نوروز یکی از مهم‌ترین اعیاد ایرانی است که نه تنها بین همه اقوام ایرانی به صورت مشترک جشن گرفته می‌شود، بلکه نماینده ایران فرهنگی است که در کشور‌های همسایه و در حوزه بسیار گسترده‌تری از جغرافیای ایران کنونی، مورد توجه اقوام و ملت‌های منطقه نیز می‌باشد.
در خصوص ریشه‌های پیدایش عید نوروز در ایران زمین، دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد که غالباً نیز به صورت اسطوره‌ای وارد تاریخ این رویداد شده‌اند، لذا می‌توان گفت که بسیاری از نقل‌های تاریخی در خصوص پیدایش نوروز، بر پایه افسانه‌ها بیان شده است و جملات موجود در کتاب‌ها با عبارت‌هایی همانند گفته می‌شود، در این باره شروع شده است که نشان می‌دهد بسیاری از روایت‌ها در خصوص نوروز به صورت سینه به سینه نقل شده و سند و مدرک معتبری بر آن‌ها نیست، چنانکه دهخدا نیز می‌گوید: «برای پیدایش نوروز افسانه‌های بسیاری نقل شده است که هرچند اساطیری است، اما تواتر آن اخبار، وجه تسمیه نوروز و هم‌چنین قدمت انتساب آن به اعصار آریایی، نیک آشکار می‌شود».
راز ماندگاری نوروز با وجود این همه تحولات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی و نگرش‌های مذهبی نخبگی در ایران فرهنگی، به انطباق آن با فطرت و عقل مربوط می‌شود، به طوری که ملاحظه می‌گردد با ورود اسلام به ایران، این سنت بر اساس آموزه‌های پیامبر اسلام که می‌فرماید: «کسی که سنت و روش نیکویی را پایه گذارد، تا روز قیامت هر کس به آن عمل کند، اجر و ثواب به او می‌رسد.»مورد توجه آموزه‌های اسلامی نیز قرار گرفت، لذا عید نوروز همانند تمام سنت‌های حسنه‌ای که مورد تأیید اسلام بوده‌اند، به جهت پایه‌های عقلایی و انسانی، مورد تأیید قرار گرفته و به مرور زمان مطابق با آیین جدید ایرانیان، تأسیساتی نیز در آن ایجاد شد که امروزه بی هیچ اغماضی باید، نوروز را یک سنت ایرانی- اسلامی نامید.
مرور آداب جشن نوروز در روزگار حال نیز نشان می‌دهد که این سنت از نماد‌ها و آرایه‌های مذهبی- ملی شکل گرفته است که نگاهی گذرا به آن‌ها این ادعا را به وضوح ثابت خواهد کرد، لذا در ادامه مطلب، گذری کوتاه و البته کلی به سنت‌های نوروز می‌کنیم.
۱-خانه تکانی؛ سنت خانه تکانی از یک سو اهمیت نظافت و رعایت بهداشت و تمیزی در محیط زندگی را نشان می‌دهد و از سوی دیگر نشان‌دهنده علاقه و اهتمام ایرانیان به زندگی در محیط تمیز و بهداشتی است.
۲- خرید و نو شدن؛ این سنت از یک‌سو باعث ایجاد نشاط در جامعه شده و مردان و زنان را از تمام اقشار راهی مراکز خرید می‌کند و از سوی دیگر تولیدکنندگان و فروشندگان با برنامه‌ریزی برای عرضه کالا‌های مختلف، فضای کسب و کار خود را رونقی دو چندان می‌بخشند.
۳- زیارت اهل قبور؛ گفتیم که نوروز یک سنت و جشن آیینی- مذهبی است، لذا قبل از ورود به سال نو و شروع جشن نوروز، یکی از سنت‌های مذهبی مورد توجه عموم مردم ایران، زیارت اهل قبور و درگذشتگان خانواده است.
۴- حضور در هنگام تحویل سال نو در کنار خانواده و اماکن دینی و مذهبی؛ حضور خانواده‌های ایرانی در کنار هم در لحظه تحویل سال نو از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، به‌طوری که یکی ازدلایل مهم افزایش سفر‌های نوروزی، عزیمت ساکنان شهر‌های بزرگ به محل تولد خود و جمع شدن همه اعضای خانواده دور هم است. علاوه بر خانواده، حضور در مراکز مذهبی و دینی ازدیگر اماکنی است که خانواده‌های ایرانی در لحظه تحویل سال به همراه خانواده خود در این مکان‌ها حاضر می‌شوند، به طوری که مساجد و به خصوص اماکن متبرکه‌ای همچون حرم امام رضا (ع)، شاه‌چراغ در شیراز و شاه عبد العظیم در شهر ری، در لحظه تحویل سال مملو از جمعیتی عظیم می‌شوند که غالباً خانوادگی در این بقاع متبرک حاضر می‌شود.
۵-کمک به ایتام و خانواده‌های نیازمند؛ سه برهه خاص در ایران است که مردم ما در این روز‌ها بیشتر ازهمیشه به همنوعان نیازمند خود کمک می‌کنند. این سه مقطع زمانی عبارتند از دهه اول ماه محرم، ماه مبارک رمضان و آغازسال نو.
۶-سفر و ارزش‌های مادی و معنوی آن.
صرفنظر ازاستثنای سال‌های محدودیت به واسطه شیوع ویروس منحوس کرونا، سفر کردن در ایام نوروز، سنت حسنه‌ای است که در آن خانواده‌های ایرانی ضمن آشنایی با مناطق مختلف کشور عزیزمان، تجارب مختلفی نیز اندوخته سالیان عمر خود می‌کنند که در جای خود بسیار با ارزش است.
۷-سنت دید و بازدید؛ در روزگار ما به سمت بیگانگی خانواده‌ها از همدیگر و کم شدن رفت و آمد‌های خانوادگی در حرکت است. می‌توان گفت که رفت و آمد بسیاری از خانواده‌ها در بین مردم به خصوص در مناطق شهری منحصر به ایام نوروز و دید و بازدید عید نوروز شده است که متأسفانه امسال مواجه با دومین سال شیوع بیماری کرونا هستیم که به ناچار مجبوریم این سنت دیرینه اسلامی-ایرانی را به دید و بازدید مجازی توصیه کنیم و حتما همدیگر را یاد کنیم که این سنت اجتماعی بزرگی است.
۸- روز طبیعت؛ نوروز جشن شادمانی انسان و طبیعت در یک اعتدال بهاری است که نو شدن سال و پوشیدن جامه سبز برتن طبیعت و قبای شکوفه برتن درختان، نشاط و فرحبخشی خاصی به آغاز سال نو ایرانی می‌دهد؛ لذا آغاز جشن نوروز با بهاری شدن سال و پایان آن در پیوند با طبیعت در روز سیزده بدر است و همگان به پاس تشکر از خالق بهار، از خانه‌های خود بیرون آمده و هم نوا با طبیعت سبز و زیبای فروردین، به امید روز‌های سبز و با طراوت، اختتامیه نوروزگان را در دل طبیعت برگزار می‌کنند.
