سرویس جامعه جوان آنلاین: سال گذشته نماینده وقت ارومیه در مجلس با انتقاد از احیای دریاچه ارومیه افشا کرد که پول دولت برای ستاد احیای دریاچه ارومیه برای ما آب نشد، اما برای برخیها نان شد!
بزرگترین شعار اجتماعی دولت
سرخ شدن رنگ دریاچه ارومیه در اواخر سال ۹۱ که نتیجه سالها برداشت بیش از ظرفیت حوضه آبریز دریاچه بود زنگهای هشدار مرگ دریاچه را به صدا درآورد.
این چالش از همان روزهای ابتدایی ایده شکلگیری یک ستاد ملی برای احیای دریاچه ارومیه را به دنبال داشت، ستاد فراقوهای که قرار بود بر عملکرد وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان محیطزیست و دیگر نهادهای مرتبط نظارت داشته باشد تبدیل به یکی از شعارهای انتخاباتی حسن روحانی برای دوره یازدهم ریاست جمهوری شد.
دولت با وعده احیای دریاچه ارومیه روی کار آمد و میتوان گفت وعده احیای دریاچه ارومیه به عنوان بزرگترین شعار اجتماعی دولت حسن روحانی در ابتدای شکلگیری بود.
قول دولت ۶ سال عقب افتاد
در واقع مسئولان میخواستند با متوقف کردن رویه سدسازیها در اطراف حوضه آبریز دریاچه ارومیه، اعمال پروژههای همچون طرح نکاشت و کاهش وابستگی شدیدی به منابع آب و خاک این دریاچه را از خطر مرگ نجات دهد.
دولت یازدهم و دوازدهم برای رسیدن به این هدف، طی هفت سال گذشته حدود ۱۱ هزار میلیارد تومان هزینه کردهاست. اکنون در واپسین سال فعالیت دولت دوازدهم، رئیس سازمان محیطزیست که به صورت همزمان مسئولیت دبیری کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه را هم بر عهده دارد، اعلام کرده که سطح آب این دریاچه تا سال ۱۴۰۶ به تراز اکولوژیک خود میرسد. حال آنکه در سالهای ابتدایی فعالیت این ستاد گفته میشد دریاچه تا سال ۱۴۰۰ (همزمان با پایان سال فعالیت دولت) به تراز اکولوژیکی خود خواهد رسید.
سفر ۳۰۰ میلیون دلاری
سال گذشته نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی با اشاره به سفر هفت عضو ستاد احیای دریاچه ارومیه به امریکا به بهانه بازدید از دریاچههای خشک شده، اظهار کرد: این سفر ۳۰۰ میلیون دلار هزینه برداشتهاست. این در حالی است که این افراد اگر بخشی از این هزینه را صرف احیای دریاچه ارومیه میکردند بخشی از مشکلات دریاچه قابلحل بود.»
نادر قاضیپور با بیان اینکه پول دولت برای ستاد احیا دریاچه ارومیه برای ما آب نشد، اما برای برخیها نان شد، گفت: «اعضای ستاد احیای دریاچه ارومیه و برخی از اساتید دانشگاه ارومیه به دانشگاه کالیفرنیا در ارواین و دانشگاه تافتس (tufts) رفته و اقداماتی را انجام دادهاند و جالب اینجاست که همین آقایان، این سفر را دستاوردی برای ستاد احیای دریاچه ارومیه میدانند.»
نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی گفت: «این افراد با پول مردم به سفر رفتند و این همه هزینه برای بازدید از یک دریاچه خشکشده، هرگز قابلقبول نیست. حتی دیوان محاسبات آقای تجریشی را به خاطر اینکه به فردی که مدرک دیپلم داشته و مدرک لیسانش نیز جعلی بودهاست، دستمزد داده، محکوم کردهاست.»
نمیتوانم قول بدهم
رئیس سازمان محیطزیست به تازگی در نشست خبریاش با اشاره به اینکه امسال عملیات سختافزاری احیای دریاچه به اتمام میرسد، اظهار داشت که «وعدهای که رئیسجمهور در سال ۱۳۹۲ به مردم دادهبود، محقق خواهد شد.»
البته با توجه به اینکه وعده رسیدن به تراز اکولوژیک دریاچه شش سال پس از پایان این دولت است، رئیس سازمان محیطزیست وعده احیای دریاچه را نه به طور کامل، بلکه منوط به همراهی دولت بعدی دانسته و گفتهاست: «نمیتوانم قول بدهم نتایج حاصله در دولت بعدی حفظ شود.»
برای احیای دریاچه ارومیه، ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه ۱۹ پروژه کلان تعریف کرده بود که بر سه محور کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی، آوردن آب جدید از حوضههای آبریز ارومیه و استفاده از آبهای رودها استوار است.
گلایههای جهانگیری
در کنار عوامل طبیعی مانند تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی، سوءمدیریت و سیاستهای نادرست دولتهای گذشته نقش مهمی در خشکی دریاچه ارومیه دارند.
آب این دریاچه از بیش از ۱۰ رودخانه بزرگ و کوچک از جمله زرینه رود، تلخهرود، سیمینهرود و بسیاری رودهای دیگر تأمین میشود که از کوههای پیرامون دریاچه مانند سبلان و سهند سرچشمه میگیرند.
بیتوجهی به حقابه دریاچه، برداشت بیش از حد مجاز از منابع آبی حوزه این دریاچه و توسعه نامناسب بخش کشاورزی با محصولاتی که مصرف آب زیاد دارند، از عوامل اصلی وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه محسوب میشوند.
اسحاق جهانگیری معاون اول رئیسجمهور که در آغاز کار دولت یازدهم ریاست ستاد احیای دریاچه ارومیه را برعهده گرفتهبود، مدام از کمبود بودجه گلایه میکرد، حال آنکه مجلس هم دست دولت را در زمینه تزریق مالی باز گذاشته بود.
مهمترین و ماندگارترین اقدام ستاد احیا، باید تغییر الگوی کشت در نظر گرفته میشد که براساس این طرح وسعت اراضی کشاورزی و باغی در این حوزه باید به اندازه موجود در دهه ۱۳۸۰ باز میگشت، اما در نهایت این ستاد تسلیم فشار لابیها شد و با توجه به تعارضاتی که با وزارت جهاد کشاورزی به وجود میآورد مسئولان ستاد از اجرای طرح نکاشت (تغییر الگوی کشت اطراف دریاچه) صرف نظر کردند.
مسئلهای اجتماعی که سیاسی شد
در گزارش مرکز بررسیهای استراتژیک ریاست جمهوری که براساس عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه منتشر شدهاست، احیای دریاچه ارومیه از یک مسئله اجتماعی به یک اقدام سیاسی از سوی دولت تبدیل شده و به همین دلیل احتمال حاکمیت نظریههای کارشناسی در آن از همان سالهای ابتدایی به حداقل رسید.
این مسئله باعث شد که تمرکز برای طرحهای انتقال آب نسبت به اقناع افکار مردم (به ویژه کشاورزان و باغداران دو استان درگیر با مسئله) برای تغییر الگوی کشت سخت شود. برخی از موارد احیای دریاچه هم که هزینه بالایی برای آن صرف شده (مثل ادامه پل سازی) از همان ابتدا از سوی کارشناسان محیطزیست مورد انتقاد قرار گرفت.