گوشی و تبلت مدرسه اول ماست!

سرویس سبک زندگی جوان آنلاین: مدرسه آنلاین، به شکل فعلی پدیده‌ای بی‌سابقه برای ماست. از سال‌ها پیش آموزش از راه دور در ایران وجود داشته و در مواردی خاص مانند آموزش بزرگسالان مورد استفاده قرار می‌گرفته است، اما نخستین بار است که در چنین فضای گسترده‌ای که شامل بیشتر مناطق کشور است، مدارس به صورت مجازی و آنلاین برگزار می‌شود. اما آیا هم‌اکنون دانش‌آموزان در خانه‌های‌شان، به خوبی از پس کلاس‌های آنلاین برمی‌آیند؟ آیا فرهنگ شرکت در مدرسه‌های امروزی به خوبی وجود دارد؟ نخستین بار که فروش دستگاه پخش یا ضبط و پخش فیلم‌های ویدیویی وی. اچ. اس یا دی. وی. دی به کشور وارد شد، بیم آن می‌رفت که مشکلاتی به وجود بیاید. تا سال‌ها به مردم آموزش داده می‌شد که از این دستگاه‌ها به منظور بهره‌گیری از فیلم‌هایی با محتوای مناسب استفاده شود. هم‌اکنون نیز شاید پدر و مادر‌ها نگران نحوه استفاده فرزندان خود از فضای آنلاین باشند. به راستی بهره ما از مدرسه‌های آنلاین چگونه است؟

مینا محمدی پژوهشگر حوزه آموزش می‌گوید: «هر بار که پدیده‌ای نو در جامعه شکل می‌گیرد، مشکلاتی را نیز به همراه خواهد داشت. هر پدیده با تمام خوبی‌هایی که به ارمغان می‌آورد، ممکن است مشکلاتی را نیز به همراه داشته باشد؛ مانند یک دارو. درست است که دارو موجب درمان شده و مشکلی را حل کند، اما اگر از همین دارو به روش درستی استفاده نشود، مثلاً مقدار مصرف آن کمتر یا بیشتر از تجویز پزشک باشد، مشکلاتی را برای فرد مصرف‌کننده آن به وجود می‌آورد. آموزش دروس، تا زمانی که پایانش نیز برای هیچ‌کس مشخص نیست، بیشتر به صورت آنلاین و مجازی یا از طریق رسانه ملی یعنی تلویزیون خواهد بود. این تازه شروع استفاده از این پدیده است، از این رو بهتر است از همین ابتدا فرهنگسازی‌های لازم در این باره انجام شود. اگرنه ممکن است مشکلاتی ایجاد شود که استفاده از این نوع آموزش را با چالش مواجه کند.»

این کارشناس تکنولوژی آموزشی با ارائه مثالی ادامه می‌دهد: «به طور مثال خانواده‌های محروم کشور را در نظر بگیرید. در این خانواده‌ها بیشتر مردم به سختی امکان استفاده از گوشی تلفن همراه را دارند. درست است که در این مناطق بیشتر دروس از طریق تلویزیون به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شود ولی برخی کلاس‌ها ممکن است به صورت مجازی باشد. در چنین شرایطی که خانواده گوشی تلفن همراه، دستگاه رایانه یا وسایلی از این دست که امکان حضور دانش‌آموز در کلاس آنلاین را فراهم می‌کند، به سختی در اختیار فرزندشان قرار می‌دهند، که باید هزینه‌های جانبی دیگر مانند اینترنت را در کنار تهیه وسایل مورد نیاز دیگر به آن افزود. خانواده منتظر است تا نتیجه زحماتش را ببیند. می‌خواهد ثمره زحماتش را در این باره با حداقل‌ترین چیز‌ها یعنی یادگیری فرزندش ببیند. در نظر بگیرید که این آموزش به گونه‌ای که انتظار می‌رود صورت نگیرد یا بنا بر دلایلی رضایت خانواده‌ها از این کار به دست نیاید. آیا در این صورت می‌توانیم بگوییم آموزش آنلاین موفقی داشته‌ایم؟ می‌شود گفت بیشتر اتلاف وقت بوده و تولید سرگرمی برای دانش‌آموزان، آن‌هم به روشی پرهزینه که بدبینی‌هایی را نیز به مقوله آموزش در پی خواهد داشت.»

