استقامت مردم ایران در مواجهه با معرکه برجامی تحمیل شده از سوی دشمنان نظام اسلامی، اگرچه اروپاییها و تیم جدید حاکم بر کاخ سفید را همچون دوران رئیسجمهور سابق امریکا، مستأصل و امکان ابتکار عمل را از آنها سلب کرده است، اما گزارههایی که اروپاییها و امریکاییها در روزهای اخیر در مقابله با مردم ایران، از آن استفاده میکنند، بیانگر آن است که آنها همچنان به اثربخشی مؤلفههای جنگ نرم برای شکست اراده و مقاومت مردم ایران امید بسته و در این راه همه ظرفیتهای خود به ویژه ابزارهای رسانهای و سرپلهای داخلی خود را به کار گرفتهاند، به همین دلیل در روزهای اخیر و در شرایطی که رئیسجمهور جدید امریکا ضمن انتشار سند امنیتی موسوم به «دستورالعمل اولیه راهبرد امنیت ملی» این کشور، در چند بند به بینتیجه بودن دخالتهای امریکا در مسائل منطقه غرب آسیا اذعان کرده است، اما با متهم کردن ایران به دخالت در مسائل منطقه، وضعیت اضطرار ملی در قبال ایران را برای یک سال دیگر تمدید و وزیر خارجهاش بر ادامه تحریمها تأکید کرده و سخنگوی وزارت خارجهاش نیز از انتظار امریکا به تسلیم ایران در برابر شروط غرب سخن به میان آورده و میگوید: صبر ما در مقابل اقدامات ایران نامحدود نیست، منتظر پیشنهاد سازنده تهران هستیم! مواضع مذکور نشان میدهد به رغم فراز و نشیبهای مواجهه امریکا با مردم ایران در سالهای اخیر که مجموعهای از تهدیدات نظامی، تحریمهای فلجکننده اقتصادی و فشار حداکثری را شامل میشده است، هنوز جنگ نرم، مؤثرترین، کارآمدترین و کمهزینهترین و در عین حال خطرناکترین و پیچیدهترین نوع جنگ علیه امنیت ملی مردم ایران است که دشمنان به اثربخشی آن امید بستهاند.
واژه قدرت نرم و جنگ نرم نزدیک ژسه دهه است که در ادبیات سیاسی و راهبردی جهان وارد شده و از آن به عنوان الگویی برای تغییر در جوامع سیاسی هدف استفاده میشود. انتشار مقاله مشهور «جوزف نای» نظریهپرداز امریکایی تحت عنوان «قدرت نرم Soft power» در فصلنامه امریکایی فارین پالیسی در سال ۱۹۹۰ الگوی جدیدی را برای مقابله با نظامهای سیاسی جامعه هدف به جای جنگ نظامی یا کودتاهای نظامی ارائه کرد که بر اساس آن ایالات متحده با بهرهگیری از مؤلفههای فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی تلاش خود را بر ایجاد تغییرات در کشورهای هدف متمرکز میکند.
در مقاله مذکور جوزف نای دیدگاه خود را درباره ایجاد تغییرات از طریق به کارگیری دیپلماسی عمومی در کنار به کارگیری قدرت نرم در میان نخبگان جامعه هدف مطرح کرد. بعدها نظرات او تکمیلتر و به عنوان دستورالعمل سیاست خارجی امریکا تحت عنوان به کارگیری «قدرت هوشمند» Smart power به مورد اجرا گذارده شد. بر اساس این نظریه امریکا با استفاده از دیپلماسی عمومی و قدرت هوشمند به برقراری نفوذ در بدنه جامعه هدف برای انجام تغییرات مطلوب اقدام میکند. این دیدگاه با دستورالعملهای اجرایی که توسط کارشناسان اطلاعاتی امریکا نظیر دکتر «جین شارپ» تهیه شد، در سطح رسانههای گروهی به مفهوم «انقلاب نرم» معروف شد.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در سالهای اخیر بارها نسبت به این عرصه نوین مقابله دشمنان با نظام هشدار دادهاند. ایشان در دیدار اهل هنر در ۱۴ شهریور ۱۳۸۸ میفرمایند: وقتی انسان، تجهیز، صفآرایی، دهانهای با حقد و غضب گشوده شده و دندانهای با غیظ فشرده شده علیه انقلاب، امام خمینی و آرمانهای نظام اسلامی را میبیند، وجود این جنگ نرم را باور میکند، هر چند ممکن است عدهای اینها را نبینند» یا در دوم آبان سال ۱۳۸۸ در دیدار با نمایندگان مجلس خبرگان هشدار میدهند: «در جنگ روانی و آنچه که امروز به او جنگ نرم گفته میشود در دنیا، دشمن به سراغ سنگرهای معنوی میآید که آنها را منهدم کند. به سراغ ایمانها، معرفتها، عزمها، پایهها و ارکان اساسی یک نظام و یک کشور، دشمن به سراغ اینها میآید که اینها را منهدم بکند و نقاط قوت را در تبلیغات خود به نقاط ضعف تبدیل کند، فرصتهای یک نظام را به تهدید تبدیل کند.»
