سرانجام پس از یک سال و نیم مذاکره میان نمایندگان امریکا و گروه طالبان و ۱۱ دور گفتگو، دو طرف روز شنبه (۱۰ اسفند) توافق صلحی را امضا کردند که امید میرود با خروج تمام سربازان امریکایی از افغانستان، زمینه یک صلح پایدار و سراسری را در این کشور فراهم کند.
هرچند باید گفت که با به ظاهر به نتیجه رسیدن مذاکرات امریکا و طالبان و امضای توافقنامه صلح بین این دو طرف، روند صلح افغانستان، یک مرحله دشوار را پشت سر گذاشته، اما یک مرحله سخت و دشوارتر دیگر، که مذاکرات بین افغانی است، پیش روست و چالشهای جدی در برابر آن قرار دارد.
در نگاهی به محتوای این توافقنامه، هرچند این توافق، یک توافق امریکایی است، اما امریکا پای خود را فراتر گذاشته و در مورد مسائلی از جمله رهایی ۵ هزار زندانی طالبان، آن هم به عنوان پیششرط آغاز مذاکرات بینالافغانی که در صلاحیت این کشور نیست، به طالبان تعهد داده است. از اینرو است که محمد اشرف غنی، رئیسجمهور افغانستان صبح روز یکشنبه (۱۱اسفند) در یک نشست خبری تأکید کرد که رهایی ۵ هزار زندانی طالبان در صلاحیت امریکا نیست و او بارها این موضوع را به صورت شفاف با مقامات امریکایی در میان گذاشته است.
اجرای توافقنامه امریکا و طالبان با موانعی همراه است که دلیل اصلی آن، عملکرد امریکا خارج از صلاحیتهای خود و تصمیمگیری به جای دولت افغانستان است، مگر اینکه امریکا در قضیه بنبست انتخابات ریاست جمهوری افغانستان، به نوعی از پیروزی اشرف غنی حمایت کند و مخالفان سیاسی او را برای کنارهگیری قانع سازند تا اشرف غنی نیز راه را برای اجرایی شدن توافق امریکا با طالبان هموار سازد.
در این بین، نکته قابل توجه اینکه، هرچند طالبان با حضور نظامی امریکا در افغانستان مخالفت کرده، اما طبق گفته صریح دونالد ترامپ، رئیسجمهور امریکا، این کشور به همان اندازه که حضور نظامی خود در افغانستان را محدود میکند، حضور اطلاعاتی و استخباراتی خویش را تقویت مینماید، زیرا این منطقه و نظارت بر آن، برای امریکا مهم و حیاتی است. به نظر نمیرسد طالبان با گرفتن امتیاز خروج نیروهای نظامی امریکا از افغانستان، مخالفت جدی با حضور اطلاعاتی جدیتر امریکا در این کشور نشان داده باشد. در این زمینه، نمایندگان کنگره امریکا از وجود برخی معاملات پنهانی میان این کشور و طالبان ابراز نارضایتی کرده و این موضوع در طول روزهای گذشته، سرخط رسانههای امریکایی بوده است. قطعاً این معاملات پنهانی، میتواند موجب نگرانی کشورهای همسایه و منطقه نیز باشد.
اما جدای از بحث توافق امریکا و طالبان و، اما و اگرهای این توافق، همانطور که در بالا مطرح شد، روند صلح افغانستان اکنون وارد یک مرحله جدید و دشوارتر شده و آن، مذاکرات بینالافغانی و حوزههای وسیع و متعدد مورد مذاکره در این گفتوگوهاست.
به فرض اینکه امریکا و طالبان از مانع آزادی ۵ هزار زندانی طالبان بهعنوان پیششرط آغاز مذاکرات بین افغانی عبور کنند، هر بخش مذاکرات بینافغانی یک چالش جدید و جدی خواهد بود.
طالبان به خصوص در یک سال و نیم اخیر، به دلیل تعریف و قرائت مشخصی که از اسلام دارد، همواره خواهان تغییر قانون اساسی افغانستان و ایجاد یک دولت کاملاً اسلامی، به جای دولت اسلامیـ دموکرات کنونی بوده است. این گروه تعریفی ویژه از اسلام و حکومت اسلامی، آزادیهای اجتماعی، آزادی بیان و رسانه، حقوق زنان، حقوق اقلیتها و... دارد که با وجود انعطاف دیدگاهی که نزد آنها نسبت به ۲۰ سال پیش دیده میشود، به معنی عقبنشینی صددرصدی این گروه از خط مشی خود در این حوزهها نیست.
مذاکرات بین افغانی زمانی جدیتر و دشوارتر میشود که طالبان، به خصوص پس از انتخابات ریاست جمهوری اخیر، حکومت افغانستان را همچنان به رسمیت نمیشناسد و حاضر به مذاکره تنها با این حکومت نیست، بلکه میگوید نمایندگان این حکومت در کنار سایر احزاب و گروههای سیاسی اجتماعی میتوانند در ترکیب مذاکرات بینافغانی نیز حضور داشته باشند. این در حالی است که حکومت افغانستان خود را متصدی اصلی روند صلح این کشور و رهبریکننده آن میداند و حتی حاضر نیست چنین نقشی را با سایر شخصیتها و جریانهای افغانستان تقسیم کند. کمااینکه به دلیل اعلام نتیجه انتخابات ریاست جمهوری در این کشور، افغانستان اکنون بیثباتترین شرایط سیاسی خود را در داخل این کشور پشت سر میگذارد و عملاً فاقد اجماع سیاسی به خصوص در حوزه صلح است.
در چنین شرایطی، در روزهای آینده همچنان شاهد نقش پررنگ نمایندگان امریکا، به خصوص زلمی خلیلزاد و رایزنیهای او در کابل پیرامون وضعیت متشنج سیاسی و روند صلح افغانستان خواهیم بود. باید منتظر بود و دید که آیا افغانستان وارد مرحله مذاکرات بینافغانی تا کمتر از ۱۰ روز آینده خواهد شد؟!