سرویس اقتصادی جوان آنلاین: منتقدان اشغال نظامی عراق توسط ارتش امریکا در سال ۲۰۰۳ میلادی معتقدند، سلطه بر ذخایر نفت دومین کشور دارنده ذخایر طلای سیاه دنیا، مهمترین انگیزه پنتاگون در آغاز این جنگ چند تریلیون دلاری بوده است. حتی طراحان عملیات آزادی عراق، اعلام کرده بودند درآمدهای فروش نفت عراق میتواند به سرعت منابع مالی لازم برای بازسازی این کشور را توسط شرکتهای امریکایی و افزایش سهم بازار این شرکتها در منطقه خاورمیانه فراهم کند. هم اکنون، چین بزرگترین واردکننده نفت دنیا و مهمترین شریک تجاری بغداد محسوب میشود. در فهرست تأمین کنندگان نفت اژدهای زرد، پس از روسیه کشور عراق قرار دارد. در نیمه نخست سال جاری، صادرات نفت عراق به چین نسبت به سال گذشته حدود ۳۰درصد افزایش یافته و بیش از یک سوم نفت صادراتی عراق روانه پایانههای کشور چین میشود.
چین؛ شریکی راهبردی
در جریان سفر سال گذشته به پکن، عادل عبدالمهدی نخست وزیر وقت عراق، روابط چین و کشورش را جهشی بلند و تاریخی ارزیابی کرد. وزیر برق عراق نیز در یادداشتی چنین نوشته بود: چین نخستین اولویت ما در انتخاب شریک راهبردی تجاری در بلندمدت است.
در مقابل، صادرات نفت عراق به ایالات متحده در نیمه نخست سال جاری کاهش چشم گیری داشته و پنتاگون در نظر دارد نیروهای خود در خاک عراق را در ماههای فرارو به یک سوم کاهش دهد.
اتفاقات کم و بیش مشابهی نیز در افغانستان در حال روی دادن است. طولانیترین جنگ ایالات متحده در تاریخ، در آستانه پایان یافتن است. مقامات افغانی و پاکستانی در گفتگو با فاینشال تایمز اعلام کردهاند رهبران چین نقشی کلیدی در توافق صلح با طالبان ایفا کردهاند. همچنین شرکتهای چینی بیان داشتند پس از خروج سربازان امریکایی در حوزه انرژی و زیرساختهای این دو کشور، میلیاردها دلار سرمایهگذاری خواهند کرد.
چینیها بخش اعظم سرمایه گذاریهای خارجی خود را در کشورهایی انجام دادهاند که متحدان سنتی ایالات متحده محسوب میشوند. همچنین اکثر این کشورها خریدار تجهیزات دفاعی و نظامی چین هستند. نخستین پایگاه نظامی فرامرزی چین سه سال پیش در جیبوتی ساخته شد، اما پکن با سرمایه گذاری هنگفت در بنادر تجاری خاورمیانه نظیر گوادر پاکستان و دقم عمان، در نظر دارد تا در آینده با تبدیل آسان آنها به پایگاههای ناوهای نظامی خود، در آبهای دریای عمان و تنگه هرمز حضوری دایمی داشته باشد. در کنار تنگه مالاکا که میان مالزی و جزیره سوماترای اندونزی قرار دارد، چین امیدوار است تا در تنگه هرمز و باب المندب نیز به دلیل اهمیت کلیدی آنها در حوزههای اقتصادی و نظامی، حضوری دایمی داشته باشد. بخش اعظم نفت و ال ان جی وارداتی کشور چین از این آبراهها عبور میکند.
تمرکز بر آبراهها
با به چالش کشیده شدن روابط چین و امریکا، رهبران پکن تلاش میکنند تا کنترل بیشتری بر این آبراهها داشته باشند. بدین ترتیب در صورت هرگونه جنگ احتمالی، توانایی واشنگتن در بستن این مسیرهای تأمین انرژی آنها محدود خواهد شد. مهمترین دلیل توسعه و پیشرفت نیروی دریایی چین و پیشی گرفتن آنها از رقبای امریکایی را باید به همین دلیل مربوط دانست. تاکنون چینیها راهبردی بیطرف و میانجی گرایانه را در خاورمیانه دنبال کردهاند. آنها با همه دولتها روابطی دوستانه دارند، اما متحد هیچ کشوری نیستند و مذاکرات آنها با تهران برای اجرای یک قرارداد سرمایهگذاری و امنیتی ۴۰۰ میلیارد دلاری در کنار کمک به توسعه صنایع هستهای عربستان به عنوان دشمن منطقهای و رقیب اصلی تهران نشان دهنده تغییر در راهبردهای آنهاست.
در ایالات متحده، دو رئیس جمهور پیروز در انتخابات وعده دادهاند که کشورشان را از باتلاق خاورمیانه نجات خواهند داد. با ظهور انقلاب نفت شیل، امریکاییها تقریباً در حوزه نفت خودکفا شدهاند. بدین ترتیب سرازیرکردن خزانه کاخ سفید به منطقهای آشوب زده و به خاک و خون کشیده شدن سربازان امریکایی در خاورمیانه فاقد دلایل منطقی است. واشنگتن دیگر تمایلی به بازی در نقش پلیس یا ژاندارم منطقه ندارد. این راهبرد فرصتی استثنایی برای کمونیستهای پکن محسوب میشود. باراک اوباما نخستین رئیسجمهوری بود که پیشنهاد داد کشورش باید برای نقش آفرینی بیشتر اقتصادی و نظامی در آسیا و اقیانوسیه پیشگام شود. بدین ترتیب هژمونی آنها نیز تثبیت خواهد شد، اما ترامپ نیز این مسیر را ادامه داده و به آن سرعت بخشیده است. در این شرایط، با خروج امریکاییها از خاورمیانه، چینیهای فرصت طلب به راحتی میتوانند جایگاه عموسام را تصاحب کنند. اکثر کشورهای آسیایی نیازمند واردات نفت از آبراههای دنیا و بیشتر از چینیها هستند. اگر کنترل این آبراهها از دستان امریکاییها خارج شود و چین این وظیفه را در دست گیرد، همه دولتهای آسیایی باید در مورد نقش چین در روابط راهبردی خود و ائتلافهای دوجانبه با آنها تصمیمگیری کنند. صرف نظر از اینکه چه کسی در ماه نوامبر امسال رئیسجمهور ایالات متحده خواهد شد، مستأجر جدید کاخ سفید باید با واقعیت دشوار چگونگی رقابت با چینیها در خاورمیانه کنار بیاید و فراموش نکنید که شما چشم بادامیها به کابوس شبانه رهبران واشنگتن تبدیل شدهاند.
منبع: فاینشال تایمز