سرویس سیاسی جوان آنلاین: «اینجا ایران است دیگر»؛ این جمله بسیاری از ایرانی‌هاست وقتی با کمی و کاستی و ایراد و مشکلی در کشور مواجه می‌شوند. فرقی نمی‌کند بروکراسی اداری باشد یا زباله ریختن مردم در خیابان، عادت کرده‌اند آن را به «ایرانی» بودن فاعل و «ایران» بودن مکان انجام آن ربط دهند؛ گویی در سایر کشور‌های جهان هیچ مشکلی وجود ندارد. این نگاه علیه خودمان و نداشتن اعتماد به نفس عمومی، ناشی از دهه‌های متمادی تبلیغات علیه کشور‌هایی است که جهان سوم نامیده شده‌اند. در ایران، در دوران قاجار و بسیار بیشتر از آن، در دوران پهلوی از سوی حاکمان و روشنفکران ایرانی، غرب به عنوان الگوی پیشرفت و توسعه مطرح شده و در این مسیر، هر آنچه ایران و ایرانیان داشته‌اند، منفی و هر آنچه غرب و غربی‌ها داشته‌اند، مثبت القا شده است. این باور که ما بد هستیم و غرب خوب، با بخشی از اذهان ایرانی‌ها همواره همراه بوده است.
کرونا را شاید بتوان تنها بحرانی در ایران نامید که به طور همزمان، کشور‌های دیگر را هم درگیر کرد و این همزمانی، ناخودآگاه فرصت مقایسه را ایجاد کرد. مقایسه آنکه ایران در مواجهه با کرونا چه می‌کند و جهان غرب چه می‌کند؟ از همان آغازین روز‌های شیوع کرونا در ایران، تبلیغاتی منفی با همین پس زمینه که ایرانی‌ها نمی‌توانند و «ببینید غرب چه‌ها می‌کند!» در فضای مجازی و رسانه‌ها پر شد. ویروس کرونا، اما دموکرات عمل کرد و فقط چند روز طول کشید که سر از غرب رؤیایی غرب‌زده‌ها هم درآورد و نشان داد جهان غرب آن آرمان‌شهر خیالی روشنفکران تاریک ایرانی نیست. چند تصویر از چگونگی مواجهه غرب با کرونا، افق روشنی از آنچه پیشرفت و توسعه غرب نامیده می‌شود، پیش روی شهروند ایرانی گذاشت. جهان بعد از کرونا جهانی با غرب‌زدگی کمتر خواهد بود. صدای این دهل که از دور خوش بود، نزدیک شد و کرونا تصویر غرب را به واقعیت نزدیک‌تر کرد.
تصویر اول؛ غارت فروشگاه‌ها و صف خرید
در روز‌های آغازین کرونا در ایران، رسانه‌ها و افراد بسیاری، ایرانیانی را که از ترس کمبود مواد غذایی به فروشگاه رفته و در حجم بالا خرید می‌کردند، سرزنش کردند. گرچه این سرزنش، رفتاری نادرست نبود، اما بخشی از سرزنش‌ها با محتوایی بود که در ابتدای گزارش گفتیم؛ یعنی با ربط دادن موضوع به ایرانی بودن! اما فقط یکی دو هفته طول کشید تا ببینیم غربی‌ها جهان را شرمنده ولع خود کردند!
غارت دستمال‌های توالت در غرب گرچه سوژه طنز نوشته‌هایی در فضای مجازی شد، اما طنز نبود؛ برشی از فرهنگ غرب بود. ماجرا هم فقط به دستمال کاغذی ختم نشد و قفسه‌های بخش‌های مختلف فروشگاه‌ها در اروپا و امریکا رسماً غارت شد. بخشی از مردم ایران اگر چنین کردند، به سبب تحریم‌های طولانی مدت و فشار بر اقتصاد شاید طبیعی بود، اما در غرب چرا مردم تا این نگران آینده بودند؟! آنچه بیشتر نشان داد این نگرانی در غرب تا چه حد شدید است، تشکیل صف‌های طویل در امریکا پشت در فروشگاه‌های فروش اسلحه بود. ترس در جان امریکایی‌ها از قحطی چنان پیش رفته بود که برای دفاع از خود، پیش‌بینی داشتن اسلحه را کردند!
