سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: ۴۸ سال بعد از این ماجرا، در تهران مستندی با عنوان «آسوده بخواب کوروش» رونمایی می‌شود؛ مستندی که روایت تاریخی جدایی بحرین از ایران را در دوره پهلوی دوم روایت می‌کند، جدایی که از آن به عنوان خیانت محمدرضا پهلوی به ایران نام برده می‌شود. علی فراهانی، مستندساز و کارگردان «آسوده بخواب کوروش» در گفتگو با «جوان» درباره این مستند توضیحات بیشتری داده است.
ماجرای بحرین و اینکه چگونه از ایران جدا شد، سابقه طولانی دارد و حتی می‌توان در دوره قاجار ردپای آن را دید، اما مستند از شهریور ۱۳۲۰ شروع می‌شود، چرا این برهه از تاریخ را انتخاب کردید؟
ما برای این از دوره محمدرضا پهلوی آغاز کردیم که به نظرم اصل کار جدایی بحرین در دوره وی انجام شد. همه پادشاهان قبل از پهلوی دوم تلاش کرده بودند درباره بحرین حداقل سکوت کنند و از کنار آن بگذرند. شاه در سال ۱۳۳۶ اعلام می‌کند که بحرین استان چهاردهم ایران است و در سال ۱۳۴۹ جدایی بحرین از ایران را رقم می‌زند، ما در این مستند به دنبال این بودیم که چرا این اتفاقات رخ داد. علت انتخاب شهریور ۱۳۲۰ برای شروع مستند هم این بود که با جنگ جهانی دوم، جهان به سمت دو قطبی بلوک شرق و غرب رفت و محمدرضا شاه که تازه به قدرت رسیده بود، برای کسب حمایت قدرت‌ها باید وارد یکی از بلوک‌ها می‌شد.
در ابتدای مستند به نامه‌ای از مردم بحرین خطاب به شاه که در آن از وی کمک خواسته بودند اشاره شده، این نامه وجود دارد؟
چند نامه از بحرین برای محمدرضا پهلوی ارسال می‌شود، متنی که در مستند وجود دارد ترکیبی از چند نامه است که همگی آن‌ها با دستخط مردم بحرین موجود است.
مستند دارای دو روایت است؛ روایت اول حتی از شاه چهره نسبتاً متعادلی نشان می‌دهد، اما در روایت دوم نقد تندی بر سیاست‌های پهلوی انجام می‌دهد، چرا مستند دو روایتی ساخته شد؟
علت اینکه دو روایت را انتخاب کردیم، این بود که اول مردم چیز‌هایی درباره دوره شاه از شبکه‌های «من و تو» و «بی‌بی‌سی» گفته می‌شود را ببینند و در روایت دوم پشت پرده آن روایت‌ها را مشاهده کنند. از رسانه‌ای مانند «من و تو» توقعی وجود ندارد که چیزی بیشتر از روایت اول را بگوید. من خدا را شکر می‌کنم در کشوری زندگی می‌کنم که اجازه ساخت روایت اول را می‌دهد، اما «من و تو» و «بی بی‌سی» آیا اجازه ساخت روایت دوم را خواهند داشت؟!
چرا رسانه‌های سلطنت طلب مثل «من و تو» سعی می‌کنند از کنار مسئله بحرین به آرامی عبور کنند و زیاد روی آن مانور نمی‌دهند؟
به دلیل اینکه بحرین مسئله‌ای نیست که بتوانند آن را تطهیر کنند. برای همین در نهایت اشاره کوچکی به آن می‌کنند و ادعا می‌کنند که در مقابل بحرین، ما جزایر تنب بزرگ، کوچک و ابوموسی را گرفته‌ایم؛ این ادعایی است که در مستند «آسوده بخواب کوروش» رد شده است. حتی باور اینکه بحرین و موقعیت آن با جزیره کوچکی مانند ابوموسی برابر است، خارج از ذهن است.
