سرویس تاریخ جوان آنلاین: روزهایی که بر ما میگذرد، تداعیگر سالروز رحلت احیاگر پرآوازه اندیشه دینی در دوران معاصر، زندهیاد علامه سیدمحمدحسین طباطبایی است. هم از این روی بر آن شدیم که با معرفی یکی از شاخصترین یادمانهای آن بزرگ، یادش را نیک بداریم. «یادنامه مفسر کبیر علامه سیدمحمدحسین طباطبایی» چندی پس از رحلت آن نادره دوران، از سوی انتشارت شفق قم، نشر یافت و فراوان مورد استقبال قرار گرفت. ناشر در دیباچه این یادمان، در باب ابعاد گوناگون وجود علامه فقید آورده است: «به راستی باید اعتراف کنیم که خامه و زبان از توصیف دریای عظمتی که در روح آن بزرگمرد موج میزند عاجز است. چگونه میتوانیم شکوه و جلالت روح و عمق فکر و وسعت علم آن استاد بزرگ را ترسیم کنیم که حتی از تحلیل عظمت شاگردان برجسته او، چون شهید مطهری و شهید مظلوم دکتر بهشتی و شهید قدوسی نیز عاجزیم؛ و آنچه در این یادنامه نیز آمده است اگرچه از خامه نویسندگان بزرگ و اندیشه توانای شاگردان تربیتیافته آن استاد، سرزده است و آنان از هر کس به استاد نزدیکتر و از مقام علمی و اخلاقی و صفای نفسانی او آگاهترند، با این همه درخور عظمت راستین استاد نیست، از دو روی: یکی آنکه مقالات و رسائلی که در این یادنامه آمده است در فرصتی کوتاه و زمانی غیرکافی و فراغتی اندک و اشتغالی بسیار به رشته تحریر درآمده است، که در این شرایط، مهلتی برای پرورش مطلب و ادای حق سخن برای نویسنده نیست. دیگر آنکه شاگردان آن بزرگوار با همه زیرکی و هوشیاری خویش به عمق لطایف اخلاق و دقایق علم او نرسیده و همه صفات روحی او را به سزا دریافت نکردهاند و آنچه را نیز دریافت کردهاند نتوانستهاند در گوش قلم فروخوانند و آنچنان که شایسته آن بزرگمرد است بنویسند و بازگویند. بسیاری از حقایق شگرف است که بزرگان بدان رسیدهاند و آن را احساس کردهاند، اما یارای گفتنش نداشتهاند که اسرار در گفتار نگنجد و اقیانوس در کوزه جای نگیرد و آبشار از چشمه سوزن نگذرد. با اینهمه برای درک نسبی عظمت اندیشه و رفعت مقام استاد دو راه بیش نیست. یکی آنکه اوصاف او را از زبان یا قلم شاگردان او بشنویم و از این طریق شبحی ناقص از آن دریای نور و آسمان عظمت در ذهن خویش ترسیم نماییم و راه دیگر آن است که شخصیت استاد را در تألیفات گرانقدر و نوشتههای او بازجوییم که گفتهاند:
ان آثارنا تدل علینا فانظروا بعدنا الی الاثار
از این راه نیز افراد متعهد و آشنا به مطلب علمی میتوانند گوشههایی از بزرگی منزلت او را دریابند اگرچه نوشتهها و تألیفات استاد با همه تنوع و وسعت و عمقش باز آیینه تمامنمای روح وسیع او نیست، به خاطر همان نکته که بدان اشاره کردیم که همه احساسات و دریافتهای انسان گفتنی و نوشتنی نیست. در عین حال سیر در افکار و آثار استاد ما را در برابر آن روح بزرگ خیره ساخته، ناچار به اعتراف به کوچکی خویش مینماید و با اعجاب درمییابیم که استاد از اعجوبههای روزگار و نوابغ زمان و اسطورههای تاریخ است. تاریخ، بزرگان بسیاری به یاد دارد که هر یک در رشتهای از علوم به اوج عظمت رسیدهاند، اما فردی جامع و ژرفاندیش و محیط بر معارف اسلامی در تمام ابعاد، چون یگانه دوران علامهطباطبایی کم یاد دارد که هم فیلسوفی است متبحر، هم مفسری است به لطایف نهایی قرآن رسیده، هم محدثی است به اسرار مخفی احادیث راه یافته، هم اسلامشناسی است به رموز اسلام واقف، هم فضیلتمندی است به انواع فضایل آراسته، هم روشندلی است به نیاز زمان خویش آگاه و به علوم روز مجهز، هم نویسندهای است توانا، هم شاعری است خوشقریحه، هم پاسخگویی است سیرابساز اندیشههای عطشناک و شبههزدای دلهای شکاک، و هم جامعهشناسی است آشنا به نظام و نیاز جوامع...».