سرویس اقتصاد جوان آنلاین: ترکمنستان اوضاع مالی پریشانی دارد؛ هر مترمکعب گاز طبیعی که این کشور به چین صادر می‌کرد از ۵۰ سنت به کمتر از ۲۰ سنت کاهش پیدا کرده و ارزش پولی ملی این کشور به‌شدت سقوط و اختلاف منات – واحد پول ترکمنستان- در بازار آزاد و نرخ رسمی اعلام شده فاصله بسیاری با هم دارد. ۷۰ درصد از منابع درآمدی ترکمنستان به صادرات گاز اختصاص دارد و این کشور اگر گازی صادر نکند، با بحران مالی مواجه می‌شود. ایران یکی از مشتریان گازی این کشور بود که سالانه می‌توانست تا سقف ۸ میلیارد مترمکعب گاز از این کشور دریافت کند؛ اختلافات گازی میان دو کشور، منجر به قطع روابط گازی میان تهران و عشق‌آباد شد که نتیجه این تصمیم، منجر به ورود ترکمنستان به بازار‌های گازی ایران شد. یکی از این بازارها، پاکستان بود که باعث شد ترکمن‌ها خط لوله تاپی را با سرعت بیشتری پیش ببرند و البته بخش دیگری از گاز خود را به روسیه و بخشی دیگر را به چین صادر کنند. آمار‌ها می‌گویند کشور ترکمنستان یکی از دارندگان بزرگ ذخایر گاز طبیعی و چهارمین کشور در فهرست تولیدکنندگان گاز دنیاست. میدانیولاتان جنوبی، دومین میدان گازی بزرگ دنیاست، هرچند آمار رسمی تولید و فروش گاز ترکمنستان محرمانه تلقی می‌شود. چین مهم‌ترین واردکننده گاز طبیعی صادراتی کشور ترکمنستان است. عشق‌آباد برای توسعه میادین و ساخت خطوط لوله صادرات گاز به چین، میلیارد‌ها دلار وام از پکن دریافت کرده است و بخشی از درآمد‌های فروش گاز به بازپرداخت اعتبارات دریافتی اختصاص دارد. بر همین اساس بخش مهمی ازدرآمد‌های گازی این کشور، بابت بازپرداخت سرمایه‌گذاری چینی‌ها در تأسیسات و میادین گازی ترکمنستان به پکن برمی‌گردد که سود کمی را عاید این کشور می‌کند. از سوی دیگر، چین در حال متنوع‌سازی منابع مورد نیازش است و به همین دلیل جز ترکمنستان، با کشور‌های روسیه، قزاقستان و ازبکستان قرارداد‌هایی را به امضا رسانده که همین موضوع، قدرت چانه‌زنی این کشور را در مقابل ترکمنستان افزایش داده است. پس از توقف صادرات گاز ترکمنستان به ایران در سال‌های گذشته، در سال ۲۰۲۰ میلادی رهبران روسیه بار دیگر خرید گاز به میزان اندک از ترکمنستان را از سر گرفتند. روسیه نیز از این وضعیت برای افزایش منافع خود استفاده کرد به گونه‌ای که برخی منابع در روسیه می‌گویند روس‌ها رقم ۱۱۰ دلار برای هر هزار مترمکعب گاز طبیعی ترکمنستان را برای گاز این کشور در نظر گرفتند. یعنی به ازای دریافت هر مترمکعب گاز طبیعی ۱۱ سنت به دولت این کشور پرداخت کرد که یکی از پایین‌ترین قیمت‌های بازار منظقه بود.
ترکیه چه می‌خواهد؟
اردوغان می‌خواهد ترکیه را هاب گازی منطقه کند؛ این کشور علاقه فراوانی دارد. با استفاده از گاز کشور‌های منطقه از جمله روسیه، ایران، ترکمنستان و آذربایجان نقش محوری را در تزانزیت گاز به اروپا ایفا کند، زیرا به خوبی می‌داند در صورت تحقق چنین موضوعی، می‌تواند قدرت چانه‌زنی خود را در تحولات بین‌المللی افزایش داده و رگ حیات انرژی قاره سبز را در دست بگیرد. به همین دلیل مدام به سراغ کشور‌هایی می‌رود که گاز دارند و می‌توانند در برنامه رویایی آنکارا نقش‌آفرینی کنند. از سال ۲۰۱۷ میلادی، فروش گاز ترکمنستان به ایران تعلیق شده است این اتفاق یکی از دلایلی بوده که کارشناسان معتقدند، اردوغان با استفاده از آن خواهان تحکیم روابطش با عشق‌آباد است. از سوی دیگر، در صورت ورود همه جانبه ترکیه به ترکمنستان برای دریافت گاز از این کشور، بازار ایران به خطر می‌افتد؛ قرارداد گازی ایران و ترکیه پنج سال دیگر به پایان می‌رسد و ترکیه می‌داند که وضعیت اقتصادی ترکمنستان تا چه میزان بغرنج است و به همین دلیل، می‌تواند گاز ارزان‌تری از ترکمنستان خریداری کرده و به ترکیه ببرد. ترکمنستان یکی از پنج کشور همسایه دریای کاسپین است. پس از امضای کنوانسیون کاسپین توسط رهبران کشور‌های همسایه این دریا در سال ۲۰۱۷ میلادی، راه برای تقسیم بستر کاسپین هموار شده است. بدین ترتیب راه برای متنوع‌کردن مسیر‌های صادرات گاز ترکمنستان با ساخت خط لوله ترنس کاسپین هموار خواهد شد. واشنگتن از حامیان ساخت این خط لوله برای انتقال گاز ترکمنستان به آذربایجان و در ادامه بازار‌های اروپایی است، هرچند پس از گذشت ۲۵سال از زمان ارایه پیشنهاد ساخت این خط لوله، این طرح همچنان روی کاغذ باقیمانده است. از سال گذشته، رسانه‌های بین‌المللی از تدوین چارچوب قرارداد صدور گاز ترکمنستان به اروپا با حمایت رهبران اتحادیه اروپا خبر داده‌اند. رهبران اتحادیه اروپا متعهد شده‌اند که از ساخت این خط لوله حمایت مالی خواهند کرد. مقامات اروپایی معتقدند با این قرارداد، مانعی بزرگ بر سر سیاست‌های اردوغان برای سلطه بر ترکمنستان ایجاد خواهد شد، اما ترکیه همچنان قصد دارد ترکمنستان را در زمین خود به بازی بگیرد. با توافق آتش‌بس جنگ قره‌باغ، روابط رهبران آنکارا و باکو، مستحکم‌تر از همیشه شده است. با پیوستن عشق‌آباد به این دو کشور همراه با داشتن اشتراکات فرهنگی و تاریخی، راه برای ایجاد یک بلوک سیاسی و گازی به رهبری ترکیه هموار شده است. گویی یک خاورمیانه جدید در قلب آسیای میانه در حال شکل‌گیری است. این بازی بزرگ ادامه دارد.
