محمدرضا سوري
آب وهواي گرم وخشك يزد شرايطي را فراهم آورده است تا اين استان تنها بتواند برخي از دام هارا پرورش دهد.
دراين ميان بز ازجمله دام هاي سبكي به شمار مي رود كه به دليل سازگار بودن با شرايط سخت بهترين گزينه براي دامداران يزدي به شمارمي رود.
ازآنجا كه پرورش برخي ازانواع نژاد بزها نمي تواند صرفه اقتصادي براي يزدي ها داشته باشد لذا اين مهم آنها را برآن داشته تا به پرورش گونه هاي هاي وارداتي روي آورند.
اين مهم باعث گرديد تا رییس سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران اعلام كند:« با ورود گله ۱۲۰۰ رأسی بز مورسیا از کشور اسپانیا، طرح پرورش این نژاد دام پربازده سبک با عاملیت اتحادیه مرکزی دامداران استان یزد وارد مرحله اجرایی شده كه به زودي نتيجه آن مشخص خواهدشد.
****
تامين نياز گوشت مورد نياز مردم يزد موجب شده تا با وجود گرم وخشك بودن اين استان ، پرورش انواع دام سبك وسنكين دراين منطقه رواج داشته باشد.
هم اكنون ۵۱۸ واحد صنعتی پرورش دهنده گاو شیری با ظرفیت ۱۸ هزار و ۴۹۴ راس، ۵۴۱ واحد نیمه صنعتی پرورش دهنده گاو شیری با ظرفیت شش هزار و ۴۳۷ راس، ۴۵ واحد صنعتی پرورش دهنده گوساله پروری با ظرفیت پنج هزار و ۳۸۰ راس و ۱۹۷ واحد نیمه صنعتی پرورش دهنده گوساله پرواری با ظرفیت چهار هزار و ۴۴۶ در يزد
وجود دارد، علاوه بر آن تعداد دام سبک استان (گوسفند و بز) ۸۰۲ هزار و ۴۴۹ راس، تعداد دام سنگین استان (گاو و گوساله) ۱۴۰ هزار و ۸۸۵ رأس و شتر ۱۵ هزار نفر و اسب و تک سمیان هشت هزار و ۸۵ سر است.
با اين حال گرم وخشك بودن اين استان شرايطي را فراهم كرده تا پرورش شتر وبز بالاترين رادمان را در يزد به خود اختصاص دهد.
بزهاي اسپانيايي مسافران جديد يزد
با وجود آنكه نژاد بز ندوشن در يزد يكي از بهترين ها در ايران به شمار مي رودكه از گونه هاي نادر و محلی بز ایرانی با رنگهای قرمز و سیاه است و در برابر خشکسالی مقاوم و دارای شیر مغذی و کرک با کیفیت داردوهم اكنون مقدمات ثبت جهاني شدن آن درحال پيگيري است ، اما نياز به گوشت وشير حداكثري دركنر رشد سريع موجب شده تا كارشناسان دامداري با شناسايي نژاد بز مورسیا اسپانيايي كه از تمامي جوانب پربازده بوده ودر كوتاهترين زمان آماده ذبح مي باشد ، پرورش آن در دستور كار قرار بگيرد.
رییس سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران دراين خصوص مي گويد:« از آنجا كه اين نژاد از تمامي جهات پربازده بوده لذا با تصميم كارشناسان ورود گله ۱۲۰۰ رأسی بز مورسیا از کشور اسپانیا، طرح پرورش این نژاد دام پربازده سبک با عاملیت اتحادیه مرکزی دامداران استان یزد وارد مرحله اجرایی شد.»
حسین شیرزاد با اشاره به سیاست‌های کلان وزارت جهاد کشاورزی و سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران مبنی بر گذار از کشاورزی سنتی و توسعه فعالیت‌های پربازده و اقتصادی مي افزايد:« با هماهنگی و نظارت سازمان جهاد کشاورزی و از طریق ظرفیت تجاری بخش خصوصی استان، پس از حدود یک سال رایزنی و انجام امور مقدماتی نظیر تأمین مالی به میزان ۷۰ میلیارد ریال، تهیه پروفرما، آماده سازی شرایط قرنطینه و دیگر فعالیت‌های پایه‌ای، اقدام به واردات تعداد ۱۲۰۰ رأس بز نژاد مورسیا شامل ۱۱۴۰ رأس بز ماده و ۶۰ رأس حیوان نر از کشور اسپانیا شد.»
وی با بیان این که این نژاد که خاستگاه اصلی آن جنوب شرقی اسپانیا است با اقلیم گرم و خشک و نواحی مرکزی کشور مشابه است، ادامه مي دهد: «بز مورسیا از خصوصیات منحصر به فرد طبیعی و بیولوژیکی نظیر مقاومت بالا در برابر تنش‌های محیطی و توان سازگاری در شرایط سخت، پرورش آسان، پایداری در برابر انواع بیماری‌ها، ۲۱۰ روز دوره شیردهی سالیانه، ضریب تبدیل ۸۰ درصدی علوفه به شیر، مدت زمان کوتاه بلوغ و چندقلوزایی برخوردار است.»
