سرويس اقتصادی جوان آنلاين: اگر با افزایش تنش‌ها میان ایران و عربستان سعودی، تنگه هرمز بسته شود، صادرات محصولات پتروشیمی از خلیج‌فارس متوقف شده و بازار جهانی این محصولات با شوک بزرگ عرضه روبه‌رو خواهد شد. همچنین افزایش چشمگیر قیمت نفت بر تقاضای محصولات پتروشیمی تأثیر خواهد گذاشت.
گزارش اخیر ICIS نشان می‌دهد که با بسته شدن تنگه هرمز ۵/ ۹ میلیون تن از پلی‌اتیلن‌های سبک خطی (برابر با ۲۱ درصد تولید دنیا)، ۷/ ۶ میلیون تن اتیلن گلایکول (۱۶ درصد)، ۹ /۳ میلیون تن پلی‌اتیلن سبک (۱۵ درصد) و ۲/ ۲۸ میلیون تن اتیلن (۱۴درصد) از بازار جهانی حذف خواهد شد.
تنگه هرمز یک آبراهه کلیدی کشتیرانی و صادرات محصولات پتروشیمی ایران، کویت، قطر، امارات متحده عربی و تأسیسات پتروشیمی شرق عربستان سعودی است. اگر تنگه هرمز بسته شود، صادرات محصولات پتروشیمی به مناطق مختلف دنیا متوقف خواهد شد. اکثر این محصولات از طریق دریا منتقل می‌گردد و سهم جابه‌جایی جاده‌ای یا ریلی بسیار اندک است.
با تشدید تنش در تنگه هرمز، صادرات خوراک واحد‌های پتروشیمی نظیر ان‌جی‌ال نیز به سایر نقاط دنیا متوقف خواهد شد. تأثیر این اتفاق، بسیار فراتر و گسترده‌تر از حملات پهپادی ۱۴سپتامبر به میدان نفتی خوریس و تأسیسات فرآورشی عبقیق خواهد بود.
پس از این حملات، خوراک تأسیسات پتروشیمی عربستان بین ۱۶ تا ۵۰ درصد کاهش یافت و ۱۰ درصد از ظرفیت جهانی تولید اتیلن متوقف شد. هر چند عرضه خوراک از سر گرفته شده و در حال افزایش است. اگرچه پس از حملات اخیر شاهد افزایش قیمت محصولات پتروشیمی بودیم، اما اکثر این مواد هم‌اکنون با قیمت‌های گذشته معامله می‌شود. تقاضای اندک و عرضه گسترده از سایر منابع به سرعت کاهش ظرفیت تولید عربستان را جبران کرده است.
افزایش هزینه بیمه کشتی‌های عبوری از تنگه هرمز نیز به بالا رفتن هزینه‌های انتقال محصولات پتروشیمی خلیج‌فارس منجر شده است. بدین ترتیب بسته شدن احتمالی تنگه هرمز در بلندمدت با کاهش عرضه، توازن در بازار را نیز بر هم خواهد زد.
شوک تقاضا
تنگه هرمز یکی از مهم‌ترین آبراهه‌های کشتیرانی دنیا محسوب می‌شود. با بسته شدن این تنگه، شاهد افزایش شدید قیمت نفت خواهیم بود؛ اتفاقی که اقتصاد جهانی را در شرایط رکود به ویژه به دلیل آغاز جنگ تجاری امریکا و چین، بحران برگزیت و چند اتفاق دیگر دچار آسیب خواهد کرد. مصرف‌کنندگان نیز با افزایش قیمت سوخت باید پول بیشتری بپردازند.
سوفیا اودوباسکیانو، سردبیر بخش نفت ای‌سی‌ای‌اس می‌گوید: «تنگه هرمز در شرایط کنونی، فیلی در تاریکی است. اتفاقی که سرمایه‌گذاران را دچار تردید کرده و پرسش‌هایی را در مورد امنیت کشتی‌های عبوری از این آبراهه به وجود آورده است.»
وی می‌افزاید: «هرمز مهم‌ترین آبراهه دنیاست و روزانه ۲۱ میلیون بشکه نفت، میعانات و فرآورده‌های نفتی از آن عبور می‌کند. این عدد بیش از ۲۰ درصد نفت تولید شده دنیا را شامل می‌شود. عبور نفت از این تنگه تقریباً اجتناب‌ناپذیر بوده و تنها دو خط لوله در عربستان سعودی و امارات متحده برای دور زدن تنگه هرمز ساخته شده است.»
