سرویس بین الملل جوان آنلاین: برخی رسانههای روسی از جمله پایگاه اینترنتی آویاپروم و رادیو اکومسکو روز چهارشنبه ۲۸ آوریل گزارش دادند که دولت سودان از تأسیس پایگاه نظامی روسیه در کشور خود منصرف شده و شبکههای سعودی العربیه و الحدث نیز ضمن انتشار این خبر، مدعی شدند که دولت سودان به روسیه ابلاغ کرده است که استقرار هر نیروی نظامی را در پایگاه نظامی فلامینگو متوقف کند. علاوه بر این، به ادعای این دو رسانه سعودی، دولت سودان به روسیه اعلام کرده است که صدور مجوزهای جدید برای ورود نیروهای روسیه به این پایگاه یا دریافت مجوزهای قدیم را متوقف میکند و تصویب توافقنامه بین خارطوم و مسکو جز به واسطه شورای قانونگذاری سودان یا به نمایندگی از آن توسط شورای حکومتی سودان انجام نخواهد شد. انتشار این گزارشها در حالی است که سفارت روسیه در خارطوم یک روز بعد بیانیهای منتشر و اعلام کرد که ادعاهای توقف اجرای توافقنامه احداث این پایگاه واقعیت ندارد و سفارت روسیه در خارطوم هیچ ابلاغیهای از سوی دولت سودان دریافت نکرده است. با وجود سکوت رسمی دولت سودان، به نظر میرسد که این دولت به فکر افتاده تا در احداث پایگاه روسی تجدیدنظر کند و این کار نمیتواند بیارتباط با دور جدیدی از رقابت باشد که بین روسیه و امریکا به راه افتاده است.
پایگاه روسی
قبل از هر چیز باید توجه داشت که حضور نظامی روسیه در دریای سرخ و سواحل آن به خصوص تنگه استراتژیک بابالمندب سابقه طولانی دارد و به دوران جنگ سرد بازمیگردد که در قالب نیروهای اتحاد جماهیر شوروی در این منطقه حضور داشتند. نیروهای دریایی و زمینی شوروی در یمن جنوبی یا جمهوری دموکراتیک خلق یمن حضور داشتند و در آن سو، این نیروها به عنوان مشاوران نظامی به رژیم مارکسیستی حاکم بر اتیوپی کمک میکردند. وظیفه مشاوران شوروی حمایت و تقویت نیروهای دولت آدیس آبابا در جنگ با مخالفان بود که عمدتاً جداییخواهان اریتره و تیگراییها را تشکیل میدادند. نیروی دریایی شوروی یک پایگاه دریایی در جزیره نوکرا در دریای سرخ داشت که در آن زمان بخشی از کشور اتیوپی بود و ناوهای شوروی با گشتزنی در امتداد سواحل اریتره به نیروهای اتیوپی و مشاوران شوروی آنها در جنگ علیه جداییخواهان اریتره کمک میکردند. فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ خود به خود باعث پایان یافتن حضور نظامی شوروی در این منطقه شد، زیرا از یک سو رژیم مارکسیستی اتیوپی سرنگون شد و اریتره نیز در سال ۱۹۹۳ به صورت رسمی از اتیوپی جدا شد و از سوی دیگر، اتحاد دو کشور یمن شمالی و یمن جنوبی در ۲۲ آوریل ۱۹۹۰ نیز به حضور نظامی شوروی در آن سوی دریای سرخ خاتمه داده بود. روسیه چند سالی است که قصد دارد خلأ حضورش در این منطقه را برطرف کند و دیدار ولادیمیر پوتین رئیسجمهور روسیه با رئیسجمهور پیشین سودان عمرالبشیر در شهر سوچی در ۲۰۱۷ نخستین گام جدی روسیه برای بازگشت به منطقه بود. عمرالبشیر در آن زمان و به واسطه اتهام دادگاه بینالمللی کیفری به جنایت جنگی در دارفو تحت فشار و به دنبال حمایت قدرت بینالمللی مثل روسیه بود و سعی داشت تا با دادن امتیاز به روسیه حمایت پوتین را به دست بیاورد. توافق آن زمان بین پوتین و البشیر منجر به ورود شرکتهای روسی فعال در حوزه استخراج از معادن به خصوص معدن طلا شد و این همکاری مبنایی را برای یک چشمانداز همکاری نظامی بین دو کشور ایجاد کرد.
