سرویس ایران جوان آنلاین: بزرگ‌ترین پهنه آبی بسته در جهان. این شاید زیباترین تعریفی باشد که بتوان برای دریایچه خزر ارائه کرد. دریاچه‌ای که به خاطر عظمت و نقش ژئوپلیتیکی مهمی که در منطقه آسیای میانه ایفا می‌کند لایق نام دریا شده و در تمام دنیا نیز این مسئله پذیرفته شده است. با این حال چند سالی است که این دریای منحصر‌به‌فرد چنان دچار چالش‌های زیست‌محیطی که نه تنها ایران بلکه مسئولیت‌های بین‌المللی کشور‌های ساحلی آن را هم به شدت افزایش داده است.
اگر اتفاقات چند دهه اخیر خزر را مرور کنیم به فعالیت‌های مشترک و عوامل طبیعی و انسانی خاصی می‌رسیم که باعث وخیم شدن وضعیت زیست‌محیطی آن شده است. در بعد تأثیرات منفی انسانی می‌توان به اقدامات در صنایع نفت و گاز به خصوص در قسمت شمالی دریای خزر، ماهی‌گیری، کشاورزی و توریسم، در کنار سوء مدیریت زیست‌محیطی اشاره کرد که موجب پایین آمدن شدید کیفیت آب و آلوده شدن آن و از بین رفتن بسیاری از موجوداتش شده است.
دریای خزر هم مثل تمام رودخانه‌های استان‌ها و خلیج‌فارس در جنوب کشور از گزند فاضلاب و زباله‌ها در امان نمانده است. ۳۵ سال است که زباله‌های شهر‌های ساحلی در فاصله کمتر از ۳۰۰ متری از دریا دفن شده یا رها می‌شوند که از مصداق‌های اصلی آلودگی آب خزر به شمار می‌آیند. زیرا شیرابه زباله‌هایی که در چند صد‌متری دریا قرار دارند پس از بارش باران، وارد دریا می‌شود. ورود فاضلاب‌های صنعتی و شهری به آب دریا موجب اسیدیته شدن آن می‌شود که در همان ابتدا می‌تواند گیاهان و جانوران حساس دریایی مثل مرجان‌ها، پلانکتون‌ها و ماهی‌ها را از بین ببرد.
اما فاضلاب‌ها اولین و آخرین قاتلان موجودات دریایی نیستند. افزایش گاز‌های گلخانه‌ای و دی اکسیدکربن نیز می‌تواند تمام دریا‌ها را تحت تأثیر قرار بدهد. به این صورت که هر چقدر دی اکسیدکربن در اتمسفر بالا برود به همان نسبت هم میزان این گاز در آب دریا‌ها و اقیانوس‌ها افزایش می‌یابد و ترکیب دی اکسیدکربن با اب، اسید کربنیک تولید می‌کند که منجر به اسیدیته شدن آب می‌شود.
با این تفاسیر و در بی‌توجهی متولیان امر و کشور‌هایی که از وجود دریای خزر منفعت می‌برند چند سالی است که بحث اسیدی شدن دریای خزر مطرح است. با اینکه کارشناسان عنوان کرده‌اند که هنوز این موضوع حاد نشده، ولی اگر از همین الان فکری برای جلوگیری از آن صورت نگیرد حتماً در آینده‌ای نه چندان دور، دریا و خلیجی اسیدی خواهیم داشت. ادامه دار شدن روند افزایشی گاز‌های گلخانه‌ای، یکی از دلایل اسیدی شدن این آب‌هاست و اسیدی شدن هم تغییرات وحشتناکی را به همراه خواهد داشت. خزر دریایی بسته است که آلودگی‌ها می‌توانند در کمترین زمان ممکن جان آن را بگیرند.
هر چند در سال ۱۳۷۷ کشور‌های حاشیه این پهنه آبی بر آن شدند تا با برنامه مشترکی در قالب برنامه محیط‌زیست دریای خزر و با حمایت سازمان‌های بین‌المللی به حفاظت از این دریای زیبا بپردازند. اما حالا و با گذشت بیش از ۲۰ سال از آن روز‌ها خوب می‌شود فهمید هیچ کس قدمی در این جهت برنداشته است. گواه این ادعا همین بس که در سال ۱۳۸۲ کنوانسیون منطقه‌ای حفاظت از محیط‌زیست دریای خزر موسوم به کنوانسیون تهران شکل گرفت و کشور‌های حاشیه خزر آنرا امضاء کردند و در ۲۱ مردادماه همان سال لازم‌الاجرا شدن این معاهده نامه به عنوان یک واقعه مهم زیست‌محیطی جشن گرفته شد. جشنی که فقط صدای سوت و دست و هوراهایش در گوش خزر باقی مانده و دیگر هیچ!