افزایش قیمت نفت در دوره‌ای طولانی، اقتصاد تعدادی از کشور‌های دنیا را دچار رکود خواهد کرد و باعث کاهش تقاضای محصولات پتروشیمی خواهد شد. به علاوه، کاهش تقاضا بر عرضه محصولات پتروشیمی خاورمیانه تأثیر منفی بر جای خواهد گذاشت.
جان ریچاردسون، مشاور ارشد ای‌سی‌ای اس در حوزه آسیا می‌گوید: «بسته شدن تنگه هرمز در دوره جنگ تجاری و رکود اقتصادی اروپا، قیمت هر بشکه نفت را تا ۱۰۰ دلار افزایش خواهد داد. کاهش عرضه خوراک به واحد‌های کراکر خارج از خاورمیانه و توقف عرضه محصولات پتروشیمی به بازار‌های جهانی، یک کابوس برای فعالان این صنعت خواهد بود. تقاضای این مواد نیز با یک شوک بسیار بزرگ و فاجعه‌بار روبه‌رو خواهد شد.»
پس از حملات پهپادی ۱۴ سپتامبر، شاهد هیچ عکس‌العمل نظامی در منطقه خلیج‌فارس نبودیم. دلیل این اتفاق را باید در آسیب‌های گسترده به منافع امریکا و عربستان در صورت افزایش تنش‌ها جست‌وجو کرد.
با رشد تولید نفت و گاز شیل، وابستگی ایالات متحده به منطقه خاورمیانه با کاهش زیادی نسبت به گذشته روبه‌رو شده است. آغاز هر جنگ برای امریکایی‌ها هزینه‌های هنگفتی به دنبال دارد. همچنین پاسخ‌های نظامی ایران و متحدانش می‌تواند به یک جنگ فراگیر در خاورمیانه منجر شود.
شیوخ عربستان سعودی تلاش می‌کنند تا اقتصاد کشورشان را با خروج از سایه نفت، متنوع کنند، اما این برنامه نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی، تخصص و مشارکت بین‌المللی است، اما با افزایش بی‌ثباتی همه این تلاش‌ها نقش بر آب خواهد شد.
پیر هانتسمن، مدیرعامل مؤسسه هانتسمن می‌گوید: «حملات ۱۴ سپتامبر باعث شده تا شرکت‌های پتروشیمی ایالات متحده در مورد میلیارد‌ها دلار سرمایه‌گذاری در پروژه‌های عربستان سعودی دچار تردید جدی شوند.»
از نگاه وی احتمال افزایش تنش‌ها کمتر از ۵۰ درصد است. وی می‌افزاید: «دونالد ترامپ در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ میلادی، تمایلی به آغاز یک جنگ جدید ندارد، اما وی با خروج از برجام، ایرانی‌ها را به گوشه رینگ سوق داده و رهبران تهران دریافته‌اند در صورت آغاز زدوخورد‌های نظامی، چیز زیادی برای از دست دادن ندارند.»
بررس‌های انجام شده توسط امریکا و با همکاری فرانسه، انگلستان و آلمان نشان می‌دهد که ایران در پشت سر این حملات قرار دارد. شورشیان حوثی یمن، مسئولیت این حملات را بر عهده گرفته‌اند و ایران هرگونه مسئولیت در این حملات را انکار کرده است. عادل‌الجبیر، وزیر‌خارجه عربستان در هفته جاری در گفتگو با بی‌بی‌سی اعلام کرد که همه گزینه‌ها از جمله حمله به ایران توسط ریاض بررسی شده است.
اما مایک پمپئو در روز ۲۵ سپتامبر و در حاشیه نشست سازمان ملل متحد در گفتگو با خبرنگاران اعلام کرد: «واشنگتن به دنبال راه حل‌های صلح طلبانه در موضوع ایران است.»
بدین ترتیب فعالان بازار صنعت پتروشیمی باید همچنان به انتظار اتفاقات داغ و پرفرازونشیب آینده بنشینند.
