سرویس بین الملل جوان آنلاین: جو بایدن توانست با کسب ۲۹۰ رأی الکترال پیروز این انتخابات بشود، هرچند پرونده شمارش آرا با بحثهای ترامپ درباره تقلب گشوده است. حد نصاب لازم ۲۷۰ رأی الکترال است، اما پیروزی بایدن به معنای درگیر شدن او با میراثی است که رئیسجمهور پیشین دونالد ترامپ به جا گذاشته است. ترامپ طی چهار سال اقامت خود در کاخ سفید سیاست یکجانبهگرایی را بر مبنای شعار «اول امریکا» پیش برد و این سیاست نهتنها باعث شد تا امریکا در تقابل شدید با رقبای خود قرار بگیرد، حتی روابط این کشور را با متحدان سنتی اروپاییاش نیز دچار اختلال کرد تا جایی که امریکا یک دوره بیسابقه از انزواگرایی را تجربه کرد. مسئلهای که ناظران به آن توجه دارند، این است که بایدن چگونه میخواهد این روند را معکوس کند و آیا او خواهد توانست وضعیت امریکا را در عرصه بینالملل به حالت قبل از ورود ترامپ به کاخ سفید در ۲۰ ژانویه ۲۰۱۷ بازگرداند یا اینکه میراث ترامپ آنقدر بر او سنگینی میکند که از عهده این کار برنخواهد آمد.
توافق اقلیمی پاریس
ترامپ در مدت کوتاه چهار سال حکمرانی، امریکا را تقریباً از بسیاری از تعهدات مهم بینالمللی خارج کرد. بایدن وعده داده به محض ورود به کاخ سفید و با صدور فرامین اجرایی امریکا را به تعهداتی مثل پیمان اقلیمی پاریس بازمیگرداند. این وعدهای بود که بایدن در جریان کارزار انتخاباتی خود میداد. ترامپ اعتقادی به تغییر آب و هوایی و لزوم ماندن امریکا در این پیمان نداشت و از همان ابتدای کار مخالفت خود را با این پیمان اعلام میکرد تا اینکه امریکا را در اول ژوئن ۲۰۱۷ از این پیمان خارج کرد. امریکا بعد از چین دومین کشور بزرگ آلاینده آب و هواست و این اقدام ترامپ ضربه سنگینی به پیمان اقلیمی پاریس بود که برای کنترل میزان گازهای گلخانهای و مقابله با تغییرات اقلیمی در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۵ به امضای ۱۹۵ کشور رسید. بایدن در حالی که از صدور فرمان اجرایی برای بازگرداندن امریکا به این پیمان میگوید که خروج امریکا از این پیمان بعد مهلت یک ساله در ۵ نوامبر ۲۰۲۰ رسمی شده است و او باید دوباره روند عضویت امریکا در آن را از سر بگیرد که شامل تصویب این پیمان در مجلس سنای امریکا نیز میشود. از این رو، به نظر نمیرسد بازگشت امریکا به پیمان اقلیمی پاریس با صرف یک فرمان اجرایی انجام بشود و نیاز به فرایند دیگری دارد.
برجام
بازگشت امریکا به برجام یکی دیگر از موضوعات مطرح در کارزار انتخاباتی بایدن بوده است. هر چند که حزب دموکرات در سند چشمانداز ۲۰۲۰ خود بازگشت به برجام را اعلام کرد، اما موضع خود بایدن و تیم انتخاباتی او برای بازگشت به برجام چندان روشن نیست. تونی بلینکن، مشاور ارشد سیاست خارجی بایدن، در ۲۳ سپتامبر و در گفتوگویی با شبکه تلویزیونی سی بیاس امریکا گفت: «اگر جو بایدن در انتخابات پیروز شود و ایران به پایبندی کامل به توافق هستهای بازگردد، ما هم همین کار را انجام خواهیم داد. سپس از آن بهعنوان موقعیتی استفاده خواهیم کرد تا با متحدان و شرکایمان برای تقویت و طولانی کردن آن همکاری کنیم.» او پیش از روز انتخابات و در مصاحبهای با روزنامه تایمز رژیم اسرائیل این موضع را تکرار کرد که بنابر آن، دو موضوع مطرح است: نخست، مشروط کردن بازگشت امریکا به برجام به پایبندی کامل ایران به تعهداتش در این توافقنامه و دوم، همکاری با متحدان امریکا برای دستیابی به توافقی طولانیتر. به این ترتیب، اگر بایدن بخواهد به برجام بازگردد، این بازگشتی نیست که با صرف یک فرمان اجرایی انجام شود، بلکه او بدون توجه به قانونشکنی دولت ترامپ و هزینههای ناشی از آن بر ایران، بازگشت خود را مشروط به تعهد طرف مقابل کرده است. علاوه بر این، روشن است که او و تیمش، برجام را بهعنوان توافق نهایی نمیبیند، بلکه مقدمهای برای توافق دیگری میداند که در این صورت، نمیتوان انتظار داشت برجام در دولت او به سرانجام نهایی خود برسد.
