سرویس سیاست جوان آنلاین: اگرچه امریکا هنوز در تب و تاب تأیید نتایج انتخابات ریاستجمهوری امریکا میسوزد، اما اظهارنظرهای مختلف در خصوص سیاست آینده دولت بایدن کم کم راهبرد آینده این کشور را در مورد مسائل مختلف از جمله ایران روشن میکند. بازگشت به برجام و نحوه رفتار دولت امریکا در این باره یکی از مهمترین چالشهایی است که در سیاست داخلی ایران هم مورد توجه قرار گرفته است. علاوه بر مسیرهایی که در مورد بازگشت احتمالی امریکا به برجام مد نظر است یکی از نکات مهم بحث مذاکرات فرابرجامی در خصوص مسائلی همچون موشکهای بالستیک یا مسائل منطقهای است. امریکاییها هیچگاه این مسئله را پنهان نکردهاند که مذاکره بر سر منطقه و برنامه دفاعی موشکهای بالستیک ایران یکی از گزینههای آنان برای حل و فصل تمام مسائل خود با ایران است. طبیعی است ایران هم به دلیل زیر سؤال رفتن حوزه امنیت ملی خود حاضر به پذیرفتن چنین شروطی نخواهد بود.
از اینرو یکی از سؤالات جدی این است که آیا امریکاییها حاضر هستند بدون ارائه تضمینی از ایران برای شروع این مذاکرات بار دیگر بدون هیچ پیششرطی به برجام بازگردند یا مسائل دیگری را مطرح خواهند کرد.
پیششرطی برای بازگشت به برجام
در روزهای گذشته برخی رسانههای غربی از جمله والاستریت ژورنال و گاردین در گزارشات خود به این مسئله اشاره کردهاند که کشورهای اروپایی فعلاً اولویت را بر بازگشت به برجام گذاشته و مطرحکردن سایر مسائل را به صلاح نمیدانند.
بر اساس استدلال آنها تأخیر در بازگشت به برجام سبب میشود تا همانند سال ۲۰۰۵ فرصت برگشت به برجام از بین رفته و در صورت تحولات سیاسی در تهران در انتخابات سال ۱۴۰۰ فرصت احیای برجام به طور کامل از بین برود.
از سوی دیگر محور عبری- عربی به دنبال این است که بحث موشکهای بالستیک و موشکهای کروز ایران به صورت جدی به عنوان هر گونه پیششرط برداشتهشدن تحریمهای نفتی مطرح شود. دلیل این مسئله هم نگرانی فزاینده این کشورها از توان بالای دفاعی ایران به خصوص در حوزههایی همچون شلیک موشکهای کروز و بالستیک دقیق است. تجهیزاتی که به خوبی توانمندیهای خود را از جمله هدف قرار دادن پایگاههای داعش در عراق و سوریه و همچنین هدف قرار دادن پایگاه امریکایی در عینالاسد نشان دادهاند. حالا برخی اظهارنظرها نشان میدهد دولت بایدن در نظر دارد تا چنین شروطی را به عنوان شرط بازگشت به برجام مطرح کند. یکی از این مسائل اظهارنظر روز یکشنبه جک سالیوان مشاور امنیت ملی دولت آینده بایدن در خصوص مسائل موشکی است. وی اعلام کرد در راستای بازگشت به توافق هستهای با تهران، باید درباره برنامه موشکهای بالستیک ایران گفتگو انجام شود و بازگشت به توافق که به معنای لغو تحریمهای میلیارد دلاری برای تهران است، زمینه را برای مذاکرات بعدی درباره مسائل گستردهتر فراهم خواهد کرد.
سالیوان در ادامه مدعی شد به ایران بستگی دارد و اگر حاضر به همراهی نشود، آن زمان امریکا میتواند از کشورهای دیگر بخواهد به آن بپیوندند تا به ایران نشان دهند گزینه دیگری ندارد.
این اظهارنظر را میتوان صریحترین موضعگیری مقامات دولت آینده امریکا در خصوص بحث بازگشت به برجام دانست که البته رنگی از تهدید و ارعاب نیز در خود دارد. اگر چه بعداً برخی مدعی شدند منظور سالیوان از چنین مذاکراتی مطرح شدن آن در فاز بعدی مذاکرات خواهد بود، اما روشن است که امریکاییها در این باره به دنبال یک تضمین روشن و کافی هستند.
