روز دو شنبه دهمین سالگرد بحرانی برای سوریه بود که جز ویرانی و تخریب سراسری این کشور چیز دیگری در پی نداشت. حالا با گذشت ۱۰ سال و رکود چند ماهه به نظر میرسد که تلاش میشود تحرک تازهای در عرصه دیپلماسی شروع شده تا شانس دیگری برای حل و فصل سیاسی این بحران نصیب سوریه شود. یک وجه این تحرک دیپلماسی گییر پدرسون، فرستاده سازمان ملل به سوریه، است که با صدور بیانیهای از نیاز به ساختار بینالمللی جدید برای مذاکرات از سوی تمام طرفها میگوید. یک وجه دیگر هم، از سوی روسیه دیده میشود که گویا تلاش میکند کشورهای عربی را متقاعد به بازگشت سوریه به اتحادیه عرب کند. وجه سوم از سوی غرب با بیانیه مشترک وزرای خارجه امریکا، بریتانیا، فرانسه، آلمان و ایتالیا کلید خورده و سر آخر، جدال لفظی شدید به نمایندگان امریکا و روسیه است که نشان میدهد این دو آماده دور جدیدی از تقابل بر سر سوریه میشوند.
قبل از هر چیز، به نظر میرسد تغییر دولت در واشنگتن زمینهای فراهم کرده تا نماینده سازمان ملل در سوریه، کشورهای غربی و همچنین، روسیه انگیزه تازهای برای شدت بخشیدن به فعالیتهای خود درخصوص پرونده سوریه به دست بیاورند؛ گرچه انگیزهها، روشها و اهداف هر کدام متفاوت از دیگری است. در واقع، دولت ترامپ، به خصوص شخص رئیسجمهور پیشین امریکا دونالد ترامپ نهتنها برنامه و اهداف مشخصی در مورد بحران سوریه نداشت بلکه حتی در مقاطعی میخواست پای امریکا را کاملاً از این پرونده بیرون بکشد، هرچند که فشار کارشناسان نظامی و سیاسی امریکایی مانع از این کار شد. این بیمیلی ترامپ به نوبه خود باعث عقبنشینی کشورهای غربی از این بحران و پیش افتادن روسیه شده بود و امریکا به جز غرب رود فرات و بخش تحت کنترل کردها، چندان کاری با سوریه نداشت و این حوزه مبدل به جولانگاه روسیه شده بود. حالا با آمدن دولت جو بایدن و شروع دیپلماسی فعال امریکا، وضعیت تغییر کرده و بیانیه مشترک امریکا با چهار کشور اصلی اروپایی نشان میدهد که ائتلافی جدید از غرب شکل گرفته تا صحنه را به نفع غرب و علیه روسیه تغییر دهد.
از سوی دیگر، روسیه نیز صحنه بازی خود را از صرف چانهزنی با ترکیه تغییر داده و سفر اخیر سرگئی لاوروف به عربستان سعودی و امارات قبل از شرکت در نشست مشترک با وزرای خارجه ترکیه و قطر، گویای این است مسکو به دنبال پیگیری پرونده سوریه از طریق مذاکره و چانهزنی با عربستان و متحد نزدیکش است. اظهارنظر رئیس کمیته امور بینالمللی دومای روسیه لئونید اسلوتسکی را میتوان بر این مبنا مورد توجه قرار داد. بنابر گفته او، روسیه تلاش زیادی میکند سوریه را به اتحادیه عرب بازگرداند. بنابراین، دیدار لاوروف با حکام سعودی و اماراتی را میتوان برای بازگرداندن سوریه به اتحادیه عرب است تا انزوای این کشور را در جهان عرب از بین ببرد. در واقع، تحولات این چند هفته بین دولت بایدن با سعودیها و اماراتیها انگیزهای به روسها داده تا با استفاده از محور سوریه باب مذاکره و مراوده جدیدی را با این طایفه باز کند و از این محور برای توسعه منافعش در عربستان و امارات بهرهبرداری کند. در هر صورت، مناقشه لفظی تند بین واسیلی نبنزیا، نماینده روسیه در سازمان ملل و همتای امریکاییاش لیندا توماس گرینفیلد نشان میدهد که هر دو طرف روس و امریکا دست یکدیگر را در پرونده سوریه خواندهاند و قصد دارند با هر ابزاری حتی بد و بیراه گفتن به یکدیگر در شورای امنیت مانع پیشرفت طرف مقابل در این بحران شوند. در این میان، انتخابات ریاست جمهوری سوریه در سال جدید میلادی انگیزهای شده تا دولت بایدن با احیای ائتلاف غربی روند تازهای را برای تغییر موازنه بحران سوریه به نفع خود ایجاد کند و به نظر میرسد که روسیه با توجه به این موضوع است که سعی میکند با ورود دولت سوریه به اتحادیه عرب، کشاندن سعودیها و اماراتیها به سوی خود و هماهنگی بیشتر با قطر و ترکیه عملاً ابزارهای منطقهای را از دست ائتلاف غربی به رهبری امریکای بایدن خارج کند تا دستگاه دیپلماسی بایدن در عمل نتواند تغییر قابل توجهی در وضعیت فعلی سوریه ایجاد کند.