بسیج یک نیروی مردمی برآمده از دل انقلاب اسلامی است، بنابراین ساختار آن به‌گونه‌ای طراحی شده است که در خدمت انقلاب و مردم باشد و از طرف دیگر بسیجی فردی است که دل در گرو آرمان‌های انقلاب اسلامی دارد و تلاش می‌کند با انجام هر خدمتی که منجر به پیشرفت کشور و کاهش مشکلات هم‌وطنان گردد، به آبادانی و رفاه جامعه خود کمک نماید.
این سازمان برای اینکه بتواند در مسیر ایده‌آل‌های خود و تراز انقلاب اسلامی، در شرایط متفاوت از گذشته، کماکان قدرتمند و کارآمد ظاهر شود، لازم است در ابعاد مختلف متحول شود. در واقع تحول در بسیج به معنای کارآمدی متناسب با شرایط جدید و راهیابی در گام دوم انقلاب به سمت تمدن نوین اسلامی با حفظ اصول است، بنابراین در زیر با توجه به عرصه و ظرفیت‌های مختلف و متنوع بسیج و برخی از عرصه‌های تحولی در بسیج به مواردی اشاره می‌شود تا انگیزه‌ای برای طرح این ایده و موضوع مهم باشد.
عرصه‌های فرهنگی: اگر نیک بنگریم، در بین تمام سازمان‌ها و ارگان‌های انقلابی، بیش‌ترین بار فرهنگی انقلاب، به خصوص در عرصه‌های اجتماعی بر دوش بسیج بوده است. به عبارت دیگر، این بسیج است که مؤلفه‌های فرهنگی انقلاب در بعضی از عرصه‌ها را توسعه می‌دهد و حافظ فرهنگ انقلابی در جامعه و الهام‌بخش دیگر سازمان‌ها و عرصه‌ها بوده است. حال نکته در این است که آیا ذائقه‌های فرهنگی جامعه، همان ذائقه گذشته است یا اینکه تغییر و تحولات پر دامنه باعث تغییرات عمده‌ای در این عرصه شده است؟ بنابراین، بسیج امروز باید فرهنگ انقلاب را در ظرف گفتمانی امروز عرضه نماید و از این نظر بسیج نیازمند تحول در روش ها، ابزار‌ها و حجم فعالیت‌های خود است. به همان سیاق، بسیجی نیز که قرار است حامل فرهنگ اصیل انقلاب اسلامی باشد، باید در کنشگری و پاسخگویی فرهنگی خود تأثیرگذارتر عمل کند.
عرصه اجتماعی: رهبر معظم انقلاب در تعریف بسیج فرمودند که بسیج بدنه فعال ملت است. برای اینکه این بدنه فعال بتواند شاخص و تأثیرگذاری خود را همچون گذشته داشته باشد، باید سازمان دهنده، با دانش و مسلط به روش‌های علمی بسیج عمومی ملت ایران در حوزه‌های مختلف اجتماعی باشد و بتواند رفتار عمومی و گردش نسل‌های جدید در جامعه را به روش‌های مختلف و نوین ساماندهی کند تا بتواند به صورت ایجابی و بدون کنش انفعالی ضمن حفظ پیش‌قراولی در برابر گرایش‌های مغایر صبور، اصلاح‌گر و همراه‌ساز باشد. بسیج باید کنشگری هوشمند و پاسخگویی صبور و سلیم باشد.
عرصه سیاسی: بسیج در عرصه سیاسی با اتکا به دکترین شهید بهشتی که گفت ما شیفتگان خدمتیم نه تشنگان قدرت، باید کاری کند که همواره از سوی حضرت امام و رهبر معظم انقلاب تأکید شده است. بسیج با تابلوی زیبای مهرورزی و اخلاص این تصویر ذهنی سیاست برای خدمت را برای مردم و جهانیان تصویر کند. بسیج باید بسترسازی هوشمند و جهت‌ساز در حوزه سیاست باشد، تا جامعه به ویژه بسیجیان قدرت انتخاب و شایسته گزینی را با تأسی به اندیشه‌های رهبری انقلاب پیدا و نقش راهبردی خود را در تأثیرگذاری بر مسیر سیاسی کشور ایفا کنند.
در چنین شرایطی بسیج و بسیجی باید بدون وابستگی به جریان‌هایی که منافع گروهی خود را بر منافع ملی کشور ترجیح می‌دهند، روشنگری بر اساس منافع ملی و در درون نظام را ارتقا بخشد تا به تدریج با گسترش گفتمان سالم سیاسی در کشور، گروه‌های سیاسی با ویژگی‌های انقلاب اسلامی شکل بگیرند و راه نخبگان سیاسی متعهد برای اداره کشور و مدیریت‌های بهینه استمرار یابد.
