سرویس جامعه جوان آنلاین: روزهای بدو بدو در حیاط مدرسه و بازی در زنگ تفریح با همکلاسیها را از دست داده است، دیگر نمیتواند روی یک نیمکت با همسنوسالانش بنشیند و در کنار آنها درس بخواند، نمیتواند دوستانش را ببیند و با آنها قهر و آشتی کند. برای در امان ماندن از کرونا، یک گوشی تلفن همراه دستش دادهاند و به او میگویند که باید با «شاد» درس بخواند، بعد هم بالای سرش میروند و از او درباره درسهایی که خوانده و نخوانده سؤال میپرسند و اگر بفهمند بازیگوشی کرده سرش داد میکشند! داستان این روزهای برخی دانشآموزان که در خانه درس میخوانند را میگویم؛ آنها که آموزش مجازی میبینند و مدام صدای فریاد «پدر» و «مادر»شان را میشنوند که «بازیگوشی نکن»، «درس بخوان»، «بیرون از خانه نرو»، «سروصدا نکن» و وقتی هم که والدینشان میخواهند با آنها درسی را تمرین کنند، صبوری به خرج نمیدهند و با چشم غره رفتن، داد زدن و گاهی تنبیه بدنی (!) مجبورش میکنند که دروس را «فوری» یاد بگیرد! انگار که نه انگار این «کودک» نیازهایی برای تخلیه انرژی کودکانه خود دارد؛ باید بازی کند و با همسن و سالانش ارتباط داشته باشد، انگار نه انگار که ظرفیت یادگیری درس برایش زمانبر است و نیاز به حوصله و تمرین بیشتری دارد.
فایلهای صوتی متأثرکنندهای از نوع تمرین درسی برخی والدین با فرزندشان در فضای مجازی منتشر شده است؛ والدینی که در این روزهای قرنطینه صبرشان لبریز شده و با کوچکترین رفتاری که از فرزند خود میبینند و باب میلشان نیست، از کوره در میروند و سر او داد میکشند، آنها که مشکلات و دغدغه زیادی در زندگی دارند، با اضطراب و عصبانیت در کنار کودک خود حاضر میشوند و تأثیر منفی بر یادگیری دانشآموزان میگذارند.
والدین و دغدغههای آموزش مجازی
ماههاست شیوع کرونا تغییرات زیادی در شیوه آموزش ایجاد کرده است و متأسفانه این روزها دانشآموزانی که برای تأمین سلامت جسمی خود و دور بودن از خطر ویروس کرونا در خانه ماندهاند، در کنار والدین عصبانی، سلامت روانشان در خطر است.
مرضیه که پسرش دانشآموز سوم است درباره مشکلات آموزش مجازی و از کوره در رفتن مادران هنگام تمرین دروس با فرزندانشان به خبرنگار «جوان» میگوید: «نرفتن بچهها به مدرسه باعث بیشتر شدن بازیگوشی آنها شده است، آنها گوشی موبایل را به بهانه درس خواندن میگیرند و بعد میبینیم که در شبکههای اجتماعی میچرخند و اصلاً درسی نخواندهاند! چندین بار با مهربانی و زبان خوش به پسرم میگویم که درسش را بخواند، اما وقتی میبینم که فقط در «شاد» حاضری زده و اهمیتی به حرفم نمیدهد، ناچارم سرش داد بکشم تا شاید از این راه بتوانم او را مجبور به درس خواندن کنم.»
فاطمه که شاغل و دخترش کلاس پنجم است نیز در این باره میگوید: «در کنار کار بیرون از خانه و رسیدگی به کارهای داخل خانه، تمرین درسی با دخترم هم اضافه شده است. من به اندازه یک معلم توان علمی ندارم و البته به خاطر کار کردن در بیرون از خانه هم خسته میشوم، برای همین است که این سال تحصیلی به من و دخترم سخت میگذرد و نمیتوانم وقت زیادی برای او بگذارم. وقتی هم میبینم دخترم برای خواندن درسهایش همکاری نمیکند، اخلاقم تند میشود و با عصبانیت درسهایش را با او تمرین میکنم.»
پدران و مادرانی که مهارت کنترل خشم ندارند
هر چند شرایط والدین به خصوص والدین شاغل در سال تحصیلی مجازی دشوار است، اما کودکان هم از این محدودیتهای کرونایی و قرنطینه اجباری خسته شدهاند و تحمل درس خواندن در چارچوب خانه را ندارند؛ موضوعی که منجر به آسیب عاطفی در میان فرزند و والدین میشود و نیاز به مهارت ویژهای از سوی والدین برای مدیریت این شرایط دارد.
دکتر پرویز رزاقی، مشاور تربیتی مدرسه درباره مشکلات والدین و دانشآموزان در آموزش مجازی به «جوان» میگوید: «آموزش سخت است و برای خانواده نیست، آموزش مربوط به مدرسه است و باید در کلاسها انجام شود. در شرایط شیوع کرونا و اجباری بودن آموزش مجازی، خانوادهها با تنش روبهرو شدهاند. متأسفانه بسیاری از والدین تابآوری کمی دارند و به دلیل بیحوصلگی سریع عصبانی میشوند.»