برای شناخت چرایی اولویت یافتن جنگ نرم به عواملی، چون خسارت کمتر برای عامل هجوم، پنهانبودن، وسیعتر بودن و گستره نتایج، عمیقتر بودن و امکان اثرگذاری بیشتر، کاهش امکان مقابله و ماهیت تفرقهانگیز آن میتوان اشاره کرد، اما نکته مهم در جنگ نرم اهدافی است که دشمنان در آن دنبال میکنند نظیر:
- کاهش امید به آینده و اعتماد مردم به کارآمدی نظام و ترویج روحیه یأس و ناامیدی در مردم
- نفوذ و همراهسازی عناصر و جریانات سیاسی کشور با تفکرات غربی
- دوقطبیسازی و بر هم زدن وحدت و انسجام ملی برای تسلیم در برابر نظام سلطه
- استحاله فرهنگی و تضعیف ارزشها و مبانی دینی و انقلابی
- تضعیف روحیه ظلمستیزی و استکبارستیزی در میان مردم و مسئولان کشور
- تغییر محاسبات مردم و مسئولان و بسترسازی برای تسلیم آنها
- بیتفاوت کردن نسل جوان به مسائل مهم کشور.
- هدفگذاری روی کاهش رضایتمندی مردم از نظام سیاسی با تشدید تحریمها به گونهای که مردم نان برای خوردن نداشته باشند
- دامن زدن به چالشهای درونی نظام
- تصریح در اهداف و برنامههای نظام سلطه برای تغییر نظام سیاسی ایران.
در میان راههای مقابله با جنگ نرم، مهمترین اصل، باور به جنگ نرم است. مقام معظم رهبری در ۲۴ آبان سال ۱۳۹۷ در دیدار با جمعی از برنامهسازان صدا و سیما در این زمینه یادآور شدند: «ما در حال یک نبرد فرهنگی، یک نبرد جنگ نرم هستیم، یعنی به ما تهاجم شده؛ تهاجم نرم، آن هم با ابزارهای پیشرفته و بسیار نو و با توانایی بسیار بالا، به ما حمله شده. خب ما باید اول این را تصدیق کنیم، باید اول قبول کنیم که ما در حال یک جنگیم، ما مورد تهاجم قرار گرفتهایم، هستیم. اگر چنانچه این شد، آنوقت بایستی همه نیرو را متمرکز کنیم در ضربه زدن به مهاجم و جلوی هجوم او را گرفتن.».
اما حضرت امام خامنهای در بیانات خود به مناسبت عید مبعث، با اشاره به استمرار دشمنیها با نظام اسلامی، به الگویی کارآمد و درونزا برای مقابله با جنگ نرم دشمن اشاره و تأکید کردند: برای مواجهه با دشمنِ فعال به دو عنصر مهم «بصیرت» و «صبر و استقامت» نیاز است. ایشان افزودند: بصیرت به معنای آن است که انسان در شناخت راه درست دچار اشتباه نشود و صبر هم یعنی استقامت و پافشاری در پیمودن صراط مستقیم که اگر این دو عنصر وجود داشته باشد، دشمن نمیتواند به اهداف خود برسد. ایشان لازمه حفظ این دو خصوصیت مهم را وجود «جریان تواصی» در جامعه برشمردند و گفتند: اگر زنجیره توصیه به صبر و حق در میان مردم برقرار باشد، احساس ناامیدی، تنهایی و ضعف اراده در جامعه به وجود نمیآید و جرئت اقدام نیز از بین نخواهد رفت. رهبر انقلاب اسلامی با تأکید بر اینکه یکی از اهداف اصلی دشمن در جنگ نرم، از بین بردن زنجیره تواصی است، خاطرنشان کردند: قطع جریان تواصی بسیار خطرناک است و جوانان به عنوان افسران جنگ نرم نباید بگذارند چنین اتفاقی بیفتد. در این جنگ نرم، جوانان باید با استفاده از فرصت فضای مجازی، در جامعه امیدآفرینی و توصیه به ایستادگی و بصیرت کنند.