سرویس تاریخ جوان آنلاین: حزب توده ایران در عداد احزاب قدیمی و البته در کار حزبی در دوران خویش، موفق به شمار می‌رود. با این همه در باب فراز و فرود‌های این تشکل تاریخی، بیشتر خاطرات اعضا و حامیان دائم یا مقطعی آن به نگارش و انتشار درآمده تا از سوی ناظران بی‌طرف و تحلیلگر. اثری که هم‌اینک در صدد معرفی آن هستیم، به دنبال آن بوده تا در حد بضاعت خویش، این خلأ پژوهشی را پر کند. مرکز اسناد انقلاب اسلامی ناشر «پنجاه سال فراز و فرود حزب توده ایران» در دیباچه خویش آورده است: «طی صد سال تاریخ تحزب در ایران و در میان صد‌ها حزب خرد و کلانی که در جامعه ایرانی تکوین یافت، واژه حزب بیش از هر یک از آنها بی‌گمان با نام حزب توده ایران عجین شده است. فراتر از آن، شاید اصطلاحاتی، چون مبارزه سیاسی و حتی سیاست در دوران معاصر با نام این حزب گره خورده باشد. شگفت آنکه در این مبارزه سیاسی، وفاداری به آرمان‌ها و خواسته‌های مردم و فداکاری و تلاش در راه توسعه سیاسی کشور و گسترش جامعه‌پذیری و آموزش سیاسی و همچنین خطا و خیانت و خدعه و سرسپردگی به بیگانه در مراحل مختلف حیات این حزب و گاه همزمان از سوی عناصر متفاوت توده‌ای فراوان دیده شد. باز بر این نکات می‌توان افزود که بیشترین نویسندگان، شاعران، روشنفکران و فرهیختگان جامعه ایرانی یا دست‌کم بخش قابل توجهی از آنها، در طول بیش از نیم قرن حیات حزب‌توده یا به این حزب تعلق داشته‌اند یا به احزاب و گروه‌های منشعب و معارض با آن، که به هر روی خاستگاه و پرورشگاه اولیه آنان حزب توده بوده است. بدین‌سان همچنان که تقریباً همه احزاب چپ ایران را اسلاف یا مخالف، از امام و پیروزی اصولگرایان خط امام در قبال گروه‌های چپ، راست و التقاطی شدیداً دفاع و حمایت کرد».
محسن مدیر شانه‌چی مؤلف کتاب نیز در مقدمه این کتاب، نکات ذیل را مورد اشاره قرار داده است: «از آغاز دهه بیست یا دومین دوره پیدایش و گسترش احزاب و جمعیت‌های سیاسی در ایران پیدایی حزب توده در مقام تشکل سیاسی شاخص چپ در ایران خود به تکوین برخی از مهم‌ترین احزاب و گروه‌های سیاسی نیم‌قرن اخیر در دو طیف دیگر تشکل‌های سیاسی تاریخ ایران یعنی جریان‌های دینی و مذهبی و گرایش‌های ملی و ناسیونالیست یاری داد چراکه بسیاری از احزاب و جمعیت‌های سیاسی متعلق به این دو بستر فکری و ایدئولوژیک به مثابه واکنشی در برابر تبلیغات و فعالیت‌های حزب توده به وجود آمدند و گسترش یافتند. صرف‌نظر از چنین احزاب و تشکل‌هایی، حتی برخی شبه‌حزب‌ها یا احزاب دولتی، فصلی و شخصی نیز مشخصاً در مقابله با حزب توده یا با الگوی این حزب و یا به کمک نظریه‌پردازان سابق توده‌ای تشکیل شد؛ از حزب دموکرات ایران در دهه بیست تا حزب رستاخیز در دهه پنجاه. به تعبیر خود حزب توده حتی حزب‌بازی‌ها و حزب‌سازی‌های شاه و قوام به تقلید از حزب توده صورت گرفت.
بر این اساس، مطالعه و بررسی بیش از نیم قرن حیات حزب توده ایران در مسیر شناخت تاریخ تحزب در ایران به طور خاص و تاریخ سیاسی معاصر ایران به طور عام ضرورتی انکارناپذیر است. در باب بیشتر احزاب و گروه‌های سیاسی اغلب آنچه نوشته شده، یا از سوی خود آن احزاب و گروه‌ها و به گونه‌ای ستایش‌آمیز یا توجیه‌گر و یا از سوی مخالفان آن احزاب و گروه‌ها یا به طور کلی مخالفان تحزب و تشکل نگاشته شده و طبعاً دور از حب و بغض نیست، حزب توده ایران نیز مستثنا از این قاعده نبوده است. در این میان انتشار اسنادی که از احزاب و گروه‌های سیاسی به جای مانده، از جمله اسناد مربوط به حزب توده، شاید بیش از سایر نوشته‌ها به شناخت بی‌طرفانه و منصفانه‌تر این تشکل‌ها یاری کند، اما اسناد طبعاً اجزای پراکنده و ماده خامی است که به تنهایی شناخت جامعی در اختیار استفاده‌کنندگان از آنها قرار نمی‌دهد. به این ترتیب، با وجود انبوه نوشته‌ها و اسنادی که در باب حزب‌توده انتشار یافته یا منافع بسیار بیشتری که در آنها به گونه‌ای به حزب توده نیز پرداخته شده، هنوز جای نوشته‌ای توصیفی، منصفانه و بی‌طرفانه در این خصوص خالی بود».
