هفته پیش در خبر‌ها آمد که شرکت انگلیسی – هلندی رویال داچ شل، از کنسرسیوم توسعه میدان نفتی کاشاگان خارج می‌شود. شرکت شل نزدیک به یک میلیارد دلار در این پروژه سرمایه‌گذاری کرده‌است و به همراه شرکت‌های غربی دیگر این پروژه را به بدترین شکل ممکن پیش بردند. درباره این پروژه باید گفت میدان کاشاگان ۱۹ سال پیش در قزاقستان کشف شد؛ جایی که نقش مهمی در سیاست خارجی امریکا ایفا می‌کند و امریکا شرکت‌های غربی را برای حضور فعال در این منطقه ترغیب می‌کند تا به واسطه آن، قدرت روسیه را تضعیف کند.
کنسرسیومی غربی برای توسعه این میدان تشکیل می‌شود و اعلام می‌کنند طی سال‌های آینده، روزانه از این میدان یک میلیون بشکه نفت تولید خواهند کرد. اعداد جذاب و اغوا‌کننده‌ای که این شرکت‌ها ارائه می‌کنند، موجب می‌شود شرکت‌های بزرگ اگزون موبیل، توتال، شل هریک ۸/ ۱۶ درصد سهام کنسرسیوم را به نام خود ثبت کنند؛ کونوکو فیلیپس امریکا هم صاحب ۳/ ۸ درصد سهام شد که پس از چند سال جای خود را به شرکت CNPC چین داد. شرکـت اینپکس با ۶/ ۷ درصد و شرکت نفت و گاز قزاقستان با ۸/ ۱۶ درصد سایر سهامداران این کنسرسیوم لقب گرفتند. طبق تعهدی که شرکت‌های غربی و شل به قزاق‌ها داده‌بودند، مقرر شد در سال ۲۰۱۳ تولید از این میدان به یک میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه در روز برسد، اما نه‌تن‌ها چنین عددی ثبت نشد، بلکه در سال ۲۰۱۳ تولید از این میدان با ۷۵ هزار بشکه آغاز شد! در برنامه دیگری که توسط این کنسرسیوم به قزاقستان اعلام شد، تعهد تولید یک میلیون بشکه در سال ۲۰۲۰ داده شد، اما هم اکنون میزان تولید از کاشاگان کمتر از ۴۰۰ هزار بشکه در روز است.
جالب است بدانید تأخیر‌های مکرر در بهره‌برداری از این میدان انتقادات بسیاری را در برداشت. تأخیرات زیاد، خطرات زیست‌محیطی و هزینه‌های تورمی منجر به تهدید دولت قزاق برای لغو قرارداد با شرکت انی ایتالیا در آگوست ۲۰۰۷ شد. در نهایت این شرکت ایتالیایی پیشنهاد کرد مهلت شروع تولید تجاری میدان نفتی کاشاگان از نیمه دوم سال ۲۰۰۸ به نیمه دوم سال ۲۰۱۰ موکول شود، اما مسئله‌ای که مقامات قزاقستان را متعجب کرد و انتقادات زیادی به همراه داشت، افزایش دو برابری هزینه‌های اجرایی شرکت انی بود. این انتقادات به‌حدی جدی شد که مدیرعامل اگزون موبیل رسماً اعلام کرد که قزاقستان نباید به ما فشار بیاورند و اینگونه اعتراض‌ها بجا نیست.
با افزایش فشار‌ها به کنسرسیوم و در سال ۲۰۱۳ تولید از این میدان آغاز شد؛ اولین تولید از کاشاگان پس از هشت سال تأخیر. انی ایتالیا در ماه سپتامبر ۲۰۱۳ برداشت ۷۵ هزار بشکه نفت از کاشاگان را کلید زد، اما پس از چند روز تولید فعالیت آن‌ها به دلیل نشت از یک خط لوله گازی متوقف شد.
مناقصه دیگری برای تعویض خط لوله صورت گرفت که در آن مناقصه شرکت سایپم با قراردادی ۸ /۱ میلیارد دلاری برنده معرفی شد. شرکت سایپم که ۴۳ درصد سهام آن در اختیار شرکت نفتی انی قرار دارد، سال ۲۰۰۴ توانسته بود برنده قرارداد نصب شبکه خطوط لوله پروژه کاشاگان شود که البته این پروژه ۵۰ میلیارد دلاری دچار تأخیر‌های مکرر و افزایش بیش از حد هزینه‌ها شد، اما قرارداد جدید به‌قدری برای سایپم جذاب بود که مدیرعامل این شرکت گفت: درآمد سایپم از قرارداد مذکور می‌تواند کسری‌های این شرکت ناشی از کاهش قیمت نفت و مشکلات اقتصادی داخلی آن را تا حدودی جبران کند.
نگاهی به توسعه میدان بزرگ کاشاگان نشان می‌دهد شرکت‌های بزرگ نفتی برخلاف ذهنیت‌های صیقل خورده و بزرگنمایی‌های صورت گرفته در توسعه این میدان شکست بزرگی را تجربه کرده‌است. آن‌ها قرار بود تولید را از سال ۲۰۰۵ آغاز کنند، ولی به سال ۲۰۰۷ تغییر یافت. تضمین شد که این تولید در سال ۲۰۰۸ آغاز شود که مشکلات پیش آمده و تأخیر‌های مکرر غول‌های نفتی زمان را به سال ۲۰۱۰ تغییر داد. در نهایت سال ۲۰۱۳ تولید آغاز شد، اما به دلیل مشکلات فنی و خطا‌های فاحش مهندسی و... تولید پس از چند روز متوقف شد و حالا این میدان کمتر از ۴۰۰ هزار بشکه نفت تولید می‌کند؛ یعنی کمتر از ۲۵ درصد تعهد اولیه!
حالا که هزینه‌های توسعه این میدان بیش از دو برابر شده و از رقم ۵۰ میلیارد دلار گذشته است، هم قزاق‌ها اعتراض دارند و هم شرکت‌های بزرگ نفتی جهان که می‌خواهند به آرامی این قرارداد را ترک کنند. در این میان قزاقستان می‌ماند و رؤیای تولید یک میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه‌ای که شرکت‌های غربی با ارائه آن، این میدان را از آن خود کردند. ارقامی که بزرگان نفت جهان روی آن مانور می‌دادند در ایران، اما خریدار دارد، جایی که مشابه همین ارقام توسط شرکت‌های غربی به ایران ارائه شد و بخشی از کارشناسان داخلی، آن را نشانه عقب‌ماندگی کشورمان دانستند.
به عنوان نمونه همین دو سال پیش بود که شرکت مرسک از برنامه توسعه‌ای خود برای میدان آب تیمور گفت که می‌خواست تولید از این میدان را به ۴۵۰ هزار بشکه در روز برساند؛ یعنی ۹ برابر رقم تولید فعلی. گرچه شرکت‌های دیگر خارجی اعداد به مراتب کمتری را برای تولید از این میدان پیشنهاد دادند، اما کلید واژه «آب تیمور ۴۵۰ هزار بشکه‌ای» تبدیل به دستمایه‌ای شد که از شرکت‌های غربی یک «معجزه‌گر» تراشیده‌شود، در حالی که موضوع میدان کاشاگان، یک نمونه از اتفاقاتی است که این کارشناسان، علاقه‌ای ندارند درباره آن سخنی به میان بیاورند.
قابل توجه آقاى زنگنه،هرچند ايشون .........نميگم چون ميترسم چاپ نكنيد. 