او ادامه میدهد: «اکثر والدین مهارت کنترل خشم ندارند، این در حالی است که اکثر معلمان، مدیریت هیجان و خشم را آموزش دیدهاند، بنابراین در مقابل دانشآموزانی که به آنها متلک میگویند یا رفتارهای غیرمعمول دارند، واکنش عاقلانهتری از خود بروز میدهند.»
دکتر رزاقی به راهکارهایی برای والدین در این سال تحصیلی مجازی اشاره میکند و میگوید: «والدین باید سطح انتظار خودشان را پایین بیاورند، آنها نباید توقع داشته باشند که هر زمانی که دلشان خواست فرزندشان پای درس بنشیند بلکه باید به یک برنامهریزی صحیح آن هم با توافق دانشآموز برسند، آن وقت است که اگر نظر فرزندشان در این برنامهریزی لحاظ شود او را مجاب به فرمانبرداری از والدین میکند. همچنین باید برای او موارد تشویقی و پاداش در نظر بگیرند و در کنارش باشند.»
این مشاور تربیتی در مورد راهکارهای دیگر اظهار میکند: «والدین باید زمان تمرین با فرزند خود را کوتاه کنند و در عوض کیفیت آن را بالا ببرند. همچنین باید حین تمرین دروس به بچهها اجازه استراحت بدهند و کشش و توان یادگیری فرزند خود را در نظر بگیرند و در آخر اینکه والدین مهارت کنترل خشم را آموزش ببینند، زیرا هیچ وقت نمیتوانند با خشم دروس را آموزش بدهند و فقط با این کار باعث میشوند فرزندشان از درس گریزان شود.»
بلایی که والدین پرخاشگر بر سر دانشآموز میآورند
در همین رابطه دکتر مجید ابهری، آسیبشناس اجتماعی و رفتارشناس به «جوان» میگوید: «فرزندآوری و تربیت فرزندان یکی از اصلیترین و مؤثرترین مهارتهای زندگی است. متأسفانه بعضی از والدین از پدر و مادر بودن، سیر کردن شکم و فریاد زدن بر سر کودکان را لازمترین ضرورت میدانند.»
او ادامه میدهد: «مشاهده شده است که هنگام تدریس یا حتی آموزش اصول اولیه تربیت برخی از والدین تصور میکنند فرزندان آنها در سطح قابل توجهی از درک و شعور قرار دارند و باید نیتهای آنها را به طور سریع متوجه شوند، وقتی خلاف این مورد را مشاهده میکنند، گاهی با داد و فریاد و پرخاشگری و بعضی از اوقات نیز متأسفانه با تنبیهات فیزیکی قصد اصلاح و تقویت فرزند را دارند. در حالی که اینگونه رفتارهای منفی نه تنها عامل اصلاحی نیست بلکه موجب کاهش ظرفیتهای فکری و علمی فرزندان میشود و آموزش آنها توأم با ترس ادامه مییابد.»
به عقیده ابهری از نگاه رفتارشناسی انتقال آموزههای علمی حتی در سطوح بسیار پایین به فرزندان مهارتهای مختلفی را نیاز دارد که اولین آنها توانایی آموزش و انتقال و دوم صبر و حوصله و سوم قرار دادن خود در سطح سواد و درک فرزندان است.
این رفتارشناس به والدین توصیه میکند: «به یاد بیاوریم زمانی را که ما در سن فرزندانمان بودیم. نوشتن مشق یا آموزشهای دیگر برای ما بسیار سخت و خستهکننده بود، حالا اگر توأم با ترس و اضطراب نیز باشد، نتیجه منفیتر به دست میدهد، بنابراین برای توفیق بیشتر در آموزش فرزندان مخصوصاً در سنین دبستان باید مهارت آموزش را یاد بگیریم.»
ابهری با بیان اینکه تعلیم بالقوه و بالفعل است، میگوید: «ممکن است یک پدر یا مادر فوقلیسانس یا دکتر نتواند ریاضی ابتدایی را به فرزندش یاد بدهد، بنابراین بد نیست با صحبت با معلمان روشهای تدریس و انتقال دانش به کودکان آشنا شود و از کتابهای آموزشی نیز کمک بگیرد، زیرا روشهای تدریس در حال حاضر با دوران گذشته از زمین تا آسمان فرق میکند و نباید با دانش گذشته، علم امروز را تدریس کرد.»
این آسیبشناس اجتماعی تأکید میکند: «اگر والدین خسته هستند یا حوصله ندارند، باید آموزش کودکان را به بعد موکول کنند یا از فرد دیگری کمک بگیرند، زیرا بعضی از رفتارها ممکن است در فرزندان درسزدگی و تحصیلگریزی ایجاد کند و بدتر از بد شود.»