سرويس سياسی جوان آنلاين: برای اولین بار رأی‌گیری به شیوه الکترونیک در انتخابات سال ۹۶ شورای شهر و روستا توسط وزارت کشور به کار گرفته شد و داده‌های موجود نشان می‌دهد نتیجه کار مطلوب بوده است. به این ترتیب زمینه برای استفاده از این شیوه در انتخابات مجلس شورای اسلامی در اسفندماه سال جاری می‌تواند فراهم شود و صرفه‌جویی‌های جدی در هزینه‌ها و همچنین زمان اعلام نتایج به همراه داشته باشد.
از مهم‌ترین جنبه‌های پیشرفت فناوری در زندگی تاثیر آن بر نحوه کنش و واکنش‌های سیاسی یک جامعه است، به عنوان مثال اگر تا سال‌های گذشته این رسانه‌ها و روزنامه‌های رسمی بودند که بیشترین تاثیر را بر افکار عمومی جامعه داشتند، امروزه این شبکه‌های اجتماعی هستند که نقش مهمی در هدایت افکار عمومی به خصوص در روند‌های سیاسی پیدا کرده‌اند.
در حوزه اجرا نیز فناوری تغییرات فراوانی در فرآیند‌های سیاسی ایفا می‌کند. یکی از این فرآیند‌ها بحث رأی‌گیری است. در نظام‌های مردم‌سالار برگزاری انتخابات هسته اصلی دخالت مردم در روند قانونگذاری محسوب می‌شود. برگزاری انتخابات در نظام‌های مردم‌سالار یکی از پرهزینه‌ترین و پیچیده‌ترین چالش‌های ممکن برای یک نظام اجرایی است و به دلیل حساسیت‌های ممکن باید بالاترین استاندارد بر نحوه اجرای آن حاکم باشد.
از سوی دیگر انتظارات زیادی در خصوص اعلام سریع نتایج وجود دارد که تأخیر در اعلام آن می‌تواند باعث ایجاد شک و شبهه در برخی افراد شود. تاکنون رأی‌گیری و شمارش آن به صورت دستی جدی‌ترین راهکار برای برگزاری یک انتخابات بوده است، اما از میانه قرن بیستم بحث استفاده از دستگاه الکترونیکی رأی‌گیری به عنوان راهکاری برای کاهش هزینه‌ها و سرعت اعلام نتایج مطرح شده است.
طبق تعاریف موجود رأی‌گیری الکترونیکی
(e- Voting) شامل ابزار‌های الکترونیکی است که هم برای أخذ رأی و هم شمارش آرا به کار می‌رود.
مزایای رأی‌گیری الکترونیکی شمارش لحظه‌ای آن است به این معنا که می‌توان در لحظه از آخرین نتایج آگاه شد، یکی دیگر از مزایای رأی‌گیری الکترونیکی امکان حضور رأی‌دهندگان و أخذ رأی از مکان‌های مختلف و در نتیجه صرفه‌جویی در وقت مردم است. با این روش افراد معلول و کم‌توان نیز به راحتی از محل حضور خود قادر به رأی دادن خواهند بود.
در فرآیند برگزاری رأی‌گیری الکترونیکی، تعداد عوامل اجرایی کاهش مییابند و این فرآیند در امنیت و سالم برگزار شدن رأی‌گیری تاثیرگذار است. همچنین کاهش چشمگیر هزینه‌ها در برخی از روش‌های رأی‌گیری الکترونیکی از مهم‌ترین مزایای رأی‌گیری الکترونیکی می‌باشد.
تاکنون کشور‌های فراوانی به دنبال استفاده از مزایای رأی‌گیری الکترونیکی رفته‌اند و آن را در انتخابات‌های رسمی خود به کار گرفته‌اند که نگاهی به آن‌ها به خوبی می‌تواند نشان دهنده تجربیات موجود باشد.
چه کشور‌هایی رأی‌گیری الکترونیکی دارند
در کشور نروژ تقریباً انتخابات مختلف شهری، شهرستانی و پارلمانی برگزار می‌شود و در تمامی انتخابات‌ها احزاب سیاسی متناسب با آرایی که توانسته‌اند از صندوق‌های رأی دریافت کنند، کرسی دریافت خواهند کرد.
پارلمان نروژ در سال ۲۰۰۸ میلادی نمونه‌های آزمایشی رأی‌گیری الکترونیکی را در این کشور تصویب کرد. این مصوبه منجر به این شد که الگو‌های مختلفی برای رأی‌گیری الکترونیکی مطرح شود و حتی شهروندان نروژی در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۱۸ میلادی با استفاده از سیستم اینترنت و از خانه‌های خود به کاندیدا‌های منتخب رأی بدهند. کشور هلند نیز از جمله نظام‌های دموکراتیک در دنیا محسوب می‌شود که سابقه جدی در خصوص استفاده از سیستم رأی‌گیری الکترونیکی دارد.
اولین بار استفاده از دستگاه رأی‌گیری اتوماتیک در سال ۱۹۶۶ و در انتخابات‌های مرتبط با شهرداری‌های محلی این کشور مطرح شد. از آن پس گستره استفاده از این دستگاه‌ها به شدت زیاد شد به گونه‌ای که در سال ۲۰۰۶ و تقریباً ۵۰ سال بعد از این اتفاق نزدیک ۱۰۰ درصد تمام آرا با استفاده از دستگاه‌های اتوماتیک در هلند اخذ شد.