بازگشت روسیه
سقوط عمرالبشیر در پی تحولات آوریل ۲۰۱۹ باعث قطع همکاری با روسیه نشد بلکه ژنرال عبدالفتاح البرهان نیز نشان داد که مردان تازه به قدرت رسیده سودان نیز همانند البشیر مسیر همکاری با مسکو را دنبال میکنند. البرهان در اکتبر ۲۰۱۹، به همراه رؤسای ۴۳ کشور دیگر آفریقایی به نشست سران روسیه و آفریقا در شهر سوچی رفت و پوتین در آن نشست بود که از آمادگی روسیه برای تأمین نیازمندیهای تسلیحاتی کشورهای حاضر در آن نشست گفت. در واقع، نشست سوچی زمینه همکاری نظامی بین دو کشور را فراهم کرد تا اینکه روسیه در نهم دسامبر ۲۰۲۰ برنامه خود را برای احداث پایگاه نظامی در نزدیکی پورت سودان اعلام کرد و توافقنامه مربوط به آن را همان موقع در پورتال رسمی اسناد دولتی روسیه منتشر کرد. این توافقنامه به مدت ۲۵ سال اعتبار دارد و در صورت توافق دو طرف، میتوان آن را به مدت ۱۰ سال دیگر نیز تمدید کرد. روسیه بر اساس این توافقنامه میتواند تا چهار کشتی جنگی از جمله کشتیهایی با رانش هستهای را در این پایگاه مستقر کند و از ۳۰۰ نیروی نظامی در این پایگاه و به منظور پشتیبانیهای لجستیکی و تسلیحاتی استفاده کند و این نیروها از مصونیت دیپلماتیک برخوردار خواهند بود. روسیه اجارهای بابت این پایگاه به دولت سودان پرداخت نخواهد کرد، ولی بر پایه قراردادی جداگانه، برخی از نیازمندیهای تسلیحاتی ارتش سودان را تأمین خواهد کرد. علاوه بر این موارد، روسیه همه هزینههای احداث این پایگاه را که ۵۰۰ میلیون دلار برآورد شده، تقبل خواهد کرد؛ پایگاهی که خوابگاهها، انبارهای آماد و تسلیحات، مراکز تعمیر و نگهداری و اسکلهها را در بر خواهد گرفت. روسیه میتواند از فرودگاههای سودان از جمله فرودگاه بینالمللی در جنوب پورت سودان استفاده کند و پیشبینی شده که روسیه بتواند نیروهایش در این پایگاه را از ۳۰۰ نفر نیز بیشتر بکند. خبرگزاری روسی اسپوتنیک در آن موقع نوشت که این توافقنامه جدید بخشی از تلاشهای مسکو برای احیای حضور منظم نیروی دریایی روسیه در مناطق مختلف جهان است و اینکه پوتین بعد از سالها کاهش قابل توجه حضور نظامی روسیه در جهان، پیگیرانه به دنبال بازسازی قدرت نظامی این کشور در شرایط تنش با غرب است.