از آنجا كه این بز که دارای نژاد اصیل بومی است می تواند با مصرف روزانه 2.5 کیلوگرم ماده خشک جیره و هفت لیتر آب، بیش از سه کیلوگرم شیر با چربی 5.7 درصد و پروتئین بالای سه درصد تولید کند که جالب است بدانیم در مقایسه با سایر رکوردهای استانداردی نژادی نظیر هلشتاین، آلپاین و سانن در زمینه بهره‌وری، تولید پروتئین، چربی و لاکتوز با تفاوت معنی‌داری دارای عملکرد بسیار بالاتر بوده و شیر پرچرب این بز برای تولید پنیر با کیفیت مورد استفاده قرار می‌گیرد، لذا پرورش ئتكثير آن به شدت مورد توجه قرار گرفته است.
يكي از مسائلي كه بايد به آن اشاره كرد علت انتخاب اتحادیه دامداران استان یزد برای پرورش بز مورسیا است،از آنجايي كه اتحادیه شرکت های تعاونی دامداران استان یزد یکی از توانمندترین تشکل‌های بخش کشاورزی یزد است که با عضویت بیش از ۱۵ هزار نفر از دامداران منطقه در قالب ۱۱ شرکت تعاونی دامداران با ظرفیت های قابل توجه و سرمایه‌ای بالغ بر ۵۶ میلیارد ریال تحت نظارت سازمان تعاون روستایی در زمینه امور دام فعال است لذا اين مهم سبب شد تا به عنوان پایلوت اصلی این طرح انتخاب شده است.
در این راستا، پس از انجام تحقیقات و توافقات آغازین و انتخاب شرکت‌های تعاونی شهرستان‌های یزد و تفت و شرکت تعاونی کشاورزی جامع گستر، با محوریت اتحادیه دامداران استان و تأمین مالی طرح از طریق صندوق توسعه بخش کشاورزی به میزان ۷۰ میلیارد ریال و با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی در حوزه پژوهشی و بازرگانی، نسبت به خریداری و واردات گله به شکل مستقیم و از طریق هوایی به شهرستان یزد اقدام شده است.
رییس سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران با اشاره به این که گله خریداری شده، به نوعی ذخیره ژنتیکی این نژاد در ایران محسوب می شود، دراين خصوص مي گويد: «چرا که سه نسل قبلی آن دارای شناسنامه رسمی و هویت ژنتیکی معتبر بوده و می‌توان از آن به عنوان گله مادری براي کاربردهای بیوتکنولوژی و اصلاح نژادی نیز بهره برد.»
شیرزاد با بیان این که در حال حاضر این گله پس از طی دوره قرنطینه ۱۴ روزه در منطقه فهرج یزد، در مزرعه متعلق به شبکه تعاونی‌های دامداران استان یزد نگهداری می شود، تصریح مي كند:« براساس برنامه ریزی صورت گرفته قرار است در همان مکان برای تولید دو نسل متوالی مورد استفاده قرار گیرد و سپس نسل‌های تولیدی جدید، بین واحدهای واجد شرایط با اولویت شرکت‌های تعاونی دامداران شهرستان‌های مختلف استان توزیع و تحت پرورش قرار گیرند.»
از آنجا كه مهمترين اهداف کلان این طرح علاوه بر توسعه، تکثیر و اصلاح نژاد گله‌های بومی، توسعه صنایع جانبی به ویژه صنعت تولید محصولات لبنی حاصل از شیر بز، دستیابی به بازارهای هدف صادراتی، بهبود شرایط و سطح اقتصادی اتحادیه‌ها و شرکت‌های تعاونی دامداران بوده است لذا با توجه به ویژگی‌های نژاد مورسیا، اعم از نحوه پرورش و بازدهی قابل توجه، مدنظر قرار گرفته است .
به گفته كارشناسان از آنجايي كه سهمیه جیره مصرفی این نژاد، جداول و فرمولاسیون تغذیه‌ای ویژه و انحصاری از سوی مؤسسه اسپانیایی در اختیار اتحادیه تعاونی دامداران قرار گرفته است، لذا براساس قیمت‌های کنونی بازار، هزینه تغذیه روزانه هر رأس بز مورسیا، حداکثر حدود ۶۰ هزار ریال برآورد می‌شود که با توجه به تولید متوسط سه لیتر شیر در شبانه روز و قیمت چهار برابری شیر بز نسبت به شیر گاو، بهره اقتصادی فوق‌العاده‌ای نصیب دامدار می‌کند.
بررسيها نشان مي دهد، براساس پژوهش‌های صورت گرفته در خصوص شرایط زیستی و پرورشی نژاد مورسیا و سازگاری بالای آن با طیف گسترده‌ای از شرایط اقلیمی و تغذیه‌ای، بسیاری از مناطق و قطب‌های پرورش دام کشور دارای قابلیت و بستر لازم براي توسعه واحدهای پرورش این نژاد بوده و به همین علت در نظر است دامنه این فعالیت به تدریج و پس از کسب تجارب اجرایی و عملیاتی لازم، در سطح شبکه تعاونی‌های روستایی و کشاورزی کشور گسترش يابد.
اين درحالي است كه پیش از استان یزد، طرح پرورش این نژاد در دو استان دیگر کشور شامل کرمان با ۶۵۰۰ رأس و قزوین با ظرفیت ۲۵۰۰ رأس صورت پذیرفته و استان یزد به عنوان سومین منطقه کشور در این زمینه به حساب می‌آید.
