر به جسم یا روان یا شخصیت، حیثیت یا حقوق و آزادیهای قانونی زن شود و ممکن است به یکی از اشکال جسمی، روانی و جنسی ارتکاب یابد، خشونت علیه زن تلقی میشود.
همچنین در ذیل بند «پ» این ماده و در تعریف خشونت روانی، موارد مختلفی به عنوان خشونت آورده شدهاند که تجسس یا کنترل نامتعارف و مکرر یکی از مصداقهای آن شمرده شده است. همچنین تحمیل شرایط روانی آزاردهنده و سوء معاشرت از دیگر مصداقهای ذکر شده در این بند هستند، اما برخی کارشناسان معتقدند باید در این تعاریف دقت بیشتری صورت بپذیرد و برخی از تعاریف خشونت به لایحه اضافه شده و برخی دیگر حذف شوند. آنان میگویند تعاریف ارائهشده در این لایحه، ممکن است جامعه ایران و خانواده ایرانی که به لحاظ فرهنگی متفاوت با غرب است را دچار اختلالاتی کنند. دکتر زهرا آیتاللهی، رئیس شورای فرهنگی اجتماعی زنان و از اعضای حقوقی شورای عالی انقلاب فرهنگی در اینباره میگوید: «در این لایحه خشونت متناسب با ویژگیهای دینی و فرهنگی جامعه ایران تعریف و مصادیق آن مطابق با این اصول ذکر نشده است.»
واقعاً خشونت چیست؟
خشونت معانی گستردهای دارد که کار را در مراحل پژوهش سخت میکند، اما شاید بتوان با ارائه یک دستهبندی، بهتر به معنای این مفهوم پی برد. به عنوان مثال در برابر خشونت بد، میتوان از نوعی خشونت خوب سخن به میان آورد. همچنین در مقابل خشونت غیرضروری، خشونت ضروری مطرح میشود. مثلاً زمانی که کسی به خاک کشور ما حمله میکند، دفاع ما اصولاً با خشونت همراه است، اما کسی این خشونت را بد نمیداند. یا در مسائل تربیتی ممکن است پدری بنابر ضرورت، کمی با تندی فرزندش را مخاطب قرار دهد که کسی چندان آن را خشونت تلقی نمیکند بلکه عملی کاملاً اخلاقی نیز شمرده میشود. چه بسا خشونتهایی که برای صلاح و اصلاح افراد لازم است.
از طرفی برخی رفتارها نیز در واقع خشونتآمیز هستند، اما در لایحه اصلاً به آنها توجه نشده است. در جریان دیدار مذکور، آقای رئیسی در تعریف خشونت گفت: «اگر در یک شرکت هواپیمایی، به خانمی گفتند که حق بچهدار شدن را ندارد این هم مصداقی از خشونت علیه زن است. اگر یک استاد دانشگاه به دلیل اینکه خودش در روز فرصت ندارد و کلاسش را گذاشت ساعت ۱۰ شب، آن دختر چطور برسد به جنوب شهر برود خانه اش؟ این هم نوعی خشونت علیه زن است.»
ناکارآمدی در قانون به دلیل تعریف ناقص خشونت
عبارت «میتواند» در تعریف خشونت در ماده ۱ این لایحه، به قدری کلی و مبهم باشد که درصورت تصویب این لایحه، علاوه بر اینکه قبل از رسیدن آسیب به یک فرد، آن فرد را آسیبدیده فرض کند، کوچکترین رفتارهای مردان، خشونت علیه زن تلقی خواهد شد. همچنین عناوین مبهمی مانند «تجسس یا کنترل نامتعارف» یا «تحمیل شرایط روانی آزار دهنده» و «سوء معاشرت» که در بند «پ» ماده ۱ این لایحه ذکر شده، به زنان این اجازه را میدهد که به راحتی، مدیریت ذاتی مرد بر خانواده و بسیاری از دلسوزیهای مردان را خشونت علیه خود تلقی کرده و به دادگاه شکایت کنند. طبق تعاریف این لایحه از خشونت علیه زنان، اگر پدری به دلیل مصالح و امنیت خانواده اجازه تردد همسر یا دخترش در خیابان در ساعات آخر شب را ندهد، مرتکب خشونت علیه زنان شده است. همچنین مصادیق شرایط روانی آزار دهنده میتوانند بسیار گسترده باشند و باید به طور دقیق ذکر شوند. به موجب این لایحه اگر مردی به دلیل شرایط سخت کاری، حالت روحی خوبی نداشته باشد و چند روزی در این حالت بماند، مرتکب سوءمعاشرت شده و زن میتواند از او شکایت به عمل آورد. این نمونهها کاملاً مخالف با هدف اصلی این لایحه، یعنی حفظ و تحکیم بنیان خانواده هستند.
به نظر میرسد تعاریف ارائه شده از خشونت در این لایحه چندان جامع نیست و از طرفی نیز برخی از تعاریف، در واقع خشونت محسوب نمیشوند و صرفاً توهم خشونت را در جامعه افزایش میدهند. متخصصان بر این باورند که در تعریف خشونت علیه زنان باید بازنگریو تغییراتی رخ دهد وگرنه این لایحه کارآمد نخواهد بود.