سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: بنا به اهمیت موضوع عزاداری عاشورا در گزارش پیش‌رو به صورت موجز بخشی از نظرات دو تن از مداحان نامدار اهل بیت (ع) را درباره آسیب‌های عزاداری بررسی می‌کنیم. حاج صادق آهنگران و میثم مطیعی نام‌هایی هستند که با نام اهل بیت (ع) عجین شده‌اند و نظرات این دو مداح از دو نسل مختلف درباره مداحی می‌تواند برای علاقه‌مندان دستگاه عزاداری امام حسین (ع) درس‌آموز باشد. دو نوحه‌خوانی که یکی در این وادی موی سپید کرده و تجربیات فراوانی را پشت‌سر گذاشته و دیگری با بهره‌بردن از نیروی جوانی طی سال‌های اخیر توانسته از جایگاهی در میان جامعه مداحان برخوردار شود.
رهبر انقلاب بیش از همه به آسیب‌های مداحی حساسیت دارند
حاج صادق آهنگران مداحی است که سوز صدایش برای نسل‌های مختلف پس از انقلاب اسلامی و دوران دفاع مقدس با خاطرات زیادی عجین است. این خادم امام‌حسین (ع) چندی پیش در گفت‌و‌گویی با «جوان» درباره آفت‌های مداحی و عزاداری ماه محرم در پاسخ به این سؤال که سبک و صدای مداحی وی تقلیدی نیست، عنوان کرد: «زمان جنگ بچه‌ها با من شوخی می‌کردند و می‌گفتند اگر آهنگران با مقلدانش مسابقه مداحی بدهد، خودش چهارم می‌شود. آن زمان برخی صدای من را تقلید می‌کردند، ولی پس از دفاع مقدس اوضاع تغییر کرد و ذائقه‌ها به سمت دیگری رفت؛ سبک‌های مثبت و منفی وارد شد که درباره منفی‌ها به طور مثال رسوخ موسیقی‌های غربی به چشم می‌خورد که البته علما و مراجع درباره این انحرافات موضع‌گیری کردند، ولی بهترین و مؤثرترین مواضع را در مقاطع مختلف رهبر معظم انقلاب اتخاذ کردند. باید بگویم که هیچ‌کس به اندازه رهبر انقلاب نسبت به این آفت‌ها حساس نبودند، گویی صدسال مداح بوده‌اند و آسیب‌های این حوزه را به خوبی می‌شناسند.»
وی در پاسخ به این سؤال که رویکرد صداو سیما را در این ارتباط چگونه می‌بینید، این‌گونه اظهارنظر کرد: «به نظرم چندسالی است که قدری بهتر شده، آدم دیگر کمتر مداحی و روضه مشکل‌دار می‌شنود، اما به نظرم رسانه‌ها هنوز خیلی جای کار دارند.»
پاسخ حاج صادق آهنگران به این سؤال، اشعاری که در مداحی‌ها می‌خوانید از چه منابعی است، از این قرار است: «زمان جنگ از اشعار مرحوم حبیب‌الله معلمی استفاده می‌کردم. روحیه انقلابی عجیبی داشت، خودم شعر نمی‌گفتم، حالا هم چند سالی است که از اشعار محمد زمان گلدسته، شاعر گرگانی استفاده می‌کنم. مثلاً آن شعری را که در محضر رهبر معظم انقلاب خواندم، ایشان سروده بودند.» این پیشکسوت نوحه‌خوانی درباره اینکه چقدر خود را مرهون سبک جنوبی و خوزستانی در مداحی می‌دانید، می‌گوید: سبک جنوبی تلفیقی از آوا‌ها و سبک‌های قومیت‌های مختلف از جمله لر، عرب و نواحی، چون بوشهر است. عزاداری جنوبی همیشه جاذبه داشته است، عرب‌ها خیلی حزین و سوزناک روضه می‌خوانند. مراثی لر‌ها خیلی حماسی است، آواز‌های آن‌ها هم همینطور. همه این‌ها تلفیق که می‌شود سبکی ایجاد می‌کند که در مداحی خیلی از جنوبی‌ها به چشم می‌خورد.
