سرویس اقتصاد جوان آنلاین: سال‌هاست که بازرگانان و فعالان حوزه تجارت از کمرنگ‌شدن نقش رایزنان بازرگانی خبر می‌دهند و معتقدند که این رایزنان به دلیل استقرار در سفارتخانه‌های ایران بیشتر نقش سیاسی ایفا می‌کنند تا اقتصادی. رایزنان در گذشته با حضور در تمامی بازار‌های کشور‌های هدف اعم از صنعتی، دارو، جذب توریسم، اطلاعات بسیار خوبی به بازرگانان خارجی از بازار ایران و بالعکس ارائه می‌کردند و در توسعه تجارت خارجی بسیار مؤثر بودند، اما چند سالی است که این نقش بسیار کمرنگ شده‌است به طوری که رایزن پیشین ایران در عراق معتقد است در حال حاضر سازمان توسعه تجارت که سکاندار تجارت ایران است، جایگاه بسیار ضعیفی دارد و پایین‌ترین ردیف بودجه‌ای و سقف پرداختی به کارمندانش را دارد.
در این خصوص سرپرست سازمان توسعه تجارت در گفتگو با «تسنیم» از کاهش رایزنان بازرگانی از ۲۱ به ۸ رایزن خبر می‌دهد و درباره مشکلات مالی به وجود آمده برای تأمین هزینه‌های رایزنان بازرگانی ایران در کشور‌های مختلف که باعث کاهش تعداد رایزنان بازرگانی شد، می‌گوید: در بودجه‌ای که در سال ۹۶ در نظر گرفته شده بود، قیمت هر یورو ۵۰۰۰ تومان دیده شده‌بود، ولی در سال ۹۷ به دنبال بحران ارزی، قیمت هر یورو به ۱۵ هزار تومان رسید و همین امر باعث شد تا سازمان توسعه تجارت با کسری شدید بودجه رایزنان بازرگانی مواجه شود. محمد رضا مودودی می‌افزاید: این کسری بودجه چند ده میلیارد تومانی و مصادف شدن آن با پایان مأموریت کاری سه ساله تعدادی از رایزنان بازرگانی، باعث شد تا فعالیت تعداد قابل‌توجهی از این رایزنان متوقف شود.
وی می‌گوید: بر اساس مجوز‌های صادر شده، سازمان توسعه تجارت می‌تواند تا ۶۰ رایزن بازرگانی را به کشور‌های دیگر اعزام کند و تا سال گذشته، ۲۱ رایزن بازرگانی ایران در کشور‌های هدف مستقر بودند. این درحالی است که هم اکنون هشت رایزن بازرگانی ایران در کشور‌های مختلف حضور دارند. مودودی درباره هزینه‌های هر رایزن بازرگانی برای سازمان توسعه تجارت می‌افزاید: برای به‌کارگیری هر رایزن بازرگانی در کشور‌های دیگر با احتساب هزینه دفتر، حقوق و هزینه کارمندان محلی، به‌طور میانگین ماهانه ۱۰ هزار دلار نیاز است که سالانه رقمی بالغ بر ۱۲۰ هزار دلار خواهد شد و این یعنی بودجه ۵/ ۱میلیارد تومانی سالانه برای هر رایزن بازرگانی.
کرمانشاهی: پرداخت حقوق رایزنان با همکاری اتاق‌های بازرگانی
کیومرث کرمانشاهی، معاون کل اسبق سازمان توسعه تجارت در واکنش به اظهارات سرپرست این سازمان مبنی برکاهش ۷۶ درصدی تعداد رایزنان بازرگانی به خاطر بی‌پولی و کمبود اعتبارات در گفتگو با «جوان» می‌گوید: مطالعات سنجی در خصوص اعزام رایزن بازرگانی به کشور‌های هدف برای توسعه تجارت در سال ۱۳۷۳ انجام شد و دو وزارتخانه بازرگانی سابق و امور خارجه طی موافقتنامه‌ای تصمیم گرفتند که با انتخاب رایزنان از وزارت بازرگانی و آموزش شش ماهه به خارج از کشور اعزام شده و در محل سفارتخانه‌های ایران مستقر شوند.
وی در گفتگو با «جوان» می‌افزاید: در ابتدای کار این اقدام بازخورد‌های خوبی داشته و در توسعه واردات و صادرات نقش بسزایی داشت. در حال حاضر حدود ۲۵ سال از این تصمیمات می‌گذرد، با توجه به بروز تحریم‌ها و اتفاقاتی که در تجارت خارجی ایران به وقوع پیوسته و محدودیت‌های مالی که برای پرداخت حقوق این رایزنان بازرگانی برای سازمان توسعه به وجود آمده، تعداد این رایزنان از ۲۰ یا ۳۰ رایزن به حدود شش یا هشت رایزن کاهش یافته‌است. از این رو با توجه به اهمیت توسعه صادرات در دور زدن تحریم‌ها، ضروری است که مبنای توافقنامه تغییرکند.
