سرویس جامعه جوان آنلاین: طی دو الی سه دهه اخیر رشد کلی جمعیت در ایران ۲۴/ ۱ درصد بوده‌است، در حالی که نرخ رشد جمعیت سالمند کشورمان ۶۲/ ۳ درصد، یعنی تقریباً سه برابر رشد کلی جمعیت شده‌است! متأسفانه جمعیت سالخورده در کشور رو به افزایش است و به گفته کارشناسان جمعیت اگر فکری برای آن نشود، در چند دهه آینده رشد جمعیت صفر و سپس منفی خواهد شد. آن‌ها همچنین معتقدند که اگر شیب صعودی افزایش جمعیت سالمندان در کشور ادامه پیدا کند، حدود ۲۰ سال آینده، یکی از پیرترین کشور‌های دنیا خواهیم شد و در ۳۰ سال آینده نیز از هر سه نفر در کشور تقریباً یک نفر بالای ۶۰ سال سن خواهد داشت!
۲۲ میلیون جمعیت سالخورده در آینده نزدیک
محمد حسنی، جمعیت‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد درباره جمعیت سالمند در کشور به خبرنگار «جوان» می‌گوید: «سال‌ها پیش جمعیت سالخورده در کشور ۵/۱ میلیون نفر بود که به تعداد حدود ۵/ ۸ میلیون نفر رسیده‌است. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که در آینده نه‌چندان دور ۲۰ تا ۲۲ میلیون جمعیت سالخورده در کشور خواهیم داشت.»
حسنی با بیان اینکه سالمندی بخش اجتناب ناپذیری از عمر همه انسان‌هاست و نمی‌توان جلوی آن را گرفت، اظهار می‌دارد: «براساس تعریف سازمان جهانی بهداشت سنین بالای ۶۰ سال سالخورده تلقی می‌شود و این سنین پیامد‌هایی در حوزه‌های مختلف از جمله اقتصاد، اجتماع، بهداشت و خانواده دارد.»
این جمعیت‌شناس تصریح می‌کند: «روند توسعه سالخوردگی در تمام کشور‌ها اتفاق می‌افتد که البته سرعت تغییرات در گذار‌های جمعیتی متفاوت است. مثلاً ممکن است که بیش از صد سال طول بکشد تا موالید بالا و مرگ و میر بالا به موالید پایین و مرگ و میر پایین برسد و همچنین امکان دارد که این گذار جمعیتی خیلی سریع‌تر اتفاق بیفتد که همه این‌ها بستگی به سیاست‌های جمعیتی هر کشور دارد.»
پیامد‌های منفی افزایش جمعیت سالمندی
حسنی به پیامد‌های اقتصادی افزایش جمعیت سالخورده در کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: «با افزایش جمعیت سالخورده، نیروی کار کاهش می‌یابد که در این صورت کشور نیاز به نیروی کار خارجی خواهد داشت. همچنین ورودی و خروجی کار به تدریج نامتعادل می‌شود و هزینه تأمین اجتماعی نیز بالا می‌رود. به علاوه بودجه‌ها به سمت بهداشت و درمان پیش خواهد رفت، زیرا که یک سالمند چند برابر یک جوان هزینه درمان دارد.»
وی با اشاره به اینکه اگر پیامد‌های سالخوردگی تداوم داشته باشد، رشد اقتصادی کاهش می‌یابد، می‌گوید: «با سالمندی جمعیت، فشار اقتصادی روی اقشار مختلف جامعه وارد می‌شود. اگر امروز ۹ نفر در سنین کار و فعالیت داریم که شاغل هستند و هزینه‌های بیمه و مالیات را پرداخت می‌کنند تا حقوق یک سالمند بازنشسته تأمین شود، تا سه دهه آینده ساختار جمعیت ما به‌گونه‌ای می‌شود که هر سه نفر باید تأمین هزینه و مخارج یک سالمند را به‌عهده بگیرند.»
دهه شصتی‌هایی که در تنهایی پیر می‌شوند!
این کارشناس جمعیتی با تأکید بر اینکه عوامل جمعیت سالمندی را سه عامل کاهش نرخ باروری، افزایش امید به زندگی و کاهش میزان مرگ و میر در سالمندی شکل می‌دهند، می‌گوید: «با توجه به اینکه باروری ایران نیز حدود ۷ /۱ است و روند سالخوردگی نیز با سرعت پیش می‌رود، زنگ خطر جدی برای سرعت رشد جمعیت سالخورده در کشور به صدا درآمده‌است.» حسنی اظهار می‌دارد: «دهه شصتی‌هایی که بیشترین تراکم جمعیتی را داشتند، سالخوردگان آینده هستند که باید مسئولان برای رسیدگی به مشکلات سالخوردگان فکری کنند تا در تنهایی پیر نشوند. مسئولان باید وضعیت اقتصادی، اجتماعی وسلامتی این جمعیت را بررسی و برای آن برنامه‌ریزی کنند.»
وی با انتقاد از توجه نکردن مسئولان به سیاست‌های افزایش جمعیت می‌گوید: «با گذشت شش سال از ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت که یک مقدمه و ۱۴ بند دارد، بسیاری از مسئولان به آن توجهی نکردند. در صورتی که سیاست افزایش جمعیت جوان کشور جامع است و برای تحقق آن، لازم است این بند‌ها که یکی از آن مربوط به سالخوردگان و توجه به نیاز‌های آن است در دستور کار قرار گیرد.»
او با اشاره به روند شکل‌گیری سالمندان سرراهی بیان کرد: «در دهه آینده ما نسلی از سالمندان را خواهیم داشت که نه حمایت اجتماعی دارند و نه حمایت خانوادگی چراکه با الگوی تک‌فرزندی و بی‌فرزندی، جوانان امروز که همان سالمندان فردا هستند از حمایت‌های عاطفی در روز‌های سالخوردگی نیز محروم خواهند شد. همانطور که در انگلیس تعداد افراد تنها به قدری زیاد شده که برای آن درخواست تشکیل وزارتخانه داده‌اند، در کشور ما نیز با بحران تنهایی و سالمندان سرراهی مواجه خواهیم شد.»
چه باید کرد؟
این کارشناس جمعیتی تصریح می‌کند: «در حال حاضر که به سالخوردگی شدید نرسیده‌ایم باید از جمعیت جوان کشور استفاده کنیم و با مشوق‌های فرزندآوری، جمعیت جوان را افزایش دهیم، در غیر این صورت اگر کاهش باروری ادامه پیدا کند پیامد‌های بسیار مخربی در آینده خواهد داشت.»
حسنی با اشاره به اینکه سالخوردگی یک فرآیند است و یکی دو روزه شکل نمی‌گیرد، می‌گوید: «افزایش میزان طلاق، کاهش فرزندآوری، افزایش تک‌فرزندی و بی‌فرزندی و همچنین افزایش تجرد قطعی نشان می‌دهد که تغییرات جمعیتی کشور در راه است که مسئولان باید نسبت به آن دغدغه‌مند باشند و اقدامات مؤثری را در این رابطه انجام دهند.»
او تأکید می‌کند: «اگر بخواهیم سالمندی مناسب‌تری را طی کنیم باید وضعیت جوانان امروز را رصد کنیم تا این‌ها سالمندی فعالی داشته باشند و کمتر درمانده شوند. همچنین باید روی تحکیم خانواده‌ها اقدامات مؤثری انجام شود و آمار طلاق را به حداقل میزان ممکن رساند. از همه مهم‌تر باید نرخ باروری در کشور را به بالای عدد دو رساند.»