در «آسوده بخواب کوروش» مصاحبه‌هایی با چند چهره سیاسی منتسب به احزاب ملی دارید و فقط آقای عبد خدایی از سیاسیون مذهبی در مستند حضور دارد، چرا از چهره‌های مذهبی بیشتر استفاده نشده است؟
من احساس کردم که بچه‌های مذهبی بیشتر حرف‌هایشان را در برنامه‌های تلویزیونی و دیگر مستند‌ها زده‌اند و این افراد هستند که حرف‌های ناگفته بیشتری دارند. افرادی که در این مستند با آن‌ها حرف زده شده نسبت به جمهوری اسلامی نقد دارند و حتی با بسیاری از کارهای محمدرضا پهلوی موافق هستند، می‌خواستم از زبان چنین کسانی درباره خیانت پهلوی در جدایی بحرین صحبت شود.
مستند پوستر خاصی دارد که شبیه فیلم‌های عاشقانه است، چرا چنین تصویری برای پوستر استفاده شده است؟
شاه در فرودگاه منتظر نیکسون است و از کنار دختر بچه‌ای که گل در دست دارد با بی‌اعتنایی عبور می‌کند. نیکسون در سفر به ایران بعد از حضور ایران در جنگ ویتنام و عملیات ظفار به شاه می‌گوید که به غیر از سلاح هسته‌ای هر چیزی که بخواهد را در اختیار او قرار می‌دهد.
رونمایی از مستند تقریباً همزمان با سالروز جدایی بحرین از ایران آغاز شد، تعمدی در این ماجرا وجود داشت؟
بله، از دو سه ماه قبل می‌دانستیم که تاریخ جدایی چه روزی است، ولی پیش از رونمایی از مستند اتفاق بدی افتاد. ما مصاحبه از اردشیر زاهدی وزیر امورخارجه وقت ایران در مستند داشتیم که درباره جدایی بحرین صحبت می‌کرد. آن گفتگو را یک گروه مستندساز گرفته بودند که کارشان خوابیده بود. بعد از آنکه تیزر مستند «آسوده بخواب کوروش» منتشر شد، گفتند آن مصاحبه که حداکثر دو دقیقه بود را منتشر نکنید، چون می‌خواهیم در مستند خودمان استفاده کنیم.
چرا درباره جدایی بحرین از ایران و نقش پررنگ شاه در این باره مستندی ساخته نشده بود؟
چون موضوع چغر و در عین حال مبهمی است. عده‌ای می‌گویند جدایی از دوره ناصرالدین شاه انجام شده، عده‌ای هم نقش شاه را در این زمینه پررنگ‌تر یا کمرنگ‌تر می‌دانند.
بازخورد‌های مردمی درباره مستند چه بوده است؟
من در این مستند تلاش کرده‌ام منحنی شخصیت محمدرضا پهلوی را رسم کنم و با بازخورد‌هایی که گرفتیم، معلوم شد که مردم خیانت محمدرضا پهلوی را فهمیده‌اند و همین برای من کافی است.
گروه‌های سلطنت‌طلب واکنشی نداشته‌اند؟
در شبکه‌های اجتماعی، کامنت و پست می‌گذارند، اما حرف‌هایشان سطحی است و مسئله چالشی را مطرح نمی‌کنند، همین که قشر خاکستری حرفم را قبول کنند کفایت می‌کند.
درباره بحرین و شرایط امروز که مردم دست به قیام زده‌اند و حکومت بحرین هم با جمهوری اسلامی در تعارض است، ملاحظاتی برای ساخت مستند داشته‌اید؟
منظور از ساخت «آسوده بخواب کوروش» این نبود که بحرین را به ایران برگردانیم. من با شیخ دقاق نماینده شیخ عیسی قاسم در قم دیدار کردم، شیخ ملاحظاتی داشتند که ما هم آن‌ها را رعایت کردیم که روایت مستند به گونه‌ای نباشد با مردم یا حتی دولت بحرین به مشکلی بربخوریم. این مستند بیشتر روایت یک خیانت است.
