سرویس بین الملل جوان آنلاین: جنگ سرد میان آمریکا با روسیه و چین علاوه بر عرصههای نظامی، به فضا هم کشیده شده است. واشنگتن تلاش دارد همچون دوران دو قطبی، بار دیگر توان روسیه و همچنین چین را به چالش بکشد. اقدامی که با واکنش تند روسیه روبرو شده است و مقامات مسکو به آمریکا برای از سرگیری طرح جنگ ستارگان و رقابت تسلیحاتی در فضا به بهانه مقابله با برنامه‌های موشکی دیگر کشور‌ها هشدار داده اند.
برای بررسی این موضوع با دکتر سید رضا میرطاهر، کارشناس مسائل استراتژیک به گفتگو نشستیم تا به سوالاتی در این زمینه پاسخ دهیم.
چند ماه پیش دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا به صورت رسمی تشکیل مرکز نظامی جنگ فضایی در آمریکا را اعلام کرد و برخی تحلیلگران تبدیل شدن فضا به میدانی برای جنگ را دلیل تشدید رقابتهای تسلیحاتی و نابودی احتمالی زمین ارزیابی میکنند. باتوجه به اینکه معاهدات بینالمللی با صراحت، نظامی کردن فضا را ممنوع کرده اند، این اقدام آمریکا در چه راستایی انجام شده است؟ آیا به نوعی احیای جنگ ستارگان با روسیه است؟
با تشکیل نیروی فضایی آمریکا، عرصه برای مقامات جنگ افروز پنتاگون به منظور توسعه، آزمایش و استقرار تسلیحات فضایی بویژه تسلیحات ضد موشکی فراهم شده است. بدین ترتیب آمریکا در راستای تثبیت موقعیت خود به عنوان قدرت برتر نظامی جهان با نظامی کردن فضا گامی دیگر در مسیر افزایش ناامنی و تضعیف امنیت جهانی برداشته است. آمریکاییها مدعی هستند که تهدیدات فضایی از جانب روسیه و چین در سالهای اخیر افزایش یافته و آنها به دنبال آن بودهاند که سلاحهای جدید جنگی را در فضا مستقر کنند. واشنگتن مدعی است که روسیه در حال طراحی یک سامانه لیزری هوایی است که هدف آن اخلال در سامانههای فضایی آمریکا است. پنتاگون نیز ادعا میکند که روسیه برای نابود کردن ماهوارههای آمریکا در حال توسعه موشک‌هایی است که از هواپیماهای جنگنده پرتاب میشوند که این اقدامات به شدت امنیت فضایی آمریکا را مورد تهدید قرار میدهد. اکنون آمریکا هزاران ماهواره در مدار زمین دارد و مدعی است که افزایش توانایی نظامی روسیه و چین تهدید مستقیمی علیه توانمندی فضایی واشنگتن است.
به طور مثال، الآن اینترنت متکی به استفاده از ماهوارههای ارتباطی است و هر گونه سناریوی احتمالی ممکن است تا طرف مقابل بتواند با نابودی ماهوارههای ارتباطی آمریکا، توانمندی فرماندهی و کنترل ارتباطی این کشور را نابود کند. به هر حال، این مسائل به مثابه دستاویزی برای دولت ترامپ درآمده است و او دستور تشکیل نیروی عملیاتی فضایی را داده است. وظیفه این نیرو این است که ضمن مقابله با تهدیدات دشمنان آمریکا در فضا، اقدامات جدیدی را هم برای مقابله احتمالی با تهدیدات فضایی انجام دهد. تصور من این است که آمریکاییها به دنبال اقداماتی مانند استقرار سیستمهای تسلیحاتی لیزری مستقر در فضا خواهند بود تا بتوانند در صورت نیاز ماهوارهها و دیگر اجسام فضایی قدرتهای رقیب را از بین ببرند. همچنین بتوانند از فضا برای نابودی توان موشکی رقبایشان اقدام کنند.
دشمنی آمریکا با روسیه که در اسناد بالا دستی این کشور با معرفی روسیه به عنوان تهدید شماره یک آمریکا نمود یافته است، موجب واکنش مسکو شده است. در این چارچوب ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه هم به عنوان بالاترین مقام اجرایی این کشور که نقشی اساسی در ترسیم سیاستهای روسیه در ابعاد مختلف دارد، خواهان افزایش توانمندی نظامی به ویژه در حوزه تسلیحات استراتژیک و نیز توسعه نیروی هوافضای روسیه شده است. پوتین چند ماه پیش در یک سخنرانی، دستور توسعه نیروی هوافضای روسیه و تشکیل نیروی دفاعی در برابر تسلیحات فرا صوت به عنوان یکی از اولویت‌های دفاعی را صادر کرده است.
