سرویس اقتصاد جوان آنلاین: بنا بر آنچه در خبر پایگاه اطلاع‌رسانی دولت آمده، تصمیم حذف چهار صفر با هدف حفظ کارایی پول ملی، تسهیل و بازیابی نقش ابزار‌های پرداخت نقد در تبادلات پولی داخلی، هماهنگی با آنچه در فرهنگ و عرف جامعه درباره واحد پول ملی رواج یافته‌است، اتخاذ شده و کاهش هزینه چاپ و نشر اسکناس و سکوک و نیز رفع مشکلاتی از قبیل استفاده از ارقام بزرگ در مبادلات ساده روزمره، معضلات شمارش و حمل حجم بالای اسکناس و سکه و خارج‌شدن مسکوکات از چرخه مبادلات اقتصادی کشور، از دیگر اهداف لایحه یاد شده‌است.
اما از این دلایل، جالب‌تر اظهارات علی ربیعی، سخنگوی دولت در این باره بود. او در حاشیه جلسه هیئت دولت به خبرنگاران گفت: «سعی می‌کنیم لایحه را با دو فوریت به مجلس ارسال کنیم.»
به گفته ربیعی مراعات حیثیت «ظاهری» پول در مقابل ارز‌های خارجی استفاده از سکه که در حال حاضر منسوخ شده از دلایل تصویب حذف چهار صفر در هیئت دولت بوده‌است.
همان‌طور که در متن خبر هیئت دولت و اظهارات سخنگو بر می‌آید دقیقاً هدف از حذف چهار صفر بیشتر نه به صورت باطنی و اثر‌گذار در اقتصاد که به صورت کاملاً «ظاهری» و «شکلی» است. طرحی شبیه تفکیک وزارت بازرگانی و وزارت صنعت و معدن که به ادعای رئیس‌جمهور دارند موجب بهبود وضع مردم می‌شد!
طرح حذف چهار صفر از ریال و تبدیل تومان به واحد رسمی پول ملی ایران در فروردین ماه امسال با پیشنهاد بانک مرکزی دوباره در دستور کار دولت قرار گرفته است و با حذف چهار صفر از پول ملی، پول جدید «تومان» نامیده خواهد‌شد، اما این تومان همان ۱۰۰۰ تومان سابق است که دولت مدعی است به شکل عرف درآمده‌است!
صفر بی‌اثر و تعویض ۲۰ میلیارد اسکناس
دکتر عباس شاکری، استاد اقتصاد دانشگاه علامه در باره حذف صفر از پول ملی معتقد است: اضافه یا کم کردن صفر در شرایط امروز هیچ فایده‌ای ندارد، هدف از حذف صفر چیست؟ آیا با این‌کار به فکر آرامش مردم هستید؟ مردم زمانی آرامش پیدا می‌کنند که قیمت‌ها متناسب با درآمدشان تغییر کند نه مثل امروز که ۷۰ درصد قدرت خریدشان کم شده‌است! با حذف چند صفر از پول ملی، مردم اعتمادشان افزایش نمی‌یابد!
علیشیری، معاون اسبق وزارت اقتصاد نیز براین باور است که با حذف چهار صفر از پول ملی به تدریج باید ٢٠ میلیارد قطعه اسکناس به دلیل حذف چهار صفر از پول ملی هزینه زیادی ایجاد می‌کند.
علاوه بر کارشناسان بلافاصله مردم و فعالان رسانه‌های مجازی نیز واکنش نشان دادند؛ یک فعال این حوزه نوشت: «خوبه تا یک مدتی همگی سرگرمیم. یک عده برای کم شدن صفر از پول جوک می‌سازند، یک عده کاریکاتور می‌کشند، یک عده نقد موافق می‌کنند، یک عده نقد مخالف. بعضیا غصه مبالغ پول سه رقمی رو می‌خورند که چی به‌سرشون میاد، یک عده خوشحالند که دلار از مبالغ چندهزار تومن میشه ۱۲ تومن یا ۱۱ تومن و... خلاصه همه دور هم یه مدتی سرگرمیم. تازه بعدشم تا یک مدت وقتی بگی یک تومن، طرف می‌پرسه: یک تومن جدید یا قدیم» همچنین برخی از جالب‌ترین کامنت‌ها در این باره نیز به شرح زیر بود:
- به جای حذف چهار صفر امسال را سال ۱۴۰۰ اعلام کنند، وضع اقتصاد بهتر می‌شود.
- خداروشکر چهار تا صفر از پول ملی کم شد، دیگه راحت‌تر می‌تونیم اخبار اختلاس‌ها را دنبال کنیم.
- قیمت هر متر آپارتمان از متری ۲۰ میلیون میشه ۲۰۰ هزار تومن، بعد اونی که آپارتمانش شده متری ۲۰۰ هزار تومن میگه‌ای وای چرا آپارتمانم ارزون شد؟! از فردا شروع می‌کنند تلاش کنند قیمت رو دوباره برسونند به همون ۲۰ میلیون.
