سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: روح‌الله رفیعی مستندسازی که به خاطر ساخت «خالد و مجتبی» جوایز زیادی از جشنواره‌ها ربود و برای ساخت «نبرد بلد» به وسط میدان مبارزه عراقی‌ها با داعش رفت و چند مستند دیگر نیز در کارنامه خود دارد، حالا مبارزات رهبر شیعیان نیجریه را به تصویر کشیده است.
روح‌الله رفیعی درباره شیوه ساخت مستند خلیل آفریقا به «جوان» گفت: این مجموعه به صورت ترکیبی تولید شده است. چون ما برای حضور در نیجریه محدودیت‌هایی داشتیم و امکان حضور همه اعضای گروه مستندساز در نیجریه نبود، لذا مجبور شدیم تنها تصویربردار به آن کشور اعزام کنیم.
بخشی از تولید در نیجریه صورت گرفت و بخشی را نیز از دوستان نیجریه‌ای کمک گرفتیم و با آنچه در ایران موجود بود مثل تصاویر و کمیک تلفیق شد تا این مستند تولید شود.
وی درباره سختی تولید این مستند می‌گوید: به جای سختی‌های این کار می‌خواهم از محاسن آن بگویم. کار تولیدی آن همه مستند، سختی‌های خاص خودش را دارد، کسی که مخصوصاً در این حوزه وارد می‌شود اگر بخواهد مقابل سختی‌ها نق یا غر بزند، تکلیفش معلوم است که به جایی نمی‌رسد.
این مستندساز می‌افزاید: به دلیل اینکه کارگردان همراه تصویربردار در نیجریه حضور نداشته است، تصاویر به صورت پراکنده و به فراخور اقتضای کاری در آن کشور، تهیه و ارسال شد، اما گفتگو با اعضای جنبش اسلامی نیجریه در ایران انجام شد.
در این مستند روایت مستقیم اعضای جنبش اسلامی نیجریه از حوادث مختلف این کشور را داریم. ما در این مجموعه روایت‌های جالبی را جمع‌آوری کردیم. تمرکز ما هم روی نقل روایت‌هاست.
رفیعی در باره این روایت‌ها می‌افزاید: ملاقات شیخ زکزاکی با حضرت امام (ره) سرآغاز تحول و جهت‌دهی به جنبش اسلامی نیجریه شد. در این باره روایت‌های جالبی وجود دارد، بعد به چرایی مخالفت‌های رژیم صهیونیستی و امریکا با جنبش اسلامی نیجریه می‌رسیم. در واقع نوع مواجهه جریان بوکوحرام با جنبش اسلامی نیجریه قابل توجه است. این ماجرا‌ها خرده‌روایت‌های جذابی دارد که هر کدام از آن‌ها متن اصلی یکی از قسمت‌های این مستند را تشکیل می‌دهد.
او درباره میزان پیشرفت تولید مستند می‌گوید: این مستند در نهایت در ۱۰ قسمت ۲۵ دقیقه‌ای تدوین خواهد شد، اما تاکنون پنج قسمت آن تولید شده است. به خاطر برخی کمبود‌ها روند تولید پنج قسمت دوم فعلاً با سرعت کمتری پیش می‌رود، اما قطعا این کار به سرانجام خواهد رسید.
وی در خصوص مطالعات و تحقیقات انجام شده برای ساخت این مستند می‌گوید: پژوهش اصلی این کار به عهده حسین مادر شاهی بود که پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد وی درباره جنبش اسلامی نیجریه نوشته شد. کار پژوهش به صورت علمی و آکادمیک پیش رفت. تحقیقات میدانی هم صورت گرفت و مستند بر اساس این پایان‌نامه شکل گرفت.
کمتر اتفاق می‌افتد در مستند‌ها از یک منبع علمی آکادمیک استفاده شود و معمولاً پژوهش‌ها مبتنی بر مستند بهره می‌برند، اما ما در تولید این مجموعه از یک پایان‌نامه دانشگاهی به عنوان منبع اصلی استفاده کردیم.
این مستندساز درباره انگیزه ساخت مستند درباره شیخ زکزاکی به سابقه کاری خود اشاره می‌کند و می‌گوید: اگر کارنامه مستندسازی ما را نگاه کنید متوجه می‌شوید که ما عموماً مستند‌های بحران در کشور‌های مختلف را تولید کردیم. از ماجرای غزه گرفته تا بحران‌های منطقه‌ای را مد نظر قرار داده‌ایم و درباره آن‌ها مستند تولید کرده‌ایم.
مستند «خالد مجتبی» با محوریت بحران در سوریه، مستند «مثل فرمانده جواد» با محوریت بحران عراق، «فرزندان اویس» درباره بحران یمن و «کاروان امید» با محوریت غزه را ساخته‌ایم. این خط سیری بود که در معرفی جریان‌های اسلامی دنبال کرده‌ایم.
به نظر من سرآمد همه اینها، جریان جنبش اسلامی نیجریه بوده و است، لذا در ادامه همان روند کاری که عرض کردم به جنبش اسلامی نیجریه پرداختیم.
وی درباره زمان پخش این مستند نیز گفت: این مستند قرار است از تلویزیون پخش شود. طی توافقی که با شبکه‌های مختلف سیما شده است، در آینده زمانبندی پخش آن را اعلام خواهیم کرد ضمن آنکه ممکن است اکران‌های دیگری هم داشته باشیم.
رفیعی درباره ویژگی‌های فنی و تکنیکی ساخت این مستند می‌گوید: یک اتفاقی که در این مستند با آن مواجه بودیم این است که روایت‌هایی داریم که مربوط به ۲۰۰ سال پیش است که به طور طبیعی هیچ تصویری درباره آن‌ها وجود ندارد یا یک فرم تصویر ضعیف از کلیت ماجرا وجود دارد. برای اینکه بتوانیم روایت را جلو ببریم ناچار شدیم از کمیک استفاده کنیم. به این صورت که روایت کل مجموعه از نگاه یک فیلمساز از داخل ایران به جریانات جنبش اسلامی نیجریه بیان می‌شود، یعنی راوی مجموعه، پژوهشگری است که جریان جنبش را از ایران دنبال می‌کند.
