سرویس اقتصادی جوان آنلاین: فعالان حوزه معدن از دولتی بودن معادن گله میکنند و معتقدند که بخش خصوصی توان رقابت با معادن دولتی را ندارد. معاون خانه صنعت و معدن ایران با بیان اینکه بخش خصوصی حتی قادر نیست به خارج پولی حواله کند که فیلتر هوای لودر یا زنجیر بولدوزر وارد کند، میگوید: «ما در پنج سال گذشته بازار دنیا را از دست دادهایم و ترکیه جای ما را گرفته است.»
فعالان حوزه معدن همواره به خامفروشی متهم هستند و هر از گاهی معاونت معدنی وزارت صمت با ممنوعیت صادرات برخی از اقلام معدنی فعالان این حوزه را غافلگیر میکند. گفته میشود از خامفروشی تعریف دقیقی وجود ندارد؛ عدهای بحث خامفروشی و جلوگیری از آن را مطرح میکنند ولی به روند استخراج توجهی ندارند. از طرفی ماشینآلات داخلی با تجهیزات خارجی استخراج معدن متفاوت است. براساس آمار، حدود ۴۰ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی تا امروز که بالاترین آمار بوده تا ۹۵ درصد به مواد خام مربوط میشود.
فعالان حوزه معدن معتقدند اگر خواستار جایگزین کردن معدن بهجای صادرات نفتی هستیم، باید به تکنولوژی و ماشینآلات روز دسترسی پیدا کنیم. در سالهای گذشته درآمدهای افسانهای در حوزه نفت کسب کردیم، اما بودجهای برای بخش معدن اختصاص ندادهایم.
معاون خانه صنعت و معدن ایران استخراج و فروش مواد معدنی را به شکل اولیه دیدی عام و معمول به خامفروشی میداند و میگوید: «استخراج بهتنهایی مقولههای متفاوتی را شامل میشود. در این میان باید برای مواد فلزی و غیرفلزی نیز تفکیک قائل شویم.»
بیژن پناهیزاده که در برنامه حجره رادیو گفتگو سخن میگفت، میافزاید: «در این سالها از درآمد نفت، لااقل ۵ میلیارد دلار باید به واردات تکنولوژی روز معدن اختصاص مییافت.» وی در پاسخ به این سؤال که چرا بخش خصوصی وارد این حوزه نشد، میگوید: «مشکل اساسی معدن، نظام ناظر بر این بخش و حتی خود دولت است که منجر شده معدن طی چند سال گذشته بیشتر به سمت دولتی شدن پیش رود تا اینکه خصوصی باشد!»
پناهیزاده با تأکید بر اینکه معادن باید به سمت خصوصی شدن پیش روند، تأکید میکند: «دولت بهترین پهنههای معدنی را در اختیار دارد و تکنولوژی روز را وارد میکند. پول در اختیار اینهاست و به هر قیمتی تجهیزات را وارد میکنند و هیچ حساب و کتابی هم ندارد، اما بخش خصوصی قدرت رقابت با این شرکتها را ندارد؛ چراکه آنها عرصه را بر ما تنگ کردهاند.»
معاون خانه صنعت و معدن ایران با بیان اینکه بخش خصوصی حتی قادر نیست به خارج پولی حواله کند که فیلتر هوای لودر یا زنجیر بولدوزر وارد کند، میگوید: «ما در پنج سال گذشته بازار دنیا را از دست دادهایم و ترکیه جای ما را گرفته است. در دنیا سنگ تزئینی را به علت سنگین بودن از ساختمانها حذف کرده و مواد پلیمری جایگزین کردند که سنگ را به هر شکلی مشابهسازی میکند؛ لذا تا چند سال آینده بازار سنگ تزئینی را نیز از دست میدهیم. وی میگوید: «عدهای با این کارها نه به نظام و نه به دولت کمک میکنند، بلکه خودشان به قسمتی از واردات خزانهداری امریکا تبدیل شدهاند تا گرانیگاهها را شناسایی و مشخص کنند کجاها باید تحریم شود! افرادی هستند که کوچکترین مبادی ورود ارز را مسدود میکنند. امیدواریم ناخواسته باشد و تا اینجا که به معدن ضربه زدند، از این پس جبران کرده و مشکلات را حل کنند.»
سازمان برنامه فقط سازمان تقسیم بودجه است
همچنین مهرداد کوهی عضو اتاق بازرگانی در این برنامه، با انتقاد از برخی از سیاستهای اتخاذی در حوزه معدن میگوید: «دولت با شعار خامفروشی در حق معدن ظلم میکند؛ خامفروشی و تحمیل آن به بخش معدن از نظر بنده آدرس غلط دادن است. ما همه تجهیزات و دانش فرآوری را در دست داریم که اتفاقاً روی مواد معدنی اعمال میشود، ولی آیا آقایان سعی دارند معدنکاری را که وسط بیابان مشغول است مجبور کنند تا انتهای زنجیره ارزش روی این مواد فرآوری انجام دهد؟!»
کوهی میافزاید: «ما معدنکاران وظیفه خود را تا اینجا انجام دادهایم، ولی اگر میخواهند تا انتهای زنجیره ارزش پیش رویم، باید کمپانیهای بزرگی ایجاد شود که همه این زنجیره را در دل خود داشته باشد.»
