دولت ترامپ دکترین هسته‌ای خود را به منظور افزایش احتمال استفاده از این تسلیحات کشتار جمعی تغییر داده است. دکترین هسته‌ای جدید امریکا موسوم به «بازبینی وضعیت هسته‌ای (ان‌پی‌آر)»که در فوریه ۲۰۱۸ منتشر شد بر تقویت زرادخانه هسته‌ای، ساخت تسلیحات اتمی جدید و در پیش گرفتن رویکردی نوین درباره حمله هسته‌ای و نیز اقدامات پیشدستانه هسته‌ای تأکید دارد. این مسئله واکنش روسیه را با ایجاد تغییرات مهمی در دکترین هسته‌ای این کشور به دنبال داشته است. براساس فرمان اجرایی جدیدی که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه امضا کرده است و روز چهارشنبه ۱۴ خرداد منتشر شده، آستانه امکان استفاده از تسلیحات هسته‌ای توسط روسیه کاهش یافته است. پیش‌تر در چارچوب دکترین هسته‌ای روسیه، تنها در صورتی که روسیه با «تهدید حمله هسته‌ای» یا «حمله هسته‌ای» مواجه می‌شد می‌توانست از تسلیحات هسته‌ای استفاده کند، اما طبق فرمان جدید، حتی در صورتی که روسیه با تسلیحات متعارف نیز مورد حمله قرار گیرد یا تهدیدی علیه موجودیت این کشور رخ دهد، مسکو از بازدارندگی هسته‌ای خود استفاده خواهد کرد. براساس دکترین جدید هسته‌ای روسیه حتی اگر یکی از متحدان و دوستان این کشور نیز هدف حمله هسته‌ای قرار گیرد، مسکو از تسلیحات هسته‌ای استفاده خواهد کرد. دکترین هسته‌ای روسیه پس از آن تغییر کرد که دولت ترامپ آستانه استفاده از تسلیحات هسته‌ای را پایین آورد و حملات با تسلیحات متعارف را کاهش داد. مسکو نسبت به رویکرد «نامحدود» واشنگتن در قبال مسئله استفاده از تسلیحات هسته‌ای ابراز نگرانی و اعلام کرده است تمامی تدابیر لازم را برای حصول اطمینان از امنیت خود با توجه به رویکرد‌های تعریف شده در دکترین هسته‌ای امریکا به کار می‌بندد.
رویکرد هسته‌ای ترامپ
دولت ترامپ رویکردی فعال در زمینه زرادخانه هسته‌ای و استراتژی هسته‌ای امریکا به ویژه تولید و استقرار سلاح‌های هسته‌ای کوچک اتخاذ کرده است. دکترین جدید هسته‌ای امریکا موسوم به «بازبینی وضعیت هسته‌ای» که در فوریه ۲۰۱۸ منتشر شد، زمینه قانونی و نظری لازم برای توسعه هرچه بیشتر زرادخانه هسته‌ای و تقویت سه‌گانه هسته‌ای امریکا را فراهم آورده است. این امر به بهانه پیشرفت‌های هسته‌ای رقبای امریکا به ویژه روسیه و چین در زمینه موشکی و هسته‌ای صورت می‌گیرد، در حالی که رؤسای جمهور قبلی امریکا استفاده از سلاح‌های هسته‌ای را تنها به استفاده کشور‌های رقیب از این تسلیحات برای کشتار انبوهی از غیرنظامیان محدود می‌کرد، در سند جدید برای اولین بار خواسته شده است به «حملات راهبردی غیرهسته‌ای» پاسخ هسته‌ای داده شود. به عبارت دیگر امریکا اعلام کرد ممکن است از این پس برای تهدید‌هایی مانند حمله سایبری به مراکز فرماندهی هسته‌ای یا زیرساخت‌های شهری، اعم از شبکه برق یا سامانه کنترل ترافیک هوایی پاسخ با سلاح‌های هسته‌ای را در نظر بگیرد. این مسئله واکنش منفی رقبای هسته‌ای واشنگتن یعنی روسیه و چین را برانگیخته است. دکترین هسته‌ای جدید امریکا صرفاً موجب تلاش رقبای آن به ویژه روسیه برای کسب «همپایگی هسته‌ای» با واشنگتن نه فقط در زمینه زرادخانه هسته‌ای بلکه در باره دکترین هسته‌ای شده و درنتیجه احتمال استفاده از تسلیحات هسته‌ای در منازعات احتمالی آینده را به‌شدت افزایش داده است.
مسئله مهم دیگر اینکه امریکا عملاً سناریوی جنگ هسته‌ای با روسیه را مدام تمرین می‌کند. در چند ماه گذشته بمب افکن‌های امریکا بار‌ها در مناطق پیرامونی روسیه برای تمرین حمله هسته‌ای به این کشور به پرواز درآمدند. دولت ترامپ با اتخاذ یک رویکرد تهاجمی‌تر در قبال روسیه ادعا کرده است روسیه باید متقاعد شود اگر تهدید به حتی یک حمله هسته‌ای محدود در اروپا کند با «هزینه‌های شدید و غیرقابل قبول» مواجه خواهد شد. رابرت سوفر، معاون وقت وزیر دفاع امریکا نیز در توجیه استراتژی جدید این کشور گفت: «واشنگتن می‌خواهد مطمئن شود که هیچ خطایی از روسیه سر نمی‌زند.» وی افزود: «روسیه باید بداند حمله هسته‌ای حتی محدود، این کشور را به هدف‌هایش نمی‌رساند، اما موجب تغییر اساسی ماهیت مخاصمه خواهد شد و هزینه غیرقابل محاسبه‌ای برای مسکو خواهد داشت.»
این مسئله موجب افزایش بدبینی مسکو به نیات بدخواهانه واشنگتن شده که نتیجه آن تغییرات مهم در دکترین هسته‌ای روسیه است.
ترامپ و پیمان جدید
یکی دیگر از اختلافات عمده روسیه و امریکا در زمینه تمدید پیمان‌های کنترل تسلیحات به ویژه پیمان استارت جدید است. تاکنون امریکا در راستای سیاست کلی ترامپ مبتنی بر خروج از پیمان‌های کنترل تسلیحات، بر عدم تمدید این معاهده تأکید می‌کرد با این حال اکنون دونالد ترامپ در موضعی جدید خواهان پیمان هسته‌ای جدیدی با روسیه شده است. ترامپ روز چهارشنبه ۱۴ خرداد در مصاحبه با رادیو فاکس گفت: «من یک پیمان هسته‌ای، یک اتم امن می‌خواهم، زیرا این موضوع بزرگ‌ترین مشکل جهان است.» بر خلاف اظهارات ترامپ، موضع دولت وی تاکنون پافشاری بر خروج از پیمان‌های کنترل تسلیحات بوده و در این چارچوب امریکا تاکنون از پیمان نیرو‌های هسته‌ای میان برد (آی ان اف) و پیمان آسمان‌های باز خارج شده و اکنون نیز برای خروج از یکی از مهم‌ترین پیمان‌های کنترل تسلیحات یعنی پیمان استارت جدید آماده می‌شود. واشنگتن خواهان پیوستن چین به هر معاهده جدید در زمینه کنترل تسلیحات از جمله پیمان استارت و نیز کنار گذاشتن تسلیحات فراصوت از زرادخانه روسیه به عنوان دو شرط مهم برای تمدید پیمان استارت جدید است. با این حال پکن و مسکو این شروط را نپذیرفته‌اند. واشنگتن تلاش می‌کند تا مسکو را مقصر لغو و تمدید نشدن پیمان‌های کنترل تسلیحات از جمله پیمان استارت جدید معرفی کند. با این حال مقامات ارشد روسیه بر عزم این کشور برای ایستادگی در برابر امریکا و اقدام متقابل تأکید کرده‌اند. به گفته پوتین، در صورتی که پیمان استارت جدید بدون رسیدن به یک نسخه جدید، منقضی شود دیگر وسیله‌ای برای محدود کردن رقابت تسلیحاتی وجود نخواهد داشت. وی تهدید کرد اگر امریکا نشانه‌ای از قصد خود برای تمدید پیمان استارت جدید از خود نشان ندهد، روسیه نیز اجازه خواهد داد این پیمان در سال ۲۰۲۱ منقضی شود.
جمع‌بندی
تغییر دکترین هسته‌ای روسیه بیش از اینکه ناشی از جنگ‌طلبی مسکو یا قصد آن برای توسعه تسلیحات هسته‌ای باشد، واکنشی به تغییرات در دکترین هسته‌ای امریکا به منظور ایجاد شرایط مساوی در باره احتمال کاربرد سلاح‌های هسته‌ای است. با توجه به اینکه واشنگتن در بازبینی استراتژی هسته‌ای امریکا موارد استفاده از تسلیحات اتمی را به نحو قابل توجهی افزایش داده، طبیعی است مسکو نیز همپایه با آن موارد جدیدی را در سناریو‌های کاربرد تسلیحات هسته‌ای از جانب خود بگنجاند.
مسئله دیگر به آینده پیمان‌های کنترل تسلیحات برمی‌گردد. شواهد نشان می‌دهد دولت ترامپ به رغم لفاظی‌های وی درباره آمادگی برای انعقاد معاهده‌ای جدید در زمینه محدود‌سازی تسلیحات هسته‌ای استراتژیک، قصد جدی برای تمدید پیمان استارت جدید را ندارد. پایان این معاهده در سال ۲۰۲۱ موجب می‌شود تا امریکا بار دیگر توسعه تسلیحات هسته‌ای استراتژیک را بدون هیچ محدودیتی آغاز نماید که با واکنش متقابل روسیه مواجه خواهد شد و بدین ترتیب این امر موجب افزایش بی‌ثباتی در عرصه بین‌المللی و گسترش مسابقه تسلیحات هسته‌ای بین قدرت‌های هسته‌ای جهان خواهد شد.
