سرویس اقتصادی جوان آنلاین: وزارت نفت در حالی محمولههای الپیجی را با تخفیف ۳۰ درصدی صادر میکند که طی سالهای گذشته بدون توجه به توسعه زنجیره ارزش افزوده، در حال ارزانفروشی منابع کشور است. الپیجی یا گاز مایع از میادین گازی و بخشی از پالایشگاههای نفتی تولید میشود. این گاز که یک گاز غنی محسوب میشود کارآییهای مختلفی دارد؛ به جز استفاده در حملونقل عمومی، از آن در توسعه صنعت پتروشیمی نیز میتوان مانند کشورهای دیگر از جمله عربستان بهره برد.
در میان کشورهای منطقه، ایران، قطر و عربستان بیشترین گاز الپیجی را تولید میکنند، اما هر یک استراتژی خاصی را در حداکثرسازی منافع خود به کار میگیرند، اما وزارت نفت ایران سالهاست بدون توجه به این موضوع، تنها به درآمدهای خود فکر میکند. درآمدهای جذاب صادرات الپیجی با ورود این حامل به سبد داخلی تولید، کمرنگ میشوند؛ چراکه وزارت نفت در ازای صادرات الپیجی دلار دریافت میکند، درصورتیکه اگر در داخل آن را به فروش برساند، از درآمدش کاسته خواهد شد.
به همین دلیل است که وزارت نفت یا به عبارتی دولت تبدیل به رقیب بخش خصوصی شده و، چون در دسترسی به منابع ملی قابل رقابت نیست بیشتر به منافع خود فکر میکند تا منافع ملی که در میانمدت و بلندمدت بسیار بیشتر از منافع دولت است.
البته نکته مهم دراینباره آن است که هر کشوری بسته به موقعیت و شرایطی که دارد، برای الپیجی خود نقشه راه تعیین کرده است. بهعنوان نمونه قطر که به دلیل کوچک بودن کشورش و عدم دسترسی به امتیازاتی مانند بازار صادراتی پتروشیمی و جمعیتی بسیار اندک، با صادرات خالص الپیجی هم به سود جذابی میرسد؛ چراکه راه دیگری برای تبدیل الپیجی خود به دلار ندارد. این کشور سالانه ۱۱ میلیون تن الپیجی تولید میکند که بیش از ۱۰ میلیون تن آن را برای کسب درآمدهای ارزی صادر میکند.
فارس دراینباره گزارش داده است کشور عربستان نیز با ۴ /۱۶ میلیون تن بالاترین میزان مصرف الپیجی را در منطقه خاورمیانه در اختیار دارد که سهم قابلتوجهی از این میزان مصرف، شامل خوراک واحدهای پتروشیمی برای تولید محصولات پتروشیمی همچون پروپیلن است.
مصطفی سعیدی، کارشناس نفت و انرژی دراینباره میگوید: «صادرات الپیجی هم نوعی خام فروشی است، زیرا این ماده صرفاً با یک جداسازی و گوگردزدایی آماده صادرات میشود و هیچگونه فرآیند پیچیدهای جهت تولید ماده انجام نمیشود. در بحث زنجیره ارزش پتروشیمی، ما روی استفاده از الپیجی بهعنوان خوراک پتروشیمیها ورود نکردیم. در واقع به طور کلی ما خوراک مایع را کمتر وارد زنجیره ارزش کردیم و این مسئله مشکلاتی را برای کشور ایجاد میکند. مثلاً وقتی شرایط برای صادرات میعانات گازی فراهم نباشد، ما مجبور میشویم جهت کاهش تولید میعانات گازی، تولید گاز را پایین آورده و در نتیجه این کار سبب کمبود گاز در فصل زمستان خواهد شد.»
وی با بیان اینکه در حال حاضر میزان تولید الپیجی ایران ۳/ ۸ میلیون تن است، میافزاید: «از این میزان ۶ میلیون تن صادر میشود و ۳/ ۲ میلیون تن هم به مصرف داخلی میرسد. در کشور ما الپیجی بهعنوان خوراک پتروشیمی به مقدار ناچیز ۴۰۰ هزار تن در سال به مصرف میرسد، اما کشوری مانند عربستان از ۲۵ میلیون تن الپیجی تولید شده، ۴ /۱۶ میلیون آن را در داخل مصرف میکند که از این رقم ۱ /۱۵ میلیون در پتروشیمیها استفاده میشود، لذا ما در این زمینه خیلی عقب هستیم.»
سعیدی اضافه میکند: «در شرایط تحریم که کشور به ارز نیاز دارد، دولت الپیجی را زیرقیمت جهانی به چینیها میفروشد. پیشنهاد ما این است که با همین تخفیف، الپیجی را به سرمایه گذاران ایرانی نیز بفروشد تا آنها به ساخت پتروشیمیهای خوراک الپیجی اقدام کنند.»
براساس این گزارش، مواد تشکیلدهنده الپیجی پروپان و بوتان هستند که میتوان پروپان را در فرآیند پیدیاچ به پروپیلن تبدیل کرد. امروزه روشهای جدیدی در دنیا برای تولید پروپیلن وجود دارد: جیتیپی و پیدیاچ روشهای هستند که هدف این فرآیندها تولید مستقیم پروپیلن بهعنوان یک محصول اصلی با استفاده از خوراکهای سبک است.
این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که بدانیم میزان واردات محصولات پاییندستی پروپیلن ارقام بالایی است. طبق آمار در سال ۱۳۹۶، میزان واردات اکریلونیتریل ۲۸ میلیون دلار، اکلریک اسید ۱۱۰ میلیون دلار، پروپیلین گلیکول ۵/۱۴ میلیون دلار، پلیاورتان ۲۳۷ میلیون دلار و پلیپروپیلن ۱۲۷ میلیون دلار بود. این ارقام نشان میدهد که در کشور نیاز به این محصولات وجود دارد و لازم است به جای واردات، برای تولید اینها فکری کنیم؛ ضمن اینکه ادامه زنجیره موجب ایجاد اشتغال و همچنین ارزآوری نیز خواهد شد.
یک کارشناس انرژی نیز به این موضوع اشاره و اضافه میکند: «کشور به پروپیلن نیاز دارد و مزیت فرآیند پیدیاچ هزینه سرمایه گذاری پایینتر آن است. به ازای ۵۰۰ هزار تن در سال تولید، ۵۰۰ میلیون دلار سرمایه لازم است، اما مشکل این فرآیند قیمت خوراکش است. اگر وزارت نفت همان تخفیف به مشتریان خارجی را به ایرانیها هم بدهد، این مشکل مرتفع خواهد شد.»
حسینی در ادامه اظهارات خود میگوید: «دولت در هر صورت یا با تنفس خوراک یا با تخفیف باید از صنایع پتروشیمی حمایت کند، اما در بحث خوراک مایع، تنفس خوراک بهتر است، زیرا در زمان کمتری هزینههای سرمایهگذاری واحد تولیدی با سود حاصله از تولیداتش، برابر خواهد شد و به اصطلاح سریعتر به نقطه سر به سر میرسیم، اما در حالت تخفیف، زمان بیشتری نیاز است تا پتروشیمی به نقطه سربهسر برسند؛ بنابراین بین تخفیف و تنفس دو یا سه ساله خوراک با سود ۸ درصد برای پتروشیمیهای خوراک مایع، تنفس خوراک به لحاظ اقتصادی به صرفهتر خواهد بود.»