تصویر دوم؛ کمبود ماسک و ژل ضدعفونی و دزدی مدرن
خط تولید ماسک، ژل یا هر محصول دیگری در هر کشوری سقفی دارد و طبیعی است وقتی متقاضی برای محصولی که جزو اقلام پر فروش نبوده، ناگاه بیشتر می‌شود، با کمبود آن مواجه شویم. در ایران با شیوع کرونا، ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده نایاب شد. احتکار برخی سودجویان هم البته بی تأثیر نبود. باز عده‌ای به جای نکوهش و انتقاد به اصل ماجرا، موضوع را به ایران ربط دادند و گویی فقط ایران است که خط تولید محدود دارد، با افزایش ناگهانی متقاضی دچار کمبود می‌شود، یا محتکر و سودجوی اقتصادی دارد. تنها چند روز پس از تحقیر ایران و ایرانی به دلیل گفته شده، خبر‌ها از کمبود ماسک و مواد ضدعفونی کننده در غرب روی خروجی خبرگزاری رفت.
طبیعی بود؛ اتفاقات فقط خاص ایران نیست و نمی‌شود غرب را سرزنش کرد چرا با کمبود ماسک مواجه شده است تا جایی که مردم مجبور به استفاده از شال گردن و دستمال کاغذی و ماسک‌های دست دوز شدند، بلکه سرزنش را متوجه کسانی دانست که از این موضوع طبیعی برای تحقیر ایران و ایرانی استفاده کردند و وقتی با همین اتفاق در اروپا و امریکا مواجه شدند، در سکوت گذشتند.
ایران البته تفاوت دیگری هم در این زمینه با دیگر کشورها داشت و آن حضور داوطلبانه اقشار مختلف مردم برای دوخت ماسک بهداشتی بود. اتفاقی که در کنار افزایش خط تولید کارخانه‌ها و تلاش ارتش و سپاه برای جبران کمبود ماسک و مواد ضدعفونی، باعث شد روز‌های کمبود به زودی سپری شود. از سویی همدلی مردم باعث شد سختی حواشی اینگونه کرونا کمی راحت‌تر طی شود.
در عین حال نباید از این موضوع هم گذشت که ایران در تحریم کامل بانکی است و امکان واردات اقلام بهداشتی و دارویی را ندارد. در چنین شرایطی چرا باید ایران به دلیل کمبود موقتی سرزنش شود که کشور‌های پیشرفته و غیرتحریمی هم با آن مواجه شدند؟!
از سویی مقامات ایرانی گرچه طبیعتاً به دلیل مدیریت وضعیت کرونا در شرایط تحریمی با مشکلاتی مواجه بودند، اما کرامت ایران را خدشه‌دار نکردند. خبر‌های رسیده از غرب، اما نشان می‌داد نه فقط مردم، بلکه حتی دولت‌های اروپایی و امریکا هم از غارت اموال یک کشور دیگر پرهیز نکرده‌اند. محموله‌های مختلف از ماسک و دستگاه‌های تنفسی متعلق به کشور‌های دیگر توسط آلمان و ایتالیا و امریکا تصاحب شد! مقامات این کشور در مشاجرات پس از غارت محموله‌های‌شان توسط دولتی دیگر، این رویداد را «دزدی مدرن» خواندند.
انتشار تصاویر پرستاران انگلیسی که در بخش‌های بیماران کرونایی با نایلون زباله از خود محافظت می‌کردند، نشان داد که غرب خیلی بیشتر از ایران دچار کمبود اقلام بهداشتی مبارزه با کرونا است.
تصویر سوم: دفن اموات کرونایی
تصاویر هوایی از کانالی عمیق و طویل که جنازه‌های سفیدپوش به‌طور دسته جمعی داخل آن ریخته می‌شود، شاید برای اغلب ما فیلمی آخرالزمانی از سینمای هالیوود را تداعی کند. سخت بود که باور کنیم آنچه می‌بینیم، تصاویر واقعی دفن اموات کرونایی در مهد توسعه غرب است؛ ایالات متحده امریکا و جزیره هارت نیویورک که دسترسی به آن سخت است گفته می‌شود از زمان جنگ‌های داخلی امریکا هم محل دفن صد‌ها هزار جان باخته بوده است. آنچه این فیلم‌ها را غم انگیزتر هم می‌کند، توضیح درباره هویت کسانی است که مشغول دفن این اموات در گور‌های دسته جمعی هستند؛ «زندانیان امریکایی». چاره‌ای هم نیست وقتی هیچ کس در امریکا حاضر نمی‌شود میت کرونایی را دفن کند. مشکل دیگری که در این زمینه در امریکا و خصوصاً نیویورک محسوس است، کم بودن بستگان افراد است و بسا که فرد فوت شده، اصلاً خانواده‌ای ندارد! البته زندانیان امریکایی داوطلبانه این کار را انجام می‌دهند، زیرا در ازای انجام آن پول دریافت می‌کنند.