رقابت پایگاهها
شکی نیست که برنامه روسیه برای احداث این پایگاه نظامی را باید در قالب رقابت آن با غرب و به خصوص امریکا دانست که از ۲۰۱۴ به این سو و به خصوص بعد از تحولات اوکراین و الحاق شبهجزیره کریمه به روسیه در مارس ۲۰۱۴ شدت گرفته است. نماد این رقابت در فاصله چند روز و با ورود و خروج دو ناو روسی و امریکایی به آبهای ساحلی سودان به نمایش گذاشته شد. ناوشکن روسی آدمیرال گرنگروویچ روز یک شنبه ۲۸ فوریه وارد بندر پورت سودان شد. این اولین کشتی جنگی روسیه بود که وارد این بندر میشد، اما خیلی طول نکشید که امریکا با فرستادن ناوشکن موشکانداز یو اس اس وینستون چرچیل در روز سه شنبه به این بندر پاسخ روسیه را داد. مراسم استقبال از ناوشکن امریکایی با حضور فرمانده نیروی دریایی سودان به همراه چندین تن از دیگر فرماندهان عالیرتبه این کشور و کاردار سفارت امریکا در خارطوم برگزار شد. اعزام این ناوشکن امریکایی بعد از خروج نام سودان از فهرست کشورهای حامی تروریست وزارت خارجه امریکا، پیامی به روسیه بود مبنی بر اینکه امریکا بعد از ۳۰ سال عدم حضور در سودان، قصد پس گرفتن این عرصه از مسکو را داد. قابل پیشبینی بود که این اقدام بر احداث پایگاه روسی فلامینگو در سودان تأثیر بگذارد و استقبال گرم مقامات ارشد نظامی سودان از ناوشکن امریکایی نیز نشان داد که سودان در گیرودار رقابت بین روسیه و امریکا، نگاهش بیشتر به سمت واشنگتن است تا مسکو. به عبارت دیگر، دولت سودان خروج نام خود از فهرست وزارت خارجه امریکا را موقعیتی ویژه برای نزدیکی به واشنگتن میبیند و بعید به نظر میرسد که حاضر باشد این موقعیت را به دلیل یک پایگاه روسی به خطر بیندازد. با این حال، از دست دادن پایگاه فلامینگو برای مسکو اهمیت قابل توجهی دارد به خصوص اینکه منطقه دریای سیاه و شاخص آفریقا مبدل به حوزه رقابتی برای پایگاههای دریایی دیگر کشورها شده است. باید توجه داشت که امریکا یک پایگاه نظامی در جیبوتی و در مجاورت تنگه بابالمندب به نام لمونیر دارد که نزدیک به ۴ هزار نفر از نیروهای امر یکایی در آن مستقر هستند. امریکا تا قبل از دسامبر ۲۰۲۰ یک پایگاه نظامی در کشور سومالی داشت که نیروهای ویژه امریکایی در این پایگاه به یگانهای نظامی دولت سومالی آموزش میدادند، اما بعد از تصمیم رئیسجمهور پیشین امریکا دونالد ترامپ از آنجا خارج شدند. ترکیه در موگادیشو، پایتخت سومالی، یک پایگاه وسیع نظامی به مساحت ۴۰۰ هکتار دارد که تعداد زیادی از افسران و درجهداران سومالیایی را در آنجا به زبان ترکی آموزش میدهد و همچنین، قرارداد ۹۹ سالهای با سودان دارد تا با یک سرمایهگذاری ۶۵۰ میلیارد دلاری، جزیره شواکن این کشور واقع در ۶۲ کیلومتری جنوب پورت سودان را مبدل به یک کانون گردشگری در دریای سرخ کند. فرانسه و ایتالیا نیز به نوبه خود در جیبوتی حضور نظامی دارند، جدا از اینکه چین و ژاپن نیز با این کشور قراردادهایی برای احداث پایگاه نظامی بستهاند. امارات متحده عربی نیز یک پایگاه هوایی و یک پایگاه دریایی نزدیک به بندر عصب اریتره دارد. میتوان دریافت که روسیه نمیتواند غیبت خود را در این منطقه با توجه به این حجم زیاد از پایگاهها و حضور نظامی کشورهای خارجی تحمل کند و به هر قیمت شده سعی خواهد کرد پایگاه دریایی فلامینگو را به عنوان لنگر اصلی حضور نظامیاش در منطقه حفظ کند.