پس از این انتخابات دولت هلند تصمیم گرفت که رأی‌گیری الکترونیکی را برای حل مسائل مربوط به نحوه محرمانه ماندن اطلاعات رأی‌دهندگان لغو کند. زمانی که بررسی‌های نهایی توسط نهاد‌های مسئول این کشور به پارلمان هلند ارائه شد، نمایندگان پارلمان این کشور تصمیم گرفتند تا رأی‌گیری الکترونیکی را به طور کامل لغو کنند. با این حال ضرورت ایجاد یک سیستم موازی برای رأی‌گیری سبب شد تا در انتخابات‌های بعدی در کنار سیستم شمارش دستی نظام رأی‌گیری الکترونیکی نیز مستقر شود.
در امریکا نیز بحث رأی‌گیری الکترونیکی به صورت یک دغدغه جدی در سطح مجریان انتخابات باقی مانده است. با توجه به اینکه در امریکا هر ایالت به صورت مستقل مسئول برگزاری انتخابات و همچنین پرداخت هزینه‌های آن می‌باشد، نظام‌های متفاوتی از رأی‌گیری در نقاط مختلف این کشور استقرار یافته است، با این وجود هم اکنون نظام رأی‌گیری الکترونیکی تقریباً در تمام ۵۰ ایالت امریکا به عنوان یک روش غالب به کار می‌رود. در طول سال‌های اخیر نگرانی از بحث هک و نفوذ به سیستم‌های رایانه‌ای به خصوص از سوی برخی از کشور‌ها از جمله روسیه سبب شده تا سیستم رأی‌گیری دستی همچنان به عنوان یک پشتیبان باقی بماند تا در صورت به وجود آمدن هر شبهه‌ای امکان رجوع به آن وجود داشته باشد، همان گونه که در انتخابات سال ۲۰۰۰ ریاست جمهوری امریکا در نهایت این رأی‌گیری دستی در ایالت فلوریدا بود که توانست سرنوشت نهایی انتخابات را روشن کند و در پی آن جورج بوش به قدرت برسد.
تجربه ایران از اولین انتخابات الکترونیک
در ایران نیز تاکنون تلاش‌های فراوانی برای برگزاری الکترونیکی انتخابات انجام شده که در نهایت برای اولین بار و پس از تأیید شورای نگهبان در انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۶ شاهد رأی‌گیری الکترونیک بودیم. در این انتخابات برای اولین بار احزار هویت رأی‌دهندگان نیز با استفاده از یک سیستم برخط و از طریق کد ملی صورت گرفت، به این ترتیب امکان رأی دادن یک نفر در دو حوزه با یک کد ملی به صفر رسید، البته در این انتخابات تنها رأی شورا‌های اسلامی شهر و روستا بود که از طریق الکترونیکی اخذ شد و بقیه آرا به صورت کاغذی در صندوق ریخته شد.
بر اساس داده‌های موجود رأی‌گیری الکترونیکی توسط وزارت کشور در ۱۳۹ شهر از ۲۸ استان که ۹ هزارو ۶۴۴ شعبه را حاصل می‌شد، انجام گرفت. از این طریق بیش از ۸ میلیون رأی اخذ شد. خوشبختانه در انتخابات هیچ کدام از شعبه‌ها دچار مشکلات فنی که سبب توقف اخذ رأی شود، نشدند. همچنین مقایسه‌های صورت گرفته نشان داد که شمارش الکترونیکی آرا از صحتی نزدیک ۱۰۰ درصد برخوردار بودند. در خصوص سرعت عمل نیز در همان ۶۰ دقیقه اول تمام آرا تجمیع و نتایج به صورت کامل مشخص شده است. این فرآیند در شمارش دستی نزدیک پنج ساعت به طول می‌انجامد.
تجهیزات مورد نیاز برای تجمیع آرا نیز در داخل کشور و بر اساس مجوز‌های مراکز داخلی تولید شدند. گواهی تأیید محصولات توسط مرکز تحقیقات صنایع انفورماتیک صادر شده بود. همچنین گواهی ارزیابی امنیتی نیز توسط شرکت صنایع امنیت تبادل اطلاعات و همچنین مرکز سنجش امنیت فناوری اطلاعات و ارتباطات صادر شده بود.
مجلس گام بعدی انتخابات الکترونیک
با در نظر گرفتن موارد فوق می‌توان گفت که کارنامه رأی‌گیری الکترونیکی در داخل کشور حداقل در گام اول مطلوب بوده است. رأی‌گیری الکترونیکی به طور حتم می‌تواند سبب کاهش خطای انسانی، افزایش دقت و کاهش تخلفات انتخاباتی شود و درخواست‌ها را برای بازشماری آرا به طرز قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد. در انتخابات آینده مجلس شورای اسلامی از آنجا که تعداد نامزد‌ها به صورت طبیعی در شهرستان‌ها و روستا‌ها زیاد است این شیوه برگزاری می‌تواند به کاهش زمان رأی‌گیری کمک قابل توجهی کند، به عنوان مثال در انتخابات دوره گذشته انتخابات مجلس در تهران زمان اعلام اولیه نتایج نزدیک سه روز طول کشید، البته استفاده از این شیوه به صورت وسیع‌تر نیاز به فراهم آوردن زمینه‌های بهتر و جدی‌تر زیرساخت‌ها و کنترل‌های امنیتی دارد که نیروهای جوان کشورمان سابقه خوبی در فراهم آوردن آن در داخل کشور دارند، البته باز تمام این‌ها به این معناست که وزارت کشور بتواند نظر ناظر عالی انتخابات یعنی شورای نگهبان را برای این مسئله جذب کند؛ رویدادی که در صورت وقوع می‌تواند اتفاق خوشایندی برای نظام رأی‌گیری و تقنینی کشور باشد.