اینکه این اقدام آمریکا به نوعی احیای جنگ ستارگان میباشد باید بگوییم که جنگ ستارگان در دوره رونالد ریگان، رئیس جمهور وقت آمریکا مطرح شد و واشنگتن قصد داشت در چارچوب این پروژه با استقرار تسلیحات فضا پایه در صورت وقوع جنگ هستهای بتواند موشکهای قاره پیمای هستهای شوروی را در فضا و قبل از رسیدن به زمین نابود کند. چنین ایدههایی الان هم از سوی آمریکا دنبال میشود و تصور من این است که حتما رقبای آمریکا یعنی چین و روسیه هم دنبال ایدههای مشابهی خواهند بود. در واقع، اقدامات آمریکا و اقدامات متقابل روسیه و چین سبب افزایش ناامنی حتی در فضای خارج جو خواهد شد و این مسئله باتوجه به اهمیت ارتباطات ماهوارهای و دیگر استفادههایی که از فضا میشود، بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
در سالهای اخیر فروش تسلیحات روسیه و آمریکا به کشورهای دیگر گسترش یافته است و این دو رقیب نظامی به شدت روی این طرحها سرمایه گذاریهای کلانی انجام دادهاند تا از یکدیگر سبقت بگیرند. هدف روسیه و آمریکا از سیاست افزایش فروش تسلیحات در جهان چیست؟
باتوجه به آمار‌هایی که مطالعات صلح استکهلم موسوم به «سیپری» گزارش داده است، در حال حاضر آمریکا بزرگترین فروشنده سلاح در جهان است و بعد از آن روسیه قرار دارد. آمریکا تلاش میکند از طریق انواع ابزار‌های ممکن یعنی اهرم سیاسی و تحریم‌های «کاتسا»، کشورهای دیگر را تحت فشار قرار دهد تا از روسیه تسلیحات خریداری نکنند. نمونه بارز این اقدام، مخالفت شدید آمریکا با خرید سامانههای موشکی اس ۴۰۰ توسط ترکیه و هند بوده است. واشنگتن این کشور‌ها را مجازت کرده و تهدید به تحریم کرده است و ترکیه را از پروژه خرید جنگندههای پیشرفته اف ۳۵ کنار گذاشته است و در مورد هند هم شدیدا به این کشور هشدار داده است که در صورت خرید این سامانههای موشکی اس ۴۰۰، تحت تحریم‌های قانون کاتسا قرار خواهد گرفت، ولی روس‌ها تلاش میکنند تا بتوانند سهم خود را در بازار‌های تسلیحاتی حفظ کنند.
اخیرا چینی ها از موشک جدید بالستیک «دی‌اف‌ــ41» رونمایی کردند که قابلیت حمل کلاهک هستهای را دارد، و به گفته چینیها قادر است ظرف مدت ۳۰ دقیقه مسافت چین تا آمریکا را پیموده و شهر نیویورک یعنی پرجمعیت‌ترین شهر آمریکا را با خاک یکسان کند. به نظر شما این موشک جدید چین چه قابلیتهایی دارد و گفته چینیها چقدر صحت دارد؟
چین در راستای توان بازدارندگی هستهای خود، در سالهای اخیر گام‌های بزرگی برداشته و انواع موشکهای بالستیک زمین پایه را تولید کرده است. موشک جدید بالستیک «دی‌اف‌ــ۴۱» گفته میشود بردی بیش از ۱۳ هزار کیلومتر دارد و باتوجه به قابلیت حمل ۸ تا ۱۰ کلاهک تهدید جدی برای آمرکیا محسوب میشود. چینیها پار را فراتر گذاشته و حتی به طور عملیاتی موشکهای بالستیک دی اف ۲۱ را روی هواپیمای بمب افکن اف ۶ خود نصب کرده اند تا از آن به عنوان موشک هایپرسونیک ایستفاده کنند. چینی رشد بسیار بیسابقه در زمنیه تکنولوژی‌های مدرن صورت داده است. چینیها باتوجه به وجو زیرساخت‌ها و نیوری سانسانی قابل و هم اینکه از دهه ۱۹۸۰ به طور زیرکانه‌ای توانستند تکنولوژی‌های حساس را از غربی‌ها بگیرند و لذا اکنون با چینی مواجه هستیم که با سرعت بسیار زیادی و با رشد قابل توجهی در حال افزایش توانمندی نظامیس و تسلیحاتی خودش در بعد موشکیف زمینی هوایی و دریای است. به طور مثال، چینیها در مدت یک سال توانستند دو فروند ناو هواپیما بر را تولید کنند که این مسئله در جهان بی سابقه است و نشان میدهد که چین از پول لازم و نیوری انسانی برخوردار هستند و منابع لازم را در اختیار دارند توانسته اند در کوتاهترین مدت گام‌هایی را در عرصه نظامی بردارند که غیرقابل باور است.
