سرويس اقتصادی جوان آنلاين: تحریم اقتصادی یکی از ابزارهای اصلی امریکا در برخوردهای تحکمی با کشورهای جهان است که از آغاز جنگ جهانی دوم در دستور کار یانکیها قرار گرفته است. هرگاه کشوری برخلاف سیاستهای امریکا حرکت کرده، تحریمهای اقتصادی به میان میآمدند که در هر مورد، شدت و عمق آن متفاوت بوده است. درباره ایران باید گفت امریکاییها گستردهترین، عمیقترین و پایدارترین تحریمهای اقتصادی را علیه ایران طی ۴۰ سال اخیر به کار گرفتهاند، اما این تحریمها به تأیید اکثر کارشناسان بینالمللی، موفقیتآمیز نبوده است؛ هرچند که مشکلاتی را برای اقتصاد کشور به وجود آورده است.
گرچه بسیاری از کشورهای جهان برای بازگرداندن امریکا و ایران به پای میز مذاکره تلاش کردند، اما خباثت امریکاییها در عمل به وعدهها و قراردادهای بینالمللی موجب بیاعتمادی کشورهای همسو با امریکا هم شده چه برسد به جمهوری اسلامی ایران که از ابتدا معتقد بود امریکاییها قابل اعتماد نیستند. ترامپ هم از مذاکره میگوید و هم کمربند تحریمها علیه ایران را مستحکمتر میکند؛ او از یک سو ایران را به مذاکره دعوت میکند و در مقابل تحریمهای سختتری را اعمال میکند که نشاندهنده نداشتن تعادل سیاستی امریکاییهاست. وبسایت فارین پالیسی در گزارشی نسبت به این موضوع واکنش نشان داده و نوشته است: «تصمیم پرحاشیه دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده برای ترور ژنرال قاسم سلیمانی بهعنوان معمار تأثیرگذار سیاسی و نظامی ایران در خاورمیانه و پاسخ موشکی ایران، به افزایش تنشها در منطقه خاورمیانه منجر شده است.» اگرچه دو طرف اعلام کردهاند تمایلی به ادامه زدوخوردها ندارند، اما جهانیان همچنان با تردید به اتفاقات آینده مینگرند. ترامپ از اعمال تحریمهای جدید اقتصادی علیه ایران و افراد دخیل در حملات موشکی سخن گفته است. صنایع فولاد، آلومینیوم، مس و آهن نیز به جمع بخشهای تحریم شده ایران افزوده شدهاند. تداوم استفاده ایالات متحده از اسلحه تحریمها در غیاب مذاکرات دوجانبه و با تداوم زدوخوردهای نظامی بدین معناست که ایران و ایالات متحده در شرایطی قرار دارند که برنامهای برای تنشزدایی وجود ندارد. ترامپ در روز ۸ ژانویه و در سخنرانی خود پیرامون حملات موشکی ایران اعلام کرد باید معاهدهای جایگزین برجام ارائه شود، اما در سخنان وی از حملات جدید به اهداف ایرانی خبری نبود. بسیاری از کارشناسان معتقدند ترامپ با عقبنشینی از مواضع گذشته، تمایلی به رویارویی بیشتر نظامی ندارد. اما تا زمان آرام گرفتن تنشها، زمان زیادی باقی مانده است.
مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده جمعه گذشته در نشست خبری اعلام کرد: «ما تحریمهای جدیدی علیه ایران اعمال کردهایم و شاهد تبعات سنگین اقتصادی برای تهران خواهیم بود.» پس از خروج ایالات متحده از برجام شاهد اعمال تحریمهای مختلفی علیه تهران بودهایم. ترامپ با اعمال انواع تحریمهای سخت و تلاش برای منزوی کردن ایران، راه را برای مذاکرات دوجانبه مسدود کرده است. دولتمردان امریکایی هیچ گزینه دیپلماتیکی برای کاهش تنشها در نظر نگرفتهاند. گویی همه کشورها خود را برای افزایش تنشها آماده کردهاند. تنشهای پینگپنگی تهران و واشنگتن و اعمال محدودیتهای اقتصادی و مالی علیه ایران باعث شد در یک سال گذشته، شاهد حملاتی به کشتیها و تأسیسات نفتی و سربازان امریکایی در خاورمیانه باشیم. به علاوه ایرانیها برای رهایی از تحریمهای دست و پاگیر کنونی بر دامنه رایزنیهای خود بیفزایند. با راهبردهای تهاجمی کنونی کاخ سفید، فضایی برای مذاکرات دیپلماتیک باقی نمانده است. ایالات متحده در برابر حملات موشکی و پارتیزانی ایران بر تنگتر کردن دایره تحریمها تمرکز کرده است. واشنگتن حتی با ندادن ویزا، راه را برای حضور ایرانیها در نشستهای سازمان ملل متحد مسدود کردهاست.
در مجموع، تحریمهای کنونی راه را برای افزایش تنشها میان تهران و واشنگتن هموار کرده است. ایرانیها نیز راهی برای برقراری ارتباط با ایالات متحده و متحدانش ندارند. گویی مدیریت تنشها در بنبست قرار گرفته است.
با شرایط کنونی، اقدامات انساندوستانه نیز با تنگناها و محدودیتهای زیادی روبهرو شدهاند. امریکاییها تهران را به سوءمدیریت و استفاده نکردن از معافیتهای تحریمی متهم میکنند. بدین ترتیب مسیر تداوم معافیت خرید دارو و موادغذایی توسط ایران از سوی کاخ سفید ممکن است مسدود شود. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران اعلام کرده کشورش در برابر فشارهای خارجی تسلیم نخواهد شد. افزایش فشارها میتواند دامنه تنشها را افزایش دهد. بسته شدن مسیر دیپلماسی نیز بر مشکلات کنونی افزوده است. هرچند امریکاییها معتقدند با افزایش فشارها راه را برای آغاز مذاکرات دو طرف هموار میکنند. ترامپ برای تسلیم کردن رهبران تهران راه تحریم را برگزیده است، اما در مورد موفقیت این راهکار تردیدهای زیادی وجود دارد. ترامپ در مسئله تحریم ایران، راهبردی متفاوت با اوباما را برگزیده است. ترامپ مسیر تحریمهای دائمی را بر روی ایران گشوده است، اما این سیاست ممکن است به درگیری نظامی منتهی شود. اتفاقاتی که برای هیچ یک از دو طرف قابلپذیرش نیست. این تحریمها ممکن است بر اساس ادعای کاخ سفید، راه را بر جنگهای دائمی خاورمیانه مسدود کند، اما این سیاست چالشهای زیادی به دنبال خواهد داشت؛ چراکه با بسته شدن مسیر دیپلماسی، قطار سیاستهای بینالمللی ممکن است به اعماق دره سرنگون شود.