دور پنجم مذاکرات وین در حالی به پایان میرسد که مذاکرهکنندگان برای مشورت بار دیگر به کشورهای خود بازخواهند گشت. قبل از شروع دور اخیر مذاکرات برخی مقامات دو طرف و منابع نزدیک به طرفهای مذاکره، اظهار امیدواری میکردند مذاکرات وین در همین هفته به سرانجام برسد. ماراتن مذاکرات برجامی در حالی همچنان ادامه دارد که طی هفتههای گذشته و قبل از تأیید صلاحیت نامزدهای انتخاباتی توسط شورای نگهبان تلاشهای بسیار فراگیر و گستردهای صورت گرفت تا طبق اولویتبندیهای خاص انتخاباتی، ایالات متحده امریکا به برجام بازگردد و همین مسئله نقش یک کارخانه تولید رأی را برای خالقان برجام (خسارت محض) بازی کند.
بیم و امید به توافق
در دور پنجم مذاکرات تمام طرفها همچنان از پیشرفتهای مهم سخن به میان میآوردند، امام طرف ایران ابراز میکند تفاهمهای کلی برای حل اختلافات اصلی صورت گرفته، ولی همزمان از وجود مسائل مورد اختلاف دیگری میگویند.
عباس عراقچی، رئیس هیئت مذاکرهکننده ایران در مذاکرات وین در آخرین موضعگیری خود بیان میکند: «تقریباً یک هفته است که مذاکرات را در وین دنبال میکنیم. مذاکرات پیچیدگیهای زیادی دارد و به موضوعات اصلی مورد اختلاف رسیدهایم. پیشرفتهای خوبی تا الان داشته و مسیر خوبی را طی کرده ایم، الان در نقطهای هستیم که به اختلافات بارزی که وجود دارد، میپردازیم. متنها تهیه شده و مقدار زیادی متنهای ما آماده است، ولی چند مورد اختلافی کماکان در دست بررسی است.»
او در ادامه بیان میکند: «به تلاش خود ادامه میدهیم. ممکن است لازم باشد یک بار دیگر هیئتها برای مشورتهای بیشتر به پایتختها مراجعه کنند، هنوز در این خصوص تصمیم قطعی نگرفتهایم.» اولیانوف، نماینده روسیه در این مذاکرات نیز با خوشبینی زیادی در مورد نتایج مذاکرات سخن میگوید و پیشبینی میکند به زودی توافق حاصل شود، طرف اروپایی نیز با خوشبینی به مذاکرات نگاه میکند و اطمینان دارد مذاکرات وین به حصول توافقی منتهی خواهد شد.
در مقابل تیم مذاکرهکننده امریکایی همانند سایر طرفهای مذاکرهکننده به آینده خوشبین نیست و در عین آنکه از پیشرفت و سازنده بودن مذاکرات میگوید، همزمان تأکید میکند اقدامات زیادی باقی مانده است که باید انجام شود.
در همین رابطه بلینکن، وزیر خارجه امریکا تأکید میکند، هنوز کشورش هیچ پالسی مبنی بر انجام اقدامات لازم از سوی ایران برای انجام بندهای توافق هستهای در مقابل رفع تحریمها، مشاهده نکرده است.
دولت میخواهد حل پرونده هستهای را در کارنامه خودش ثبت کند
ابراهیم رضایی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز با بیان اینکه امریکاییها در برداشتن تحریمها و موانع موجود سختگیریهای بسیاری دارند، اظهار داشت: امریکاییها تا به امروز بر برداشتن تحریمهایی مانند چرخه دلار موسوم به یوترن، برداشتن برخی تحریمها مانند کاتسا، برداشتن تحریم برخی شرکتها، نهادها و افراد سختگیری و سنگاندازی میکنند.
در کنار این سختگیریها تا به امروز امریکاییها و اروپاییها درخواستهای زیادی داشتهاند که نمونه آن از بین بردن ماشینهای سانتریفیوژهای نسل جدید است، در صورتی که موقع دادن امتیاز هیچ نگاه رو به جلویی ندارند بلکه بیشتر به دنبال افزایش محدودیتها برای جمهوری اسلامی هستند.
وی با اشاره به اینکه تجربه نشان داده حتی اگر تحریمها نیز برداشته شود ممکن است در قالب جدیدی دوباره احیا شود، گفت: در جلسهای که در کمیسیون امنیت ملی برگزار شد، این نکته را از جناب آقای عراقچی پرسیدم که آیا ممکن است تحریمهای برداشته شده در قالب جدیدی احیا شود که آقای عراقچی به صراحت امکان آن را منتفی ندانستند.
عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس با تأکید بر اینکه مذاکره در سایه تهدید موجب معتبرسازی تهدید از طرف مقابل میشود، بیان کرد: تیم مذاکرهکننده جمهوری اسلامی نباید بیش از این موجب زیادهخواهی و زیادهگویی طرف مقابل شود.
هر چند دولتیها همه مترصدند در پایان دوره خود حل این پرونده را به عنوان نکته مهمی در کارنامه دیپلماسیشان قرار دهند و برای خود دستاوردسازی کنند ولی این کار نباید به نحوی باشد که موجب تضییع حقوق جمهوری اسلامی و منافع ملت شود.
رضایی در پایان با اشاره به نظارت مجلس بر گفتگوهای برجامی، خاطرنشان کرد: مجلس شورای اسلامی بر پایه طرح راهبردی لغو تحریمها، مصوب مجلس شورای اسلامی و سیاست کلی نظام ابلاغی رهبر معظم انقلاب در سخنرانی ۱۹ دی ماه سال گذشته، بر مذاکرات انجام شده نظارت کرده و خواهد کرد تا مانع از تضییع حقوق جمهوری اسلامی و ملت نشود.
تغییر برخی معادلات در صحنه سیاسی، میتواند تا حدودی روی انگیزههای دو طرف تأثیرگذار باشد تا جایی که دائم این پرسش مطرح شود که احیای برجام چه آوردهای برای یک جناح سیاسی خواهد داشت و چه نقشی جهت عادیسازی روابط میان ایران و غرب بازی خواهد کرد. یکی از احتمالاتی که بعد از عدم احراز صلاحیت برخی از نامزدهای انتخاباتی مطرح میشود این مسئله است که طرف امریکایی علاقهای به احیای برجام با شرایط کنونی ندارد و تمایل دارد استراتژی صبر را در پیش گیرد و تا تعیین تکلیف دولت آینده احیای برجام را به تأخیر بیندازد.
از سوی