عرصه دفاعی و امنیتی: نگاهی به معانی و استراتژی‌های جدید دفاع و امنیت نشان می‌دهد که مهم‌ترین و مطمئن‌ترین تکیه‌گاه برای تولید امنیت عادلانه و پایدار در هر کشوری، امنیت مردم پایه است. به جرئت می‌توان گفت که یکی از مهم‌ترین دلایل گذر انقلاب اسلامی از گذرگاه‌های سخت دفاعی و امنیتی که دشمنان با توطئه‌های مختلف درست کرده‌اند، اتکای مؤلفه‌های امنیتی کشور به مردم بوده که نمونه بارز آن بسیج است. نظیر دفاع مقدس که ورود بسیج رنگ و بوی جنگ و جبهه را عوض کرد. بی‌تردید این نگاه یعنی توانمندی دفاعی و امنیتی بسیج از مسیر یک طرح جامع مبتنی بر نیاز‌ها و تجربه گام اول انقلاب، از بسیج قدرتی مطمئن برای گام دوم انقلاب می‌سازد و برای رسیدن به این تراز نیازمند دیدگاه‌های نو و طراحی خلاق هستیم تا مسیر موفق کنونی را شتاب دهد و تکامل بخشد و در سپهر طراحی‌های دفاعی و امنیتی کشور به خوبی جانمایی و تعریف شود.
بسیجی در این شرایط باید با تأثیر از اندیشه‌های امام (ره) و مقام معظم رهبری که بسیج را همواره لشکر مخلص خدا دانسته، ضمن اهتمام جدی به تهذیب نفس و ساخت یک اراده مستحکم برای مقاومت و پیروزی در درون خود که وظیفه هر مسلمان رزمنده است از جهت روحی و جسمی خود را آماده کرده، سازمان پذیر در خدمت دفاع از کشور در مواقع نیاز باشد.
عرصه اقتصادی: بسیج باید نیروی آماده برای ورود به میدان‌های نیاز کشور در هر زمان باشد. امروز بر کسی پوشیده نیست که ایران اسلامی و مردم نجیب آن به جهت تحریم‌های ناجوانمردانه در کنار ضعف‌های مدیریتی، در حوزه اقتصادی دچار رنج و سختی معیشت هستند. طبیعتاً فائق آمدن بر این شرایط نامناسب، نیازمند یک همت ملی توأم با برنامه‌ریزی دقیق اقتصادی است. آنکه می‌تواند چنین عزم ملی را به میدان بیاورد، سازمان بسیج است و بسیجیان بهترین مجریان اقتصاد مقاومتی هستند و می‌توانند با تقویت خود در ورود به عرصه اقتصادی، کمک بزرگی به خروج از شرایط حاضر اقتصادی بنمایند. برای این مهم نیازمند شناخت ظرفیت‌های بسیج و به کارگیری درست آن هستیم. بسیج در امر احیای صنایع خرد، صنایع دستی و کمک به توزیع کالا و نظارت بر فرآیند‌های مختلف اقتصادی و بازار توان کمک جدی دارد. مثلاً کنترل قیمت‌ها، البته این توانمندی‌ها باید در پرتو یک طرح مناسب بدون ایجاد خلل در عرصه‌های دیگر اقتصادی کشور اتفاق بیفتد. بسیجیان می‌توانند به فرهنگ تولید متعهدانه و باکیفیت و الگوسازی در فرهنگ مصرف صحیح در کشور کمک کنند که خود نیازمند تبیین و تعمیق درست گفتمان اقتصاد مقاومتی میان بسیجیان است.
عرصه علمی و فناوری: در این حوزه نگاهی به فعالیت‌های بسیج نشان می‌دهد که این روند یک راه روشن برای خدمتگزاری به مردم و انقلاب است. طبیعتاً با توجه به تجربه موفق بسیج در حوزه‌های علمی و فناوری، باید با ایجاد تحول در ساختار و نگرش نسبت به حوزه‌های علمی و فناوری بتوانیم شاهد حضور بیشتر و برنامه‌ریزی‌تر شده بسیج و بسیجیان در عرصه علم و فناوری باشیم و بسیج را از دانشگاه اخلاق به دانشگاه علم و اخلاق ارتقا دهیم. بی‌تردید ویژگی‌ها و ظرفیت‌های بسیج امکان می‌دهد تا نهضت نرم افزاری و توسعه علمی با حمایت و مراقبت از مخترعان و مبتکران جوان که معمولاً مورد بی‌مهری قرار می‌گیرند، زمینه یک انقلاب بزرگ علمی را فراهم کند. بسیجیان باید مظهر علم‌آموزی بوده و استادان بسیجی باید نمونه‌ای از خردمندان و حاملان علم توحیدی در دانشگاه و جامعه باشند.
ناگفته پیدا است که عرصه‌های زیاد دیگری را می‌توان مورد توجه قرار داد نظیر ورزش، رسانه، خانواده و مواردی از این قبیبل. اما تاکید بر یک نکته همیشه لازم است که بسیج در صورتی می‌تواند در مسیر‌های اشاره شده راه تحول و تعالی را ادامه دهد که ضمن هوشیاری در مقابل دشمنان که تلاش می‌کنند بسیج را ناکارآمد کنند، کماکان عزم راسخ بر ولایت مداری و خلوص مثال‌زدنی خود با توکل به خداوند و پیروی از رهبری انقلاب و پرهیز از حواشی ادامه دهد.
