سرويس زنان جوان آنلاين: اینجا سرزمین آفتاب است؛ دیار تهمینه و رودابه. هرچند استقامت و صبوری ویژگی جدانشدنی بانوان ایرانزمین است، اما زنان کویرنشین انگار صبوری را از لبهای ترکخورده زمینهای این سرزمین آموختهاند؛ زنانی که چشم به آسمان میدوزند تا شاید بارانی لبهای خشک زمینهایشان راتر کند و رزقی بر سر سفرههایشان بیاورند. حالا، اما در روزهای اخیر در پدیدهای بیسابقه سیلی ویرانگر جنوب و جنوب شرق کشورمان را فراگرفت و خرابیهای بسیاری را به بار آورده است. این بار هم زنان ماندهاند و اجساد احشام و ویرانههای خانههای کپری و خشت و گلی که خشت خشت آن را خود در کنار مردانشان بنا کرده بودند و حالا باید روی ویرانههای آن زندگی کنند، اما تجربه حوادث و بلایا نشان میدهند زنان اگرچه در این حوادث آسیبپذیرترند، اما در مدیریت بحران و کمک برای بازگشت به زندگی توانایی بیشتری دارند.
سرنوشت کشورمان با حوادث و بلایای طبیعی گره خورده و ۳۱ نوع از ۴۰ نوع بلایای طبیعی شناخته شده در جهان ایران اتفاق افتاده است. حالا هم دوباره لشکر سیل به جان زمینهای خشک و بیآب و علف استانهای جنوبی و جنوب شرقی کشور افتاده و وضعیت سیستان و بلوچستان در این میان بحرانیتر است. تصاویر منتشر شده نشان از اوضاع بحرانی و نابسامان برای تمام اهالی این دیار دارد، اما کودکان و زنان اغلب در چنین حوادثی آسیبپذیرترند. این آسیبها برای زنان باردار و مادران در معرض خطر جدیتر است به همین خاطر هم انجام اقدامات فوریتی برای این گروه از زنان بسیار ضرورت دارد، اما تمامی زنان در هر سن و شرایطی در چنین بلایایی از یک سو میتوانند آسیبپذیر باشند و از سوی دیگر میتوانند بهواسطه همان ویژگیهای زنانه نقشی مؤثر در مدیریت بحرانهای اینچنینی داشته و روحیه خانواده را بازسازی کنند. این را میشود در تصاویر منتشر شده از بحرانهای گذشته نیز ردیابی کرد؛ وقتی مادری در چادر برپا شده در مناطق سیلزده یا زلزلهزده روی یک گاز پیکنیکی مشغول پختن غذاست یا در سختترین شرایط تنور نانش را بر پا کرده و با عطر نان و غذایش سعی دارد به اعضای خانواده بفهماند زندگی جاری است و میتوان به اوضاع عادی بازگشت.
امدادرسانی به مادران باردار
محمداسماعیل مطلق، مشاور معاون بهداشت در مدیریت کاهش خطر بلایای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درخصوص اقداماتی که تاکنون در شهرها و روستاهای سیلزده استان سیستان و بلوچستان برای مادران باردار از سوی این وزارتخانه صورت گرفته است، میگوید: «به تمامی شهرستانهای تحت پوشش جهت اسکان مادران باردار پرخطر S/C قبلی و تاریخ EDC نزدیک به نزدیکترین بیمارستان تحت پوشش قبل از وقوع سیل اطلاعرسانی شده و کلیه مراکز شهرستانهای در معرض خطر سیل شامل سرباز، چابهار، قصرقند و نیکشهر به ست زایمانی جهت انجام زایمان ایمن قبل از وقوع سیل، چک و تجهیز کلیه تسهیلات زایمانی و مراکز از نظر دارویی و تجهیزات مجهز شده است. علاوهبراین مادران باردار پرخطر در مناطق ایمن قبل از وقوع سیل اسکان داده شدهاند.»
پیرحسین کولیوند رئیس سازمان اورژانس کشور هم از انتقال ۱۶۹ مادر باردار پرخطر از مناطق آسیبدیده و متأثر از سیل و آبگرفتگی استان سیستان و بلوچستان به مراکز درمانی و بهداشتی و مناطق امن خبر میدهد. به گفته وی از این تعداد ۶۲ مادر در مراکز یادشده وضع حمل کردند.