برخی صوفیگری را رواج می‌دهند
وی درباره اهمیت اهتمام به ذکر مصیبت در مداحی نیز عنوان می‌کند: «ذکر مصیبت سفارش ائمه (ع) است که برای امام حسین (ع) و مصیبت‌های او گریه و اشک ریخته شود. برای همین خود را مقید می‌دانم که تنها به شور و حماسه اکتفا نکنم به خصوص که امام رضا (ع) هم سفارش به اشک برای امام‌حسین (ع) کرده‌اند. مداحی بدون روضه فایده ندارد، معتقدم مداح باید سه ویژگی را رعایت کند؛ سوز، حماسه و پیام باید در مداحی باشد. مداحی باید مرثیه داشته باشد، کسی که برای عزاداری می‌آید باید چیزی گیرش بیاید، عزاداری باید پربار و پرنعمت باشد، بنابراین مداح خوب باید خیلی کار کند و شعر باید خوب و پرمعنی باشد. رهبری می‌فرمایند: یک بیت شعر خوب می‌تواند از چند سخنرانی هم تأثیرگذارتر باشد. مداحی باید هنرمندانه باشد، هم بتواند میدان‌داری کند و هم معرفت بدهد و هم سوزناک باشد و اشک بیاورد. آنچه جاذبه ایجاد می‌کند هنر و معرفت است.»
آسیب‌هایی عزاداری هم نکته دیگری است که آهنگران به آن اشاره می‌کند: خیمه‌ها و دستجات عزاداری و هیئات در پیروزی انقلاب اسلامی نقش بزرگ و بی‌بدیلی ایفا کردند و دشمن این را می‌داند. آن‌ها همان زمان به این نتیجه رسیدند که نمی‌توانند شور حسینی را در دل این مردم خاموش کنند، پس بهترین راه را نفوذ در دستجات عزاداری تعریف کردند. چون اصل عشق به امام را نمی‌توانند در دل این مردم بکشند. یک روشی که حتماً روی آن کار می‌کنند، نفوذ در مداح‌ها و چهر‌ه‌های شاخص است و کار دیگری که می‌کنند، رواج صوفیگری در مداحی است. در برخی مداحی‌ها ذکر همه چیز می‌رود، جز خود امام‌حسین (ع) و اهل بیت (ع)، برای مثال اشعار شعرای معاصر را که ربطی به عاشورا ندارد، می‌خوانند و سینه می‌زنند هر چه گوش می‌دهی، می‌بینی به همه چیز ربط دارد، جز فاجعه کربلا یا برعکس این هم هست؛ برای مثال فقط حسین حسین می‌گویند و معرفتی به مخاطب نمی‌دهند، البته ذکر حسین خودش ثواب دارد، ولی نباید به این حداقل‌ها اکتفا کرد یا خدایی نکرده مردم‌آزاری به بهانه ماه محرم که این هم می‌تواند ناشی از نفوذ دشمنان امام‌حسین (ع) باشد. مثلاً ساعت ۳ نصف شب طبل می‌زنند و صدای بلندگو را زیاد می‌کنند؛ برخی بچه کوچک و برخی مریض دارند. در برخی هیئت‌ها دیده می‌شود به جای سینه‌زن و عزادار فقط طبل دارند و صدای بلندگویشان بلند است. به عبارتی فقط سروصدا درست می‌کنند، بدون هیچ معرفتی باید جوان‌ها را توجیه کنند. عزادار امام حسین (ع) باید زمان‌شناس باشد، نباید با رعایت نکردن برخی بدیهیات اجر خود را ضایع کنند.
هیئت سکولار کبریت بی‌خطر است
اما میثم مطیعی از مداحان جوان و موفق این سال‌ها نیز دو شب پیش در برنامه میدان انقلاب درباره آسیب‌های عزاداری امام حسین (ع) به هیئت‌های سکولار اشاره کرد و گفت: هیئت سکولار دقیقاً کبریت بی‌خطر است و هیچ کسی هم با آن مشکل ندارد و به نوعی محدودکردن امام حسین به ۱۴۰۰ سال پیش است که هیچ‌گونه جنبش، حرکت و انقلابی برای هیچ مسئله‌ای به همراه ندارد و ما را به اعماق قرن‌ها می‌برد و امام حسینی را نشان می‌دهد که هیچ ربطی به ما ندارد. این موضوع در حالی است که اگر هیئت سکولار نباشد، راجع به انقلاب اسلامی، زکزاکی مظلوم، انقلاب بحرین و فتنه ۸۸ موضع دارد. اگر جنبه حماسه‌ای عاشورا را از تشیع جدا کنید و به ۱۴۰۰ سال قبل برویم که هیچ ضربه‌ای به کسی نمی‌زند، هیچ‌کس هیچ مشکلی با آن ندارد. وقتی صدا‌ها زیاد می‌شود، نشان می‌دهد که هیئت‌ها به بخشی از وظایف خود عمل می‌کنند. معتقدم اگر هیئت‌های مذهبی در این پیچ مهم تاریخی، وظیفه خود را بشناسند، آینده روشنی در پیش خواهیم داشت. دقت داشته باشید که مردم ما با امام حسین (ع) شوخی ندارند. عده‌ای شاید به مسجد نروند، اما هیئت را می‌روند. به جامعه ما نگاه کنید که چگونه تحت تأثیر محرم قرار می‌گیرد، بنابراین باید از این ظرفیت استفاده شود.