وی می‌گوید: اخیراً اتاق بازرگانی ایران اعلام آمادگی کرده‌است که با وزارت صمت برای اعزام رایزنان بازرگانی و پرداخت حقوق آن‌ها همکاری داشته باشد، اگر این وزارتخانه با این پیشنهاد موافقت کند، می‌توان در یک کارگروهی اعم از نمایندگان بخش خصوصی (اعضای اتاق بازرگانی)، وزارت صمت و دستگاه‌های نظارتی بدون خط‌کشی نماینده‌ای از بخش خصوصی یا دولتی که صلاحیت حضور در کشور‌های خارجی را داشته و در فنون بازرگانی نیز تبحر داشته باشد، می‌توان انتخاب کرد و مشکل پرداخت حقوق این رایزنان نیز مرتفع خواهد شد.
کرمانشاهی همچنین پیشنهادی دیگر ارائه کرده و می‌افزاید: با توجه به اینکه محل سفارتخانه‌ها یک فضای سیاسی است و دولت ایران به دلیل بروز تحریم‌های امریکا محدودیت‌های تجاری دارد، از این رو بهتر است رایزنان بازرگانی در خارج از سفارتخانه دفتر کاری داشته باشند و با همکاری و هماهنگی دستگاه‌های دیپلماسی - سیاسی و نظارتی، بتوانند به بازرگانان ایرانی خدمات ارائه دهند و در پایان زمان مأموریت‌شان گزارش کاری از فعالیت‌های انجام شده و میزان رشد صادرات یا تسهیل واردات به وزارت صمت و اتاق بازرگانی تحویل دهند.
وی با تأکید براینکه با الگو‌برداری از کشور‌های توسعه یافته مانند ترکیه، کره جنوبی، مالزی و ژاپن فارغ از بخش دولتی یا خصوصی می‌توانیم رایزن بازرگانی خبره انتخاب کنیم و به توسعه تجارت‌مان در سال جاری دست یابیم و به این ترتیب به پیاده‌سازی سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی و واگذاری امور به بخش خصوص نیز کمک کنیم.
رایزن پیشین عراق: باید نهضت صادراتی به راه اندازیم
همچنین رایزن پیشین ایران در عراق در گفتگو با «جوان» با تأکید بر نقش مهم رایزنان در برقراری ارتباطات در بخش‌های مختلف اعم از صنعت، بازرگانی، دارو، خدمات و گردشگری می‌گوید: رایزنان خبره باید در تمام حوزه‌ها تبحر داشته و تنها به بازرگانان اطلاعات ندهند، بلکه با برگزاری نمایشگاه‌ها و همایش‌ها به تمام بخش‌هایی که به اطلاعات بازار‌های خارجی نیاز دارند، خدمات ارائه کنند.
فرهاد نجات‌نیا می‌افزاید: سازمان توسعه تجارت در شرایط فعلی که جیب بزرگ نفت ایران محدود یا بسته شده و جیب کوچک صادرات نفتی می‌تواند مشکلات کشور را مرتفع کند در جایگاه بسیار ضعیفی قرار گرفته و از نظر تعداد نیرو و بودجه در شرایط دشواری قرار دارد.
وی می‌گوید: باید نهضت صادراتی در کشور به راه بیفتد و تمامی سازمان‌ها و دستگاه‌ها در رفع مشکلات این سازمان را یاری کنند، علاوه بر این رشته خاص صادرات در مدارس و دانشگاه‌ها تشکیل شود و در میان نمایندگان مجلس نقش بسیار مؤثری خواهند داشت. نجات‌نیا می‌گوید: در زمان مأموریت در عراق، حدود ۱۲۲ همایش تخصصی در تمامی استان‌های ایران با کمک همکارانم در این سازمان برگزار کردم تا بازار‌های عراق را به تمامی بازرگانان و تجار معرفی کنم.
وی پیشنهاد کرمانشاهی را تأیید می‌کند و می‌گوید: باید هیئتی متشکل از بخش دولتی و خصوصی تشکیل و در کشور‌های هدف مستقر شوند، در این صورت پیشرفت کار بهتر بوده و شائبه رانت یا احیاناً فساد نیز از بین می‌رود.