مریم سنایی که در پایه دوازدهم تحصیل می‌کند با اظهار کلافگی از کلاس‌های آنلاین مدرسه می‌گوید: «هم اواخر سال گذشته و هم امسال که کلاس‌ها به طور آنلاین برگزار شد، برایم کلافه‌کننده بوده است؛ نه تنها برای من که برای بقیه بچه‌ها هم همین‌طور. از همین امسال که کلاس‌ها راه‌اندازی شد، جز دو، سه کلاس، مابقی درست تشکیل نشده‌اند. شاید باورتان نشود. بعضی وقت‌ها بعضی از دبیران دیر آنلاین می‌شوند. همین دیروز برای دو کلاس پشت سر هم کلی منتظر ماندیم تا آن دو دبیر آنلاین شوند. باورم نمی‌شود. یعنی دبیران ما خواب مانده بودند؟! تازه یکی دیگر از دبیر‌ها خودش اعلام کرده کلاس‌ها را نزدیک ظهر برگزار خواهد کرد، درست است که این طوری نظم به‌هم می‌ریزد، ولی دست‌کم این دبیر تکلیف ما را معلوم کرده است تا الکی کنار گوشی ننشینیم تا علف زیر پایمان سبز شود.»

مشکلاتی که در رابطه با برگزاری کلاس‌های مدرسه به صورت آنلاین وجود دارد از پیچیدگی خاصی برخوردار نیست که قابل حل نباشد. در این‌باره شاید لازم باشد کمی بیشتر مسئله را جدی بگیریم و کمی مسئولیت‌پذیرتر رفتار کنیم.

محمدی کارشناس تکنولوژی آموزشی می‌گوید: «بهتر است خودمان را گول نزنیم. این را در نظر بگیریم که برای چه به این کلاس‌ها وارد می‌شویم؟ از یک سو به دنبال آموزش یاددهی هستیم و از سوی دیگر یاد گرفتن یادگیری؟ در هر دو صورت می‌توان این کلاس‌ها را جدی گرفت و از آن‌ها بهره برد، اگرنه برای ما سودی نخواهد داشت. چنانچه زورکی در کلاس حضور پیدا کنیم، نباید انتظار داشته باشیم که به طور شایسته برای ما ثمربخش باشد.»

امروزه در مدارس کشور رشته‌های گوناگون و متنوعی وجود دارد که آموزش غیرحضوری را با سختی‌هایی روبه‌رو می‌کند. بسیاری از این رشته‌ها همچون طراحی دوخت، گرافیک، معماری، نقاشی و... برای آموزش مناسب و دقیق نیاز به برگزاری کلاس حضوری دارند. این مسئله آموزش آنلاین را دچار مشکلاتی کرده است.

فرامرز اسدی هنرآموز پایه دهم هنرستان می‌گوید: «هم سال گذشته با کلاس‌های مدرسه مشکل داشتیم هم امسال. امسال که دیگر نور علی نور است. هنوز نتوانسته‌ایم برخی دبیران را بشناسیم. سال گذشته در کلاس‌های آنلاین با اینکه خیلی از درس‌ها درست تدریس نمی‌شد ولی با دبیر و درس و کتاب آشنایی داشتیم. اما امسال واقعاً سخت است. آشفته و کلافه شده‌ام. گاهی دلم می‌خواهد گوشی را رها کنم و بروم بیرون. چون معلوم است که بعضی از دبیران ما خودشان هم به این کلاس‌ها عادت ندارند و بعضی از آنان نمی‌توانند درست مفاهیم را آموزش دهند. بیشتر مشکلات ما به خاطر درس‌های عملی است که واقعاً یاد گرفتن‌شان به صورت آنلاین سخت است. البته مدرسه گفته که برای بعضی از درس‌هایمان بعضی روز‌ها مثلاً هر دو هفته یک‌بار در کلاس حضوری شرکت می‌کنیم، چون واقعاً نمی‌شود به صورت آنلاین یاد گرفت ولی هنوز که کلاس حضوری برگزار نشده است. اگر هم بشود، می‌دانم که خانواده‌ام با رفتنم به مدرسه مخالفت می‌کنند، چون پدر و مادرم به دلیل کرونا، به شدت نگران من هستند.»

در این بین دانش‌آموزان نوپا مشکلات متفاوتی را تجربه می‌کنند. دانش‌آموزان پایه نخست دبستان که هنور توانایی خواندن و نوشتن ندارند، به علاوه، شناختی از فضای مدرسه و کلاس درس جدی ندارند، می‌شود گفت با آموزش آنلاین به سختی دست و پنجه نرم می‌کنند.

