سرویس تاریخ جوان آنلاین: بیتردید نفوذ کشورهای بیگانه بر بخشهایی از مناطق ایران در گذشته کشورمان، بر تاریخنگاری این مناطق نیز مؤثر بوده است. به عبارت دیگر بیگانگانِ حاکم، علاوه بر بهرهمندی از مواهب مناطق تحت امر و اشغال خویش سعی کردهاند تا پیشینه این بخشها را نیز به میل و منفعت خویش تغییر دهند و آن را به سیاق مورد علاقه خود، ثبت و ضبط کنند! تاریخ منطقه تالش در شمال ایران، در زمره مصادیق ادعای فوق آمده به شمار میرود. آنچه در اغلب اوقات، در تاریخنگاری تالش جاری و معمول بوده، نوعی روسگرایی و روسزدگی است که آثار آن را در بیشتر منابع موجود در این باره، میتوان رصد و ردیابی کرد. اثری که هم اینک به معرفی آنیم، در تلاش است تا بدون اثرپذیری از انگارههای همسایه شمالی، از واقعیت تاریخ تالش سخن بگوید. «دو رساله و دو گزارش درباره تالش شمالی» به بخشی از آثار اصیل و قدیمی ارجاع میدهد و سعی دارد تا حقیقت ناب و خالص را در باب موضوع خویش به مخاطب عرضه دارد. کتاب توسط دکتر حسین احمدی نگاشته شده و مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، آن را روانه بازار نشر کرده است. ناشر در دیباچه خویش بر این اثر، در باب محتوای آن چنین آورده است:
«این کتاب تلاش میکند اهمیت و جایگاه تالشان را که به دلیل کمبود منابع فارسی، ناشناخته مانده، معرفی کند. بهویژه آنکه اطلاعات و مکتوبات درباره تالشان شمالی پس از عهدنامه ترکمنچای، بر محور تحقیقات هدفمند روسها منتشر شده است. تالشان مردمی ایرانی ساکن غرب دریاچه خزر هستند (از لنکران تا سفید رود). دو سوم جمعیت یک و نیم میلیونی تالشان، در بخش شمالی (لنکران، آستارا، لریک، ماسالی، یاردیملی، جلیل آباد و...) زندگی میکنند و مابقی در تالش جنوبی (هشتپر، اسالم، رضوانشهر، ماسال، شاندرمن، شفت، فومن و اطراف صومعه سرا) ساکن هستند. روسها با هدف مقابله با نفوذ فرهنگی ایران در منطقه قفقاز و آسیای مرکزی، از پرداختن به تاریخ گذشته تالشان خودداری میکنند و به حذف و استحاله واقعیتهای مرتبط با ایران میپردازند. این کتاب با استناد به منابع کتاب تذکره سعیدیه (در کتابخانه مجلس شورای اسلامی) و سایر منابع معتبر و مرتبط با موضوع، به معرفی دقیق همه شهرها و نقاط تالش شمالی اهتمام میورزد. به محورها و موضوعات مهم زیر، در این اثر پرداخته شده است:
۱-تاریخ ۱۸۰ ساله جدایی تالش شمالی از ایران (عهدنامه استعماری ترکمنچای) و تکلم اکثر روستاهای آن به زبان تالشی
۲-سوابق و تاریخچه تلاشها و اقدامات برخی مسئولان محلی و مرزی برای بازپسگیری این مناطق و حل مشکلات مرزی بین ایران و روسیه
۳-عدمآگاهی مرزداران ایرانی از عهدنامه ترکمنچای و آثار آن بر تسلط تدریجی روسها بر مناطق فراتر از عهدنامه با جابهجاییها و پیشبرد پستهای دیدبانی از قلل جبال تا کنار رودخانهها و اشغال مناطق جدید تاکنون.
مطالعه این دو رساله و دو گزارش، برای آگاهی بیشتر پژوهشگران و کسب شناخت بهتر از سیاستهای هدفمند و توسعهطلبانه روسها و قصور و ضعف حکومت قاجار در قبال حفظ تمامیت ارضی ایران، توصیه میشود.»