- من می‌ترسم اینا چهار تا صفر از پول ملی کم کنن ولی ایران خودرو و سایپا حاضر نشن چهار تا صفر از قیمت محصولاتشون کم کنن. شاید بگین مگه مسخره‌بازیه؟ باید بگم بله، همینقدر همه‌چی اینجا مسخره است.
تجربه مشابه!
اما نگاهی به نقد کارشناسان درباره حذف صفر در گذشته نشان می‌دهد که این طرح علاوه بر معایب آن مزایایی هم دارد، هر چند که برخی اقتصاددانان بر این عقیده‌اند که حذف صفر از اسکناس هیچ‌گونه تأثیری بر شاخص‌های اقتصادی و طرف عرضه و تقاضا ندارد همچنین برخی نیز نمونه‌های ناموفق خارجی بسیاری (به خصوص از بین کشور‌های جهان سوم و در حال توسعه) برای تأیید نظر خود ارائه می‌دهند.
برخی معتقدند حذف صفر از واحد پول ملی در صورتی که به درستی اجرا شود و پس از آن با سیاست‌های درست اقتصادی حمایت گردد، می‌تواند باعث نجات کشور از تورم شود. این دسته از کارشناسان هم مثال‌هایی را برای تأیید نظر خود ارائه می‌دهند. نمونه ترکیه، مجارستان و آلمان همگی تأیید کننده نظر این دسته از کارشناسان است.
آلمان اولین کشوری است که این سیاست را پیش گرفت و توانست بر ابرتورم خود فائق بیاید. ترکیه نیز تجربه خوبی را به نمایش گذاشته‌است.
اما به نظر می‌رسد با توجه به نوع تصمیمات دولت تجربه حذف چند صفر بیشتر شبیه تجربه آرژانتین باشد زیرا دولت به‌رغم آنکه می‌داند وضعیت اقتصاد و چشم‌انداز مثبت آن نیازمند تصمیمات سخت است، اما همچنان در روز‌های اخیر نشان داده که تمایلی به دنبال طرح‌هایی مانند اصلاح قیمت حامل‌های انرژی، ایجاد رونق از مسیر مالیات ستانی منطقی ندارد و ترجیح داده تا برای جبران کسری بودجه، دست به سوی صندوق توسعه ملی دراز کند و اوراق بفروشد.
تجربه آرژانتین نشان داده که تاکنون سه بار و در سال‌های ۱۹۶۰، ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ اقدام به حذف پول ملی کرده، اما به دلیل آنکه اعتماد مردم در دو دوره قبلی کافی نبوده و چشم‌انداز آتی اقتصاد را مثبت ندیده‌اند با شکست مواجه شده و تنها زمانی این اقدام مفید بوده که چاپ اسکناس کاهش، اصلاح قانون مالیات عملیاتی و افزایش درآمد دولت رخ داد و همچنین بازگشت اعتماد روانی مردم به واحد پول رسمی رخ داده‌است.
معایب
برخی معایب این طرح به شرح زیر است:
۱- هزینه سنگین جایگزینی اسکناس‌های جدید.
۲- افزایش سطح عمومی قیمت‌ها:
کارشناسان بانک می‌گویند: در این شرایط عده‌ای تلاش خواهند کرد تا در طول این فرآیند، قیمت کالای خود را افزایش داده و به این ترتیب برمبنای پول جدید کالا‌های خود را با قیمت بالاتری ارزش‌گذاری کنند. عدم امکان نظارت بر بازار‌ها در چنین شرایطی با توجه به پیچیدگی اجرای این تصمیم، باعث افزایش سطح عمومی قیمت‌ها می‌شود.
۳- ناسازگاری دفاتر و صورت‌های مالی و پایگاه‌های اطلاعاتی جدید و قدیم و تحمیل هزینه به فعالان اقتصاد با حذف صفر.
۴- افراد مسن این تغییر برایشان ملموس نیست.
۵- خنثی بودن اجرای این طرح روی سرمایه‌گذاری و اشتغال.
مزایا
در مقابل این معایب مزیت‌های مشروط حذف صفر‌ها از پول ملی نیز به شرح زیر است:
۱- صرفه‌جویی در هزینه‌های چاپ اسکناس البته این اتفاق به استثنای هزینه اولیه چاپ اسکناس‌های جدید و در اعمال سایر اصلاحات است وگرنه با توجه به حجم نقدینگی موجود و ادامه روند تورم موجود می‌تواند این کار عاملی برای تشدید تورم و حتی دلاریزه شدن فضای داد و ستد شود.
۲- صرفه‌جویی در وقت نیرو‌های انسانی و هزینه‌های معاملاتی در مسائل مالی کشور.
۳- اثرات مثبت روانی در جامعه: وقتی صفر‌ها از پول حذف می‌شود مردم از لحاظ روانی احساس می‌کنند که پول کمتری را در معاملات روزمره هزینه می‌کنند. هر چند که بنا به گفته دکتر شاکری این اقدام با توجه به کاهش قدرت خرید و تورم موجود اثر مثبتی در کوتاه مدت و میان مدت ندارد.
۴- سادگی در مبادلات و نگهداری ساده‌تر حساب‌ها ارقام، ترازنامه‌ها.
۵- کاهش تسهیلات فعالیت دستگاه‌های خودپرداز.
