سرویس حقوق جوان آنلاین: همانگونه که از عنوان سوءپیشینه کیفری پیداست، اگر فردی مرتکب جرم البته جرائم برشمرده در قانون شود، به‌دلیل ذهنیتی که در جامعه از آن فرد ایجاد می‌شود، سوءپیشینه‌ای برای او در نظر گرفته می‌شود. این واژه بار منفی دارد. موضوع زمانی اهمیت پیدا می‌کند که فرد بخواهد به استخدام نهاد‌های مختلف کشوری درآید و به گواهی عدم سوءپیشینه و سابقه کیفری نیاز داشته باشد. اما خوب است بدانید همه محکومیت‌ها در برگه استعلام سوءپیشینه درج نمی‌شود.
قانون مجازات اسلامی با اصلاحاتی که در سال‌های اخیر در آن صورت گرفته، مجازات‌ها را درجه‌بندی کرده است. درجات مختلف، شدید یا خفیف بودن جرائم را مشخص می‌کند. بنابراین قانونگذار هم با تمام مجرمان برخورد یکسانی اتخاذ نکرده و با هر یک به تناسب جرم ارتکابی برخورد کرده است.
در ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۹۲، این درجه‌بندی انجام شده است. بر اساس این ماده مجازات‌ها به ترتیب از شدید به خفیف در هشت درجه تقسیم شده است. در ماده ۲۳ همین قانون عنوان «مجازات تکمیلی» را می‌بینیم. مجازاتی که از سوی قانونگذار مقرر شده تا هدف اصلاح مجرم محقق شود. مجازات‌هایی که بیش از تنبیه مرتکب به دلیل نقض مقرره قانون، به دنبال پیشگیری از ارتکاب دوباره جرم است. اعمال مجازات‌های تکمیلی برای جرم درجه یک تا شش، از سوی دادگاه، اختیاری است به این معنی که دادگاه می‌تواند مرتکب را به آن محکوم کند یا نکند. اگر بنا به اعمال مجازات تکمیلی باشد، باید لزوماً در حکم دادگاه درج شود. مدت این مجازات هم محدود است و نباید از دو سال تجاوز کند. مگر اینکه قانون به نحو دیگری مقرر کند.
ماده ۲۵ این قانون در تکمیل ماده ۱۹، بحث «مجازات تبعی» را مطرح می‌کند. اعمال مجازات‌های تبعی برخلاف مجازات تکمیلی الزامی است و خودبه‌خود اعمال می‌شود. بنابراین مجرم با ارتکاب جرم تبعات آن را نیز می‌پذیرد. آنچه عامه مردم به آن سوءپیشینه کیفری می‌گویند، در لفظ قانونگذار «محکومیت مؤثر کیفری» است. جرائم درجه یک تا پنج در این ماده به دنبال خود مجازات‌های تبعی را می‌آورند و این همان محکومیت مؤثر کیفری است. طبق ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، افرادی که مرتکب جرمی می‌شوند و مجازات آن‌ها به شرح زیر باشد دارای محکومیت مؤثر کیفری هستند و تا پایان این موارد نمی‌توانند گواهی عدم سوءپیشینه بگیرند و پس از گذشت این زمان‌ها با توجه به نوع جرم، پاک نخواهد شد، اما در استعلامات در سابقه ذکر نخواهد شد.
این جرائم شامل موارد زیر است:
الف- پس از هفت سال در محکومیت به مجازات‌های سالب حیات و حبس ابد از تاریخ توقف اجرای حکم اصلی در سابقه درج نخواهد شد.
ب- پس از سه سال در محکومیت به قطع عضو، قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت وارد شده بیش از نصف دیه مجنی‌علیه باشد، نفی بلد و حبس تا درجه ۴.
پ- دو سال در محکومیت به شلاق حدی، قصاص عضو درصورتی‌که دیه جنایت وارد شده نصف دیه مجنی‌علیه یا کمتر از آن باشد و حبس درجه ۵.
بر اساس تبصره ۱ این ماده، در غیر موارد فوق، مراتب محکومیت در پیشینه کیفری محکوم درج می‌شود، لکن در گواهی‌های صادره از مراجع ذیربط منعکس نمی‌شود، مگر به درخواست مراجع قضایی برای تعیین یا بازنگری در مجازات.
همچنین به استناد تبصره ۲ ماده فوق، در مورد جرائم قابل گذشت در صورتی که پس از صدور حکم قطعی با گذشت شاکی یا مدعی خصوصی، اجرای مجازات موقوف شود اثر تبعی آن نیز رفع می‌شود.
نیز تبصره ۳ بیان می‌دارد در عفو و آزادی مشروط، اثر تبعی محکومیت پس از گذشت مدت‌های فوق از زمان عفو یا اتمام مدت آزادی مشروط رفع می‌شود. محکوم در مدت زمان آزادی مشروط و همچنین در زمان اجرای حکم نیز از حقوق اجتماعی محروم می‌شود.
بنابراین در غیر موارد مذکور در بند‌های ذیل این ماده محکومٌ علیه فاقد سابقه کیفری محسوب می‌شود و لزومی به درج در گواهی صادره نیست و باید گواهی عدم سوءپیشینه کیفری صادر شود.