نقش دوگانه زنان در بلایا
اما حکایت وضعیت بحرانی زنان در بحرانهای طبیعی و انسانساز تنها به زنان باردار محدود نمیشود. هرچند بررسی زوایای مختلف حضور زنان در بلایا از یک نشانه آسیبپذیری بیشتر آنها در چنین شرایطی بهواسطه فیزیک ضعیفتر و شرایط روحی حساستر است، اما یک بعد دیگر ویژگیهای روحی و شخصیتی زنان در نقشهای مادری و همسری هم موجب میشود تا در بسیاری از موارد زنان مدیریت بحرانهای اینچنینی را در دست بگیرند و بتوانند خانواده را از بحرانهای روحی ناشی از خسارات مالی و گاه جانی پیش آمده در بلایای طبیعی بیرون کشیده و با اجرای نقشهای زنانه و مادرانه خود در بازگشت شرایط روحی خانواده به حالت عادی نقشی اساسی بازی کنند.
تجربیات و شواهد حاصل از قرون گذشته تا به حال حاکی از این مسئله است که زنان بهرغم آسیبپذیری در سوانح طبیعی، توانستهاند در شرایط ناگوار پس از سوانحی همانند زلزله، سیل، خشکسالی، طوفان و... مسئولیت مراقبت و اسکان از خانواده، برقراری آرامش، تغذیه آنان و کمک و یاریرسانی به دوستان و همسایگان را بر عهده گرفتهاند و در ایفای این نقش خوش درخشیدهاند. به بیان دیگر زنان در بلایا گاهی به دلیل آسیبپذیریشان و گاه به علت امکان استفاده از توانمندیهایشان با وضعیت متضادی روبهرو هستند. به این معنا که با توجه به ویژگیهای روحی و شخصیتی زنانهشان گاهی اوقات در سوانح و بلایا نقشی بسیار مهم و اثرگذار در مدیریت بلایا و حوادث دارند و گاهیوقتها هم بهواسطه ویژگیهای جسمی و روحی حساستر در برابر فشارهای ناشی از سوانح تحت آسیبهای جسمانی و روانی قرار میگیرند.
زنان در بلایا بیشتر آسیب میبینند، اما سازندهترند
تحقیقات نشان داده است تعداد زنانی که همواره جان خود را در سوانح طبیعی از دست میدهند به نسبت مردان بسیار بیشتر است. همچنین سوانح طبیعی به غیر از مشکلات جسمی، تأثیرات روحی و روانی گستردهای نیز بر برخی زنان میگذارد.
اما همین تحقیقات واقعیتهای دیگری را هم درباره زنان نشان میدهد؛ اینکه زنان آمادگی درک خطر بیشتری نسبت به مردان داشته و در عین حال آمادگی مشارکت در فعالیتهای امداد اضطراری را همانند و دوشادوش مردان داشتهاند.
به عنوان مثال در زلزله منجیل-رودبار، اغلب خانوادههایی که زن خانواده زنده مانده بود بهخوبی اداره میشد و امور بچهها نظم و ترتیب یافته، خانههای موقتی بنا نهاده شد و کارها به روال عادی ادامه پیدا کرد.
تجربه بلایای طبیعی در کشورهای دیگر هم همین مسئله را نشان میدهد. بعد از رخداد زلزله ۳۰ سپتامبر ۱۹۹۳ در لاتور در جنوب غربی هندوستان، شبکههای متشکل از ۳۵۰۰ نفر زن از گروههای خودگردان فعالانه به نیازهایی از قبیل رسیدگی به امرار معاش، تأمین آب و نیازهای بهداشتی، حفظ سلامت و آموزش در کنار موارد دیگر توجه خاص مبذول داشتند. در حوادث یک ساله اخیر کشورمان نیز زنان هم در امدادرسانی و تشکیل شبکههای کمکرسانی به مناطق سیلزده و زلزلهزده نقشی محوری داشتند و هم در میان حادثهدیدگان میشد بهعینه دید که زنان چگونه در عادیسازی اوضاع و برگردان روحیه به اعضای خانواده نقش دارند. زنان خطه سیستان، کرمان و هرمزگان هم از قویترین زنان ایرانی هستند که دوشادوش مردانشان کار میکنند و زندگی را میسازند. این بار هم این شیرزنان برای ساختن ویرانههای ناشی از سیل آستین همت را بالا میزنند. این، اما به معنای نادیده گرفتن وظیفه دولت و تمامی مردم برای کمک به بازسازی سیل سیستان نیست.