الآن آمریکا در رقابت جهانی، چین را به عنوان تهدید اصلی برای خود میداند و مقامات واشنگتن بار‌ها نسبت به افزایش بودجههای نظامی چین ابراز نگرانی کردهاند. بودجه نظامی چین چند درصد از بودجه نظامی چین است. هرچند چینیها بودجه نظامی در سال ۲۰۱۹ را ۱۷۸ میلیارد دلار اعلام کردهاند، اما آمریکاییها معتقد هستند که چین بودجههای نظامی پنهانی هم دارد که فراتر از این مبلغ است. به نظر شما بودجه چین نسبت به بودجه نظامی آمریکا چقدر است؟
اولین بودجه نظامی جهان متعلق به آمریکا است که برای سال ۲۰۱۹، حدود ۷۱۹ میلیارد دلار بود و بودجه نظامی چین در این سال حدود ۱۸۰ میلیارد دلار به طور رسمی بود. اما باتوجه به حجم پروژههای نظامی چین در عرصههای هوایی، زمینی، دریایی و موشک‌ها و از همه مهمتر تاکید جدی حزب کمونیست چین بر بازسازی ارتش ازادیبخش خلق به نظر میرسد چینیها بودجههای پنهانی برای امور نظامی اختصاص دادهاند. چرا که حجم برنامههایی که چینیها برای تسلیحات در نظر گرفتهاند، با این مبالغ مطابقت ندارد. ارتش چین به لحاظ عددی بزرگترین ارتش دنیا است، اما چینیها تلاش میکنند به سمت حرفهای گرایی پیش بروند و به جای تاکید بر کمیت، کیفیت نیرو‌ها را ارتقا دهند و همین مسئله سبب شده است تا چین به طور اشکار از طریق بودجه نظامی رسمی و هم به طور پنهانی در قالب انواع پروژههای سری، مبالغ کلانی را به توسعه نظامی خودشان اختصاص دهد.
در پایان ارزیابی‌تان را از روند رقابت تسلیحاتی بین روسیه و آمریکا بیان کنید؟
روسیه با توجه به جمع بندی خود از تهدیدات کنونی و آتی علیه این کشور، سیاست تسلیحاتی خود را بر ساخت و توسعه جنگ افزارهایی قرار داده که می توانند در صحنه جنگ های آینده نقش سرنوشت سازی در نتیجه نهایی جنگ ایفا کنند. در عین حال، آمریکا به عنوان رقیب تسلیحاتی اصلی روسیه نیز با توجه به تغییرات در ماهیت جنگ، در دو حوزه تسلیحات هسته ای تاکتیکی و تسلیحات تغییر دهنده قواعد بازی توجه خود را متمرکز کرده است. با توجه به تاکید دولت دونالد ترامپ بر توسعه سریعتر و هر چه گسترده تر تسلیحات هسته ای، تشکیل نیروی فضایی و تلاش برای سلطه بر فضا و نیز توسعه و استقرار انواع سامانه های ضد موشکی به منظور کاهش تاثیر گذاری توانمندی موشکی استراتژیک روسیه، دورنمای مثبتی در باره تغییر رویکرد یکجانبه گرایانه و جنگ طلبانه آمریکا به عنوان سردمدار ناتو به چشم نمی خورد. بنابراین، تلاش آمریکا آشکارا در راستای توسعه هر چه بیشتر تسلیحات استراتژیک و افزایش رویارویی نظامی با روسیه است.
روندی که دولت ترامپ در خروج از پیمانهای نظامی و باطل کردن این پیمانها در پیش گرفته است، در وهله اول سبب می شود تا چنین پیمانهایی موجودیت خود را از دست بدهند و در وهله دوم، واکنش روسیه و چین را در پی خواهد داشت. پیامد این اقدامات، افزایش رقابت و مسابقه تسلیحاتی بین قدرتهای بزرگ به ویژه روسیه و آمریکا خواهد بود. همچنین اروپا سعی خواهد کرد تا در این رقابت تسلیحاتی عقب نماند و الآن فرانسه دنبال ساخت سلاحهای هایپرسونیک است و نشان می دهد که اروپاییها متوجه این مسئله هستند که اگر در این مسابقه تسلیحاتی از آمریکا و روسیه عقب بمانند، در آینده به یک قدرت ضعیف نظامی تبدیل خواهند شد.