سازمان ملل
یکی از مواردی که یکجانبهگرایی دولت ترامپ آشکارا در آنجا دیده شد، سازمان ملل بود. این یکجانبهگرایی تا آنجا پیش رفت که حتی ترامپ تهدید به خروج امریکا از سازمان ملل کرد؛ هر چند که در نهایت، این کشور را از سه سازمان زیرمجموعه سازمان ملل به نام سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل، یونسکو، شورای حقوق بشر سازمان ملل سازمان جهانی بهداشت خارج کرده است. دستکم انگیزه او برای خارج کردن امریکا از دو سازمان اولی مواضعی است که آنها در قبال اعمال رژیم اسرائیل اتخاذ میکردند. نیکی هیلی، سفیر وقت امریکا در سازمان ملل در ۱۹ ژوئن ۲۰۱۸ شورای حقوق بشر سازمان ملل را «سازمانی ریاکار و خودخواه» توصیف کرده که به گفته وی «حقوق بشر را مسخره میکند و تعصبی مزمن علیه رژیم اسرائیل» دارد. امریکا خواستار انجام اصلاحاتی در این سازمان شده بود تا حاشیه امنی را برای رژیم اسرائیل ایجاد کند، اما مخالفت دیگر اعضای این سازمان و انتقاد آنها از امریکا بابت چشم پوشی از موارد نقض حقوق بشر توسط رژیم اسرائیل در نهایت باعث خروج امریکا از این سازمان شد. امریکا در مورد یونسکو نیز همین رویه را داشت؛ چراکه این سازمان در چهل و یکمین نشست خود در ژوئن ۲۰۱۷ شهر الخلیل را در سرزمینهای فلسطینی به عنوان میراث جهانی به ثبت رساند، به جای اینکه بنابر ادعای امریکا و رژیم اسرائیل این شهر را به نام عبری آن حبرون ثبت کرده باشد. حال باید دید بایدن با توجه به روابط دیرینهای که با رژیم اسرائیل و بهخصوص نخستوزیر آن بنیامین نتانیاهو دارد در این زمینه چه خواهد کرد!
خاورمیانه
منطقه خاورمیانه یکی از عمدهترین مناطقی بود که دولت ترامپ در چهار سال گذشته بیشترین توجه را نسبت به دیگر مناطق جهان داشت. حجم سفرهای پی در پی مقامات این دولت مؤید این موضوع است جدای از اینکه ترامپ در دو سال اخیر سعی داشت تا طرح خود را برای خاورمیانه به نام «معامله قرن» بر کشورهای این منطقه و بهخصوص فلسطینیها تحمیل کند، اما با مخالفت یکپارچه فلسطین به جایی نرسید. سؤال اساسی این است که بایدن با معامله قرن ترامپ و به طور کلی وضعیت موجود خاورمیانه چه خواهد کرد. در وهله نخست باید توجه داشت که بایدن بر خلاف اوباما، سالها از حامیان پر و پا قرص رژیم اسرائیل بوده و حتی روابط دوستانه نزدیکی هم با بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر این رژیم دارد؛ موضوعی که نتانیاهو در ۲۰۱۰ طی سفر بایدن به بیتالمقدس خاطر نشان کرد و گفت: «ما حدود سه دهه است که دوستی نزدیکی داریم.» بنابر این، بایدن در مورد گفتگوهای اسرائیلی- فلسطینی سعی میکند تا از یکسو به حمایت خود از نتانیاهو ادامه دهد و از سوی دیگر فلسطینیها را ترغیب به بازگشت به مذاکره کند. این میتواند به معنای کنار گذاشتن دستکم موقتی طرحهایی نظیر معامله قرن یا الحاق بخشهایی از کنار غربی باشد، اما به نظر نمیرسد که بایدن حاضر به بازگرداندن سفارت امریکا از بیتالمقدس به تلآویو باشد و در نهایت سعی خواهد کرد تا با بازگشایی کنسولگری امریکا در بیتالمقدس شرقی یا بازگشایی دفتر سازمان آزادیبخش فلسطین در واشنگتن به نوعی خشنودی مقامات تشکیلات خودگردان و به ویژه محمود عباس را فراهم کند تا حاضر شوند به پای میز مذاکره بازگردند. علاوه بر این، به نظر میرسد که بایدن از موضوع عادیسازی روابط بین رژیم اسرائیل و کشورهای عربی حمایت کرده و حتی خود را متعهد به تقویت این روند بداند. با این حال، احتمال داده میشود که روابط دولت بایدن با عربستان یکی از پیچیدهترین و شاید تاریکترین دوره از تاریخ روابط بین دو کشور را شکل بدهد. قتل جمال خاشقچی و مسئولیت ولیعهد عربستان محمدبنسلمان در این قتل همواره از سوی دموکراتها مورد توجه بوده است، جدای از اینکه آنها به شدت رژیم سعودی را بابت جنگ یمن و ارتکاب جنایات جنگی مورد انتقاد قرار دادند و حتی سال گذشته لایحهای را برای منع فروش تسلیحات امریکا به عربستان در کنگره به تصویب رساندند که با وتوی ترامپ کنار گذاشته شد. روشن است که نمایندگان دموکرات در مجلس نمایندگان و سنا این موضوع را پیگیر خواهند شد و اینبار، بایدن نهتنها مانعی بر سر راه آنها نخواهد بود، بلکه امضای او را از قبل خواهند داشت.
نگاه اجمالی به موضوعات مختلف در عرصه بینالملل نشان میدهد که بایدن کارهای زیادی برای بازگرداندن وضعیت امریکا به قبل از دولت ترامپ دارد. ولی معلوم نیست او بتواند با صرف صدور فرامین اجرایی از عهده این کار بر بیاید، بلکه هر کدام مشکلات و موانع خاص خود را دارند؛ جدای از اینکه سیاست مشخصی در برخی از موارد مثل برجام یا روند گفتگوهای خاورمیانه از سوی تیم بایدن اعلام نشده است. شکی نیست که بایدن سعی میکند در ابتدای کار و با اقداماتی نظیر بازگشت امریکا به پیمان اقلیمی پاریس یا بازگشت به سازمانهای زیرمجموعه سازمان ملل تغییری را در ظاهر امر نشان دهد، اما معلوم نیست که این تغییر تا چه میزان نگاه جهان را به امریکا تغییر دهد.