هرمز کوچکی دانش‌آموز پایه نخست دبستان که سال گذشته مقطع پیش‌دبستانی را نیز به دلیل انتشار ویروس بیماری‌زا تا نیمه گذرانده است می‌گوید: «از وقتی مدرسه باز شده، من خیلی چیز‌ها یاد گرفته‌ام، اما مامانم خیلی کمکم می‌کند. هر چه خانم معلم در کلاس آنلاین به ما می‌گوید، مامانم برایم توضیح می‌دهد. خانم معلم از نوشتن، فیلم می‌گیرد و من می‌بینم ولی نمی‌توانم درست بفهمم که چه می‌شود که می‌نویسد. مامان پیش من می‌نشیند، فیلم را با هم می‌بینیم. او که مثل فیلم خانم معلم می‌نویسد، می‌فهمم. ولی مامان هر بار می‌گوید خدا عاقبت من و تو را به خیر کند پسرم!»

مهناز علیدوستی معلم پایه پنجم دبستان با اشاره به دشواری تدریس برخی دروس به دانش‌آموزان می‌گوید: «تدریس با روش آنلاین تجربه جدیدی است که ما به یکباره با آن روبه‌رو شده‌ایم. امروزه بیشتر مردم با گوشی همراه و فعالیت در شبکه‌های مجازی آشنا هستند و کمتر کسی پیدا می‌شود که به ویژه در بین دبیران و دانش‌آموزان با این مقوله آشنایی نداشته باشد، با وجود این تدریس به این روش دشواری‌هایی دارد که برخی از آن‌ها قابل پیش‌بینی نیست.»

وی ادامه می‌دهد: «از دشواری‌های این کار عدم تسلط به کلاس است. به سختی می‌توان تمرکز بچه‌ها را در کلاس آنلاین حفظ کرد. یکی از آنان که پیام صوتی یا پیام متنی بفرستد، زمان لازم است تا دوباره فضا را مانند قبل از آن کرد. به طور مثال دیروز در حال تدریس بودم که یکی از دانش‌آموزان متوجه درس نمی‌شد. شناختی از دانش‌آموزان ندارم که بدانم هر یک در چه سطحی هستند. من درس را چند بار توضیح دادم ولی او باز هم یاد نمی‌گرفت. تصمیم گرفته‌ام هر درس را بیشتر از دو بار توضیح ندهم تا تمرکز بچه‌ها برای یادگیری بیشتر شود. از آن گذشته لازم است نمرات سال گذشته بچه‌ها در این نوع آموزش بیشتر مورد توجه قرار بگیرد. سال‌های پیش هم از بچه‌ها درباره معدل سال گذشته‌شان سؤالاتی می‌پرسیدم، اما امسال لازم است تا نمرات کارنامه سال گذشته را از آنان بگیرم. با مسائلی که در این چند روز دیده‌ام از آنان خواستم تا هر کدام کارنامه سال گذشته را برایم در صفحه خصوصی ارسال کنند. با این کار شاید بتوانم دانش‌آموزی را که از روی شیطنت و بازیگوشی، توضیح دوباره برای درس‌ها می‌خواهد از دانش‌آموزی که به راستی برای درک مطالب نیاز به توضیح بیشتر دارد، تشخیص دهم. با این کار کلاس به‌هم ریخته نمی‌شود. با دانش‌آموزانی که نیاز به کمک بیشتر معلم دارند، هماهنگ کرده‌ام که سؤالاتشان را در صفحه خصوصی بپرسند تا کلاس به‌هم ریخته نشود. این نوع تدریس به راستی تا سر و شکل درست و مطمئن خودش را پیدا کند، زمان می‌خواهد ولی فکر می‌کنم در صورتی که از این سختی‌ها بگذریم، آموزش از این طریق شیرین نیز خواهد بود. چون در کنار تمام سختی‌هایش مزایای بسیاری همچون پایین آمدن هزینه‌های رفت و آمد، کاهش آلودگی هوا، صرفه‌جویی در زمان، استفاده از امکانات منزل و بسیاری موارد دیگر را دارد.»

به نظر می‌رسد با امکانات کافی و آگاهی‌رسانی‌های لازم به منظور روش صحیح آموزش آنلاین، می‌توانیم طریقه‌ای متفاوت، اما کارآمد را در آموزش و پرورش پیاده کنیم.