توان موشکی غیر قابل مذاکره است
واکنش ایران در صورت ادامه یافتن چنین راهبردی را در دولت امریکا میتوان در دو سطح خلاصه کرد: نظامی و دیپلماتیک. به عنوان مثال سردار حاجیزاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه چندی پیش در گفتگو با شبکه خبری المنار به این نکته اشاره کرد و گفت: «این توان موشکی قابل مذاکره نیست و غلط میکند کسی بخواهد در این زمینه مذاکره کند. اجازه مذاکره درباره توان موشکی به هیچ مسئولی داده نمیشود و این خط قرمز است.» وی تصریح کرد: «قدرت و توان موشکی ما را میتوان در اظهارنظرهای دشمنانمان دید. هیچکس ما را به محدودیت برد ۲هزار کیلومتر مجبور نکرده است، چون ما بر سر توان موشکی با کسی صحبت نمیکنیم. این تصمیم خودمان بوده است و این برد برای ما ابدی هم نیست.» مقامات وزارت خارجه نیز بر این نکته تأکید کردهاند که ایران هیچگاه بر سر توان موشکی خود مذاکره نخواهد کرد. البته ایران برای جلب اطمینان در خصوص ماهیت بازدارنده برنامه موشکیاش یک محدودیت ۲ هزار کیلومتری بر موشکهای خود اعمال کرده که یک مسئله کاملاً داوطلبانه محسوب میشود و کوچکترین محدودیتی را در این باره نخواهد پذیرفت.
تلاش برای محرومیت ایران از فناوریهای جدید
علاوه بر بحث برنامه دفاعی موشکی یکی دیگر از محورهای فشار بر ایران در حوزه برنامه فضایی علمی ایران است. مقامات ایرانی به صراحت تأکید کردهاند برنامه فضایی ایران یک برنامه صلح آمیز است.
در طرف مقابل مقامات امریکایی همواره ادعا کردهاند برنامه فضایی ایران هم در راستای برنامه موشکی ایران تعریف شده و هدف از این مسئله تمرین شلیک دوربردتر است. البته روشن است هدف از چنین مسئلهای تنها زیر سؤال بردن استفاده ایران از فناوریهای جدید است و ایران هیچگاه به دنبال استفاده تسلیحاتی از برنامه فضایی خود نیست.
با این حال هر زمان که ایران یک آزمایش فضایی صلحآمیز را انجام دهد بلافاصله مقامات امریکایی با اعتراض به مجامع جهانی به این حرکت ایران اعتراض میکنند. میتوان پیشبینی کرد در صورت مطرح کردن مذاکرات موشکی به عنوان پیش شرط بازگشت به برجام امریکایی برنامه فضایی ایران را ذیل این مذاکرات قرار خواهند داد. همانگونه که مدعی بودهاند شلیک ماهواره ایرانی به فضا نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد محسوب میشود.
به نظر میرسد در این باره ایران میتواند با انجام اقدامات عملی بر ادامه یافتن برنامه صلح آمیز فضایی خود تأکید کند.
گامی برای توسعه برنامه صلح آمیز فضایی ایران
ماههای دی و بهمن به صورت نمادین زمان پرتاب ماهوارههای ایران به سمت آَسمان است. کما اینکه اولین ماهواره ایرانی نیز در بهمن ماه به فضا پرتاب شد. از این رو زمان پیشرو میتواند فرصت مناسبی برای تأکید ایران بر توسعه صلح آمیز برنامه فضایی خود باشد. کما اینکه هم اکنون بسیاری از کشورها نیز به دنبال بهرهگیری از چنین برنامههایی برای اهداف اقتصادی و بینالمللی نیز هستند.
خوشبختانه در حال حاضر نیز ماهواره «پارس» تکمیل شده و در اختیار نهادهای مربوطه برای پرتاب قرار گرفته است. به گزارش تیم ماهواره پارس- بهمنظور تصویربرداری کاربردی، توسعه بازار دادههای سنجشی داخلی و توسعه و آزمایش فناوریهای پایهای ماهوارههای سنجشی و بخش زمینی آنها، طراحی و ساخته شده است. این پروژه در برنامه راهبردی ماهوارههای سنجشی بهعنوان اولین گام راهبردی در راستای دستیابی به اهداف آن برنامه، معرفی شده است، اما علاوه بر این، مأموریتهای کاربردی نیز متناسب با قابلیتهای محمولههای تصویربرداری نصبشده در آن برای پارسـ تعریف شده است.
مأموریتهای کاربردی ماهواره پارسـتهیه نقشههایی با مقیاسهای مورد نیاز از منابع آبی، حوزههای زیستی و مراکز جمعیتی است. ماهواره پارس- ۱ در مداری به ارتفاع حدودی ۵۰۰ کیلومتر پرواز خواهد کرد و علاوه بر سنجنده تصویربردار در ناحیه مرئی با چهار طیف آبی، سبز، قرمز و فروسرخ نزدیک، دارای سنجندههایی در ناحیه فروسرخ کوتاه (SWIR) و فروسرخ بلند یا حرارتی بوده است و قابلیت پاسخگویی به نیاز طیف وسیعی از کاربران نهایی را در کشور دارا خواهد بود.
پرتاب این ماهواره علاوه بر تأمین ابزارهای جدید علمی برای کشور اراده ایران را برای توسعه برنامه فضایی صلحآمیز خود نشان خواهد داد و اینکه تسلیم فشارهای امریکا برای محروم کردن خود از فناوریهای جدید نخواهد شد.