قدیمیترین صندوقپوش مرقد مطهر امام رضا(ع) با عنوان صندوقپوش زربفت حاجی اسوار لاهیجی از جنس ابریشم و گلابتون به قدمت سال 952 قمری موجود در گنجینۀ رضوی، در پنجاهوهشتمین برنامۀ سهشنبههای فرهنگی آستان قدس رضوی رونمایی شد.
رئیس گروه مطالعات و معرفی آثار موزۀ آستان قدس رضوی با بیان اینکه به گفتۀ برخی مورخان پس از دفن حضرت رضا(ع)، روی قبر مبارک ایشان علامت و صندوقی گذاشته شده است و برخی دیگر زمان ساخت و نصب صندوق را حدود سال 500 قمری میدانند توضیح داد: این صندوق از سدههای گذشته تاکنون دارای پوششهایی پارچهای بوده که صندوق مرقد مطهر را میپوشانده و به دو شکل حجمدار مکعبمستطیل است.
وی با بیان اینکه این اثر در زمرۀ دستبافتههای نفیس دورۀ اسلامی در ایران و جهان، محسوب میشود تصریح کرد: ویژگی مهم این دستبافت این است که ابعاد آن نشانگر اندازههای صندوق مرقد مطهر حضرت رضا(ع) است و وجود کتیبۀ مشخصات واقف و بافنده و محل بافت و تاریخ اثر، بر ارزش آن افزوده است.
حشمت کفیلی ابعاد این صندوق را 150*120*220 سانتیمتر اعلام کرد و افزود: این شیء نفیس با عنوان صندوقپوش زربفت حاجی اسوار لاهیجی در تاریخ 952 هجری قمری برابر با 924 خورشیدی (کبیسه) و 1554 میلادی به دست میرنظام کاشانی با رنگهای گیاهی و طرح و نقش محرماتی کتیبهدار در رشت بافته شده و به همت حاجی اسوار لاهیجی وقف روضۀ رضوی شده است.
وی تصریح کرد: این صندوقپوش از جنس زری اطلسی که نوعی پارچۀ زربفت است، بهشکل مکعبمستطیل و دارای دو قطعه بافته شده که قطعۀ اول مستطیل سقف به ابعاد 120*220 سانتیمتر و قطعۀ دوم مستطیلی به ابعاد 635 *120 سانتیمتر است.
کفیلی دربارۀ جزئیات بافت این صندوقپوش اضافه کرد: دارای حاشیه و کتیبه با طرح محرماتی است. در هر دو ردیف حاشیهها، سوره مبارکۀ فتح به خط ثلث و نقوش گیاهی، پرنده، گلهای ختایی و اسلیمی در رنگهای مختلف در حاشیۀ آن به چشم میخورد.
وی ادامه داد: نوارهای عمودی محرماتی آن، در رنگهای قرمز، مشکی، آبی الماسی، نباتی، طلایی و سبز روشن است که در آنها نقوش گیاهی و حرکات اسلیمی و کتیبهها و دعای نادعلی بهصورت بازوبندی بارنگهای متفاوت قرمز، مشکی، سبز، آبی و طلایی بافته شده است.
کفیلی به نام بانی اثر که در کتیبهای شعری در بخشی از صندوقپوش به شکل دو مصرع و بهصورت عمودی با کلمات زیر هم بافته شده اشاره کرد که چنین آمده است: کرده است این تحفه نظر مرقد شاه جهان/کالجار حاجی اسوار از دیار لاهیجان.
وی ضمن اشاره به بافت کتیبههای اسماء متبرکه «یاالله»، «یامحمد» و «یاعلی» در حاشیههای لبۀ اثر خاطرنشان کرد: ابریشم بهکاررفته در آن، با رنگهای طبیعی، گیاهی و معدنی رنگآمیزی شده و گلابتون آن، زرّین و سیمین است. آستر صندوقپوش ابریشمی، بنفش ارغوانی و فن بافت، کجراه است. دورتادور محل اتصال دو قطعه صندوقپوش هم با قیطانی زیبا با مغز ابریشمی مشکی تزیینشده و پوشش گلابتونی روی ابریشم تابیده شده است.
گفتنی است که قرار بود این مراسم با حضور تولیت معزز آستان قدس رضوی به صورت حضوری و عمومی برگزار شود که به دلیل وضعیت کرونایی مشهد، مراسم عمومی لغو و رونمایی به صورت محدود با حضور رئیس سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی، حجتالإسلام مهدویمهر و مدیران ارشد سازمان کتابخانههای آستان قدس رضوی برگزار شد.
این مراسم از طریق سایت کتابخانۀ دیجیتال آستان قدس رضوی به آدرس https://digital.aqr.ir/ و درگاه اینترنتی موزه آستان قدس به آدرس https://museum.razavi.ir/ قابل مشاهده است.