در ایتالیا هم بالا رفتن تعداد مرگ و میر ناشی از کرونا باعث شد ارتش برای دفن اموات اقدام کند. در چین، اما طبق روال، از شیوه سوزاندن استفاده شد. طبق پروتکلی که دو هفته بعد از قرنطینه ووهان ابلاغ شد، بستگان فرد فوت شده امکان سوزاندن پیکر فرد فوت شده یا گرفتن مراسم برای او را نداشته و صرفاً خاکستر جنازه به بستگان تحویل داده می‌شد. در اکوادور باقی ماندن جنازه‌ها در خانه و خیابان برای چند روز باعث یک آبروریزی جهانی برای این کشور شد و تصاویر هول برانگیزی از رها شدن جنازه‌ها در خیابان منتشر شد. در فرانسه هم شورای عالی مسلمانان این کشور، نماز میت و غسل و کفن را برای مسلمانان ممنوع کرده و همچنین اجازه داده اموات مسلمان در قبرستان‌های عمومی دفن شوند. ایتالیا هم از روش سوزاندن در مورد اموات ناشی از کرونا استفاده کرد.
در ایران، اما این اتفاق هولناک با رویدادی کم نظیر مواجه می‌شود و آن داوطلب شدن طلاب زن و مرد برای بر عهده گرفتن آداب اسلامی تدفین اموات در قم بود. طبیعی بود که شاغلین در غسالخانه از غسل و تیمم فرد کرونایی هراس داشته باشند و ورود طلاب به این ماجرا موضوع را حل کرد. از سویی بستگان فرد متوفی هم اجازه نمی‌دادند پیکر دفن نشده باقی بماند.
تصویر چهارم؛ غرب و نگاه تحقیرآمیز به سالمندان
از خبر‌های کرونایی که ایرانیان را شوکه کرد، ولی گویا در غرب رویداد خاصی محسوب نمی‌شد، این بود که «در ایتالیا سالمندان بالای ۸۰ سال، رها خواهند شد تا بمیرند» غربی‌ها تصمیم گرفته‌اند ظرفیت درمانی خود را برای جوانان و کسانی که شانس زندگی بیشتری دارند، بگذارند. کمبود منابع در ایتالیا باعث که مقامات ایتالیا رسماً اعلام کنند به افراد بالای ۸۰ سال یا کسانی که بیماری زمینه‌ای دارند، خدمت رسانی نخواهند کرد. انگلیس هم تصمیم گرفت از همین روش بهره ببرد و در واقع معین کنند چه کسانی می‌توانند زنده بمانند! امریکایی‌ها هم در مواجهه با این سؤال که چه کسانی حق بیشتری برای برخورداری از امکانات درمانی دارند، سراغ تفکیک بیماران می‌روند. در این میان شانس افراد پیر یا مهاجران یا زندانیان بسیار کم است.
یک گزارش از اسپانیا هم شوکه کننده بود. سربازان ارتش که برای ضدعفونی خانه‌های سالمندان و آسایشگاه‌ها فراخوانده شده بودند، با بیماران و جنازه‌هایی در این اماکن مواجه شدند که به حال خود روی تخت‌ها رها شده بودند. وزیر دفاع اسپانیا ضمن اعلام این خبر توضیح داد که «کارکنان بعضی خانه‌های سالمندان بعد از شیوع بیماری در این مراکز آنجا را ترک کرده‌اند.» در ویدئویی دیگر از اسپانیا، یک پزشک با چشم‌های گریان می‌گوید که «افراد بالای ۶۵ سال بایستی وسایل کمک تنفسی‌شان قطع شود تا برای افراد جوان‌تر مورد استفاده قرار بگیرد.»
***
دولت‌ها و ملت‌ها در همه جای جهان خوبی‌ها و بدی‌هایی دارند. بحران‌ها که روی می‌دهد برخی از این کاستی‌ها طبیعی است. ما نقاط ضعفی داشتیم که جهان هم داشت، اما نقاط قوتی داشتیم که جهان نداشت و آن همکاری مردم در کنار دولت برای مبارزه با کرونا بود. نذری ماسک و مواد ضدعفونی یا تلاش بسیج مردمی برای ضدعفونی معابر و تولید ماسک و داوطلب شدن مردم برای انجام خدمات بیمارستانی یا آداب دفن میت بخشی از نقاط قوت ماست که جهان ندارد. مسئولان ما بیمار شدند، مسئولان غربی هم بیمار شدند و این ضعف نیست، روال عادی یک بیماری مسری است. ایرانی‌ها ماسک و دستکش مصرف شده را کف خیابان رها کردند، در اروپا و امریکا هم این اتفاق روی داد. این ضعف باید با تذکر به خاطی و فرهنگ سازی حل شود، اما نباید ملیت فاعل تحقیر شود. کرونا باعث شد غرب‌زدگی‌ها به چالش کشیده شود و از این رو باید شاهد تخطئه جدی غرب‌زدگی در فردای پس از کرونا باشیم.
امیدوارم این بحث جهانی شدن و دهکده جهانی و چه و چه تموم شه