وی میافزاید: «آقایان چرا به نفت خام و فروش آن بیتوجهند؟ همین کشتی که ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه نفت خام حمل میکرد به سوی کدام مقصد در حرکت بود؟! این کشتی میرفت در کشوری دیگر اشتغال ایجاد کند؟ چرا در کشور خودمان این کار را نکنیم! به عقیده بنده آقایان پشت این شعار –خامفروشی- مخفی شدهاند و ما را با عنوان خامفروشی تحت فشار میگذارند!»
کوهی تصریح میکند: «تعریف خامفروشی چیز دیگری است. هر تغییری در حوزه سنگ معدنی ایجاد شود، دیگر خام نیست. بنابراین دولت میگوید سنگ آهن صادر نکنید، میگوییم چشم ولی چرا خود دولت سنگ آهن ما را نمیخرد؟!»
وی با انتقاد از عدم توجه به تربیت نیروهای متخصص در کشور میگوید: «اقتصاد علم شعار و اشتغال نیست، بلکه مبتنی بر تولید ثروت است؛ اشکال کار اینجاست که ۲۵ میلیون تن آهن و فولاد تولید میکنیم ولی نمیتوانیم بهتنهایی یک ماشین لباسشویی بسازیم. این چیزی نیست که بخش دولتی دنبال آن برود. برای بخش خصوصی باید نیروی متخصص تربیت شود.»
کوهی میافزاید: «سازمان برنامه را منحل کردند که بهخوبی برای کارها برنامهریزی میکرد ولی این نهادی که امروز جایگزین سازمان برنامه شده، فقط سازمان تقسیم بودجه است. درحالیکه اگر برنامهریزی صورت گیرد به بانک هم دستور میدهند به معدنکاران تسهیلات و وام بدهد.»
کوهی تأکید میکند: «ما در بخش معدن تا انتهای زنجیره ارزش پیش رفتهایم. ماده اولیهای تولید کردیم و در اختیار یکی از شرکتهای شیشه گذاشتیم. اینها شیشهای ساختند که ۹۵ درصد عبور نور دارد و شاید دو سه کشور قادر به تولید این شیشه هستند. نمیخواهیم از ما تشکر کنند. ما این شیشه را تولید کردیم، سود آن را هم گرفتیم. ما منتظریم برنامهریزی به کمک ما بیاید.»
شرکتهای بیمه و مالیات بدون توجه به تحریمها از معدنکاران پول میگیرند
حسن حسینقلی دبیر اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان سرب و روی نیز با حضور در این برنامه رادیو گفتگو، با بیان اینکه توان پرهیز از خامفروشی وجود ندارد، چون در ۴۰ سال گذشته چارهای برای این کار نیندیشیدهایم، میگوید: «ما همواره اعتراض داشتیم که لیست ممنوعیت صادرات مواد خام، اصلاً به مواد خام اشاره ندارد؛ این درحالی است که ماده خام بعد از استخراج نباید تغییری در شکل فیزیکی، شیمیایی و ماهیت و شکل آن ایجاد شود و به همان شکل برای فرآوری به واحد تولیدی صادر یا واگذار شود.»
وی میافزاید: «وقتی عیار یک ماده معدنی بالا میرود، یعنی دیگر به صورت ماده خام نیست. در جلسات بارها این استدلال را آوردهایم ولی باز هم شورای اقتصاد سنگ آهن دانهبندی شده را جزو مواد خام محاسبه کرد. بنده اعتراض کردم که شاید کنسانتره را نیز جزو ماده خام حساب کنید! ما میلیاردها تومان صرف این مواد میکنیم تا به کنسانتره تبدیل شود درحالیکه امروز کنسانتره سرب و روی جزو مواد خام محسوب میشود.»
حسینقلی افزاید: «باید بپذیریم تعریف ماده خامی که آقایان لیست کرده و [از صادرات آن ممانعت میکنند]با تعریف قانون از ماده خام متفاوت است؛ لذا ماده معدنی دانهبندی شده، ماده خام نیست؛ حال اگر آقایان میپسندند که این ماده تبدیل به فولاد و صادر شود، خیلی هم خوب است. بخش خصوصی هم موافق است. اما با کدام پول؟! واحد تولیدی به نقدینگی نیاز دارد درحالیکه پول دست بانکهاست که به ما وام نمیدهند.»
وی میگوید: «بنده به عنوان صاحب معدن نیازمند تکنیسین هستم نه مهندس! ولی مجبورم یک فارغالتحصیل فوقلیسانس را بالای سر چند کارگر بگذارم. چون سیستم آموزشی برای تولید و اشتغال و صادرات نیروی انسانی تربیت نمیکند. از طرفی بیمه و مالیات و دارایی همچنان پول میگیرند و اصلاً کاری ندارند که ما امروز در شرایط تحریم به سر میبریم. دیگری عوارض و ارزش افزوده دریافت میکند ولی معدنکاران چک هفت ماهه از فروش محصولات در دست دارند که باید همه این مبالغ را بهسرعت تسویه حساب کنند!»
حسینقلی تصریح میکند: «تا وقتی مسئولان، صداوسیما و مطبوعات بدون در نظر گرفتن واقعیتها شعار پرهیز از خامفروشی میدهند، نتیجه همین میشود. در بخش سرب و روی تا چند سال گذشته یک کیلو روی تولید نکردیم و حتی یک شرکت دولتی در این بخش فعال نیست. چون بستر را آماده کردند؛ مواد معدنی را صادر کردند و تازه دولت از سال ۹۷ اعلام کرده صادرات شمش سرب و روی ممنوع است. درحالیکه ما چند برابر مصرف داخل تولید میکنیم که باید صادر شود!»