سرویس جامعه جوان آنلاین: فناوری نانو در کنار زیست فناوری (Biotechnology) از مهمترین عرصههای علمی هستند که در حال حاضر در بسیاری از صنایع جهان نفوذ پیدا کردهاند. بر این اساس در کشورمان نیز فعالیت در حوزه نانو فناوری با راهاندازی ستاد توسعه فناوری نانو در سال ۱۳۸۲ آغاز شد.
قدر قدرتی در کمتر از ۲ دهه
در یک گزارش تحقیقی در روزنامه پرتیراژ گاردین به این موضوع اشاره شده که گسترش تحریمها نتوانسته ترمز توسعه در بخشهای علمی ایران را بکشد. به طوری که نانو در ایران عمرش حتی به ۲ دهه هم نمیرسد، این روزها توانسته بخشی از نیاز داخل کشور را توسط نیروی انسانی داخلی این حوزه چه در عرصه دارویی و چه صنعتی برطرف کند.
دانشگاههای ایران در یک دهه اخیر حوزه نانو را توسعه داده و به تربیت متخصصانی در گرایشهایی، چون نانوشیمی، نانوفیزیک، نانوفناوری، نانومواد و مهندسی پلیمر پرداختهاند.
صادرات به پیشرفتهترین کشورها
جین کرول استاد دانشگاه ناتینگهام با اشاره به اینکه نانو بهحدی در بخشهای مختلف زندگی نفوذ کرده که رد آن را در سادهترین وسیله امروزی یعنی فیلتر ماشین لباسشویی تا پیشرفتهترین وسایل مثل دارو و حتی تجهیزات نظامی میتوان پیدا کرد، گفت: متخصصان ایرانی این حوزهها توانستهاند با وجود تحریمهای امریکا و ممانعت از حضور شرکتهای ایرانی در بازارهای بینالمللی، محصولات خود را راهی بازار سایر کشورها کنند.
به گفته این پژوهشگر بریتانیایی مسیر صادرات تولیدات نانو تکنولوژی ایران به کشورهایی پیشرفتهای همچون آلمان، انگلستان، فرانسه، ایتالیا، اسپانیا، کانادا کرهجنوبی و استرالیا راه یافته است؛ کشورهایی که خودشان در زمینههای مختلف تکنولوژی از قدرتمندان جهان هستند.
توسعه مراکز تحقیقاتی در ایران
بررسیهای مؤسسه دیدهبان دانش Knowledge Watch در دانشگاه لستر نشان میدهد که این مرکز مربوط به توسعه تکنولوژی نانو در ایران راهاندازی و تجهیز هزار و ۶۶۰ شبکه آزمایشگاهی فناوری نانو در ۸۰ دانشگاه و مرکز تحقیقاتی را انجام دادهو بر این اساس ۱۵۳ تجهیز آزمایشگاهی ساخت ۴۷ شرکت ایرانی در این آزمایشگاهها به بهرهبرداری رسیده است. در حوزه صادرات هم محصولات دانشبنیان مبتنی بر تکنولوژی نانوی ایرانی توانسته است در بازارهای بینالمللی جایگاه خوبی دست و پا کند، به گونهای که در حال حاضر این محصولات به ۳۸ کشور صادر میشود.
بنا به تحقیق این مؤسسه علمی که فعالیتهای نانو در کشورهای مختلف را تحلیل میکند، در حوزه تکنولوژی سلامت و بهداشت حداقل ۳۰ استارتآپ ایرانی مشغول به فعالیت هستند که با استفاده از فناوری نانو موفق به ارتقا محصولات این حوزه شدند.
از دستمال کاغذی تا داروی ضد سرطان
تولید کیتهای تشخیص سرطان، دستمال کاغذی آنتی باکتریال، ماده ضدعفونیکننده با عنوان «سیلوسپت»، ماسکهای تنفسی برای جذب بیشتر ریزگردها از جمله دستاوردهای این حوزه است.
داروی ضدسرطان «سنادوکنوزوم» با هدف قراردادن سلولهای سرطانی از جمله دستاوردهای پژوهشگران ایرانی در حوزه نانو است. کاهش عوارض جانبی، پایین بودن قیمت نسبت به تولیدات نمونههای دیگر کشورها از جمله امتیازهای رقابتی این دارو محسوب میشود. محققان یک شرکت دانشبنیان ایرانی حتی موفق شدهاند که با استفاده از ماده اصلی زردچوبه دارویی با عنوان «سیناکارکومین» عرضه کنند. این دارو به عنوان ضدالتهاب مفاصل، بهبود عملکرد کبد چرب، رقیقکننده خون و ضدالتهاب روده معرفی شده است.
غافلگیری در خزانهداری امریکا
در همین زمینه جین کرول با بیان اینکه وسعت جغرافیای صادرات نانویی ایران زیاد است، معتقد است: آمار گردش مالی نانو تکنولوژی نشان از خبرهای امیدوارکنندهای به خصوص در دوران تحریم برای ایرانیها دارد. گردش مالی همین حوزه نوپا برای استارتآپهای ایرانی و صنایع بزرگی که از آن سود میبرند بیش از ۱۳۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۸ بوده است.
این در حالی است که همین گردش مالی در سال ۲۰۱۷ کمتر از ۱۰۰ میلیون دلار بوده و رشد بالای ۳۰ درصدی آن با توجه به تحریمها قابل توجه است. ضمن اینکه همین مقدار رشد میتواند بیانگر همین حد اشتغالزایی باشد، خبری که حتی وزارت خزانه داری امریکا را هم غافلگیر کرده است.
آینده متعلق به ایران است
ادوارد واتفورد از مؤسسه ارزیابی فناوریهای نوین در همین زمینه با بیان اینکه اگر صادرات و واردات ایرانیها با کشورهای همسایهشان بیشتر از دیگر کشورها شود، میتوانند برای خودشان ابرقدرتی شوند، میگوید: «هم اکنون بانکهای اروپایی به شرکتهای استارتآپی دارای دانش فنی مشاوره میدهند و آنها را راهنمایی میکنند تا با مشکل مواجه نشوند، اما در ایران این کار هنوز به صورت علمی نهادینه نشده است.»
واتفورد البته دانشگاههای ایران را در این زمینه تحولگرا میداند و معتقد است: اکنون مراکز دانشگاهی به سمت گسترش پایان نامههای نانویی در حوزههای فنی مهندسی و تربیت متخصص در این زمینه تلاش میکنند؛ زمینهای که آینده متعلق به آن خواهد بود.
لشکر ۳۰ هزار محقق نانویی
به نوشته روزنامه گاردین شرکتهای مبتنی بر دانش در حوزه تکنولوژی نانو با کمک مراکز دانشگاهی و برخی صنایع موفق شدهاند نزدیک به ۵۰۰ محصول که دارای کد شناسایی (ای دی دار) هستند را در بازار ایران عرضه کنند.
سال ۲۰۱۸ شرکتهای ایرانی فعال در این حوزه دهها میلیون دلار مالیات به دولت پرداخت کردهاند. کارآفرینهای ایرانی با ایجاد بیش از ۱۸۰ شرکت دانشبنیان در حوزههای مختلف نانو حداقل ۳۰ هزار فارغالتحصیل را که اکثرشان هم نیروی تربیتشده از سوی دانشگاههای ایران هستند، مشغول به کار کردهاند.