سرویس تاریخ جوان آنلاین: اثری که هم اینک در باب آن سخن می‌رود، خوانشی محققانه و تحلیلی است. از مهم‌ترین پرسش‌هایی که در باب زمانه و کارنامه شهید آیت‌الله شیخ‌فضل‌الله نوری طرح گشته و ایضاً پاسخ‌های در خور بدان. این مجلد در عداد هفت‌گانه‌ای است که محقق مدقق، زنده‌یاد حجت‌الاسلام والمسلمین استاد علی ابوالحسنی (منذر)، در باب حیات سیاسی شیخ شهید به رشته تحریر در آورده است.
مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران ناشر این اثر، در دیباچه آن و در باب اهمیت موضوع و نیز محتوای این پژوهش، چنین آورده است:
«بررسی مشروطیت بدون پرداختن به مواضع فکری و سیاسی شهید آیت‌الله حاج‌شیخ فضل‌الله نوری ممکن نیست. شیخ در مراحل گوناگون تاریخ مشروطیت، دخیل و مؤثر بوده و اگر مشروطیت را در تاریخ کشورمان بستر بروز نخستین نزاع جدی و بنیادین میان دین و مدرنیسم به شمار آوریم، شیخ در آن هنگامه، پرچمدار دفاع از دین محسوب می‌شده و هزینه سنگینی، چون اعدام در ملأ عام را در این راستا به جان خریده است. اثر پیش رو تحت عنوان کارنامه شیخ‌فضل‌الله نوری، پرسش‌ها و پاسخ‌ها قصد دارد ابتدا به طرح پرسش بپردازد و سپس براساس مشاهدات و مستندات تاریخی، به پاسخ متناسب با آن اقدام کند. زندگی و کارنامه شیخ، با سؤالات متعددی همراه است، اما اثر حاضر به‌طور مشخص به مهم‌ترین سؤال و مناقشه‌های موجود درباره کارنامه سیاسی شیخ فضل‌الله نوری اشاره دارد و آن چیزی نیست جز اینکه: شیخ که خود نخست از پیشگامان و رهبران مشروطه بود، پس چرا و چگونه بعداً با وجود حمایت از عدالتخانه به مشروطه پشت کرد و با آن در مخالفت و ستیز درآمد؟
بدیهی است که پاسخ دقیق به سؤال فوق، پیش از هرچیز در گرو آشنایی با مفاهیمی، چون «عدالتخانه»، «مشروطه مطلقه» و «مشروطه مشروعه» است. در این رساله، بیش‌تر چرایی مخالفت شیخ با مشروطه غیرمشروعه مطرح است تا چگونگی آن و طبعاً برای پاسخ به این چراها، باید وارد حوزه ایدئولوژی و اندیشه شد و به‌طور قطع باید نگاه شیخ به وجود تفاوت‌های بنیادین در مشروطه مشروعه و غیرمشروعه به دقت و مستند مورد بحث قرار گیرد. اثر حاضر در راستای بررسی مسائل مذکور تنظیم یافته و مباحث زیر، بخشی از اهم موضوعات ارائه شده در کتاب است:
اشاره به یک‌پارچه نبودن جریان مشروطه و دیدگاه شیخ/ اشاره به تفوت‌های بنیادین میان فلسفه سیاسی –اجتماعی عدالتخانه و فلسفه و هدف غایی مشروطه غیرمشروعه/ نقاط مشترک و افتراق شیخ و اسلام با جریان غالب مشروطه خواهی در نگاه به عدالتخانه/ مراحل مبارزه شیخ با مشروطه سکولار که شامل طرح شعار «مشروطه مشروعه»، تحریم مشروطه و احیای عدالتخانه می‌شود/ ایرادات سیاسی شیخ به مشروطه مطلقه غیرمشروعه/ پاسخ به چرایی حمایت شیخ از محمد‌علی شاه و ارائه مستنداتی تاریخی از آرمان‌های ضداستعماری وی/ اشاره به جایگاه والای شیخ در بین رجال، علما و مردم و نقش مؤثر شیخ در عزل حکام جور/ و...
قابل ذکر است که مؤلف فقید جناب حجه‌الاسلام والمسلمین علی ابوالحسنی (منذر) در نگارش ۱۷۶ صفحه‌ای اثر پیش رو، مخاطب را به بیش از ۲۶۰ رفرنس معتبر ارجاع می‌دهد که جراید و نشریات ادواری دوره مورد بحث، کتب، مقالات و اسناد مورد وثوق تاریخی را شامل می‌شود. کتاب حاضر بی‌شک از حیث مستند و مستدل بودن، جزو آثار کم‌نظیر در حوزه تاریخ تحلیلی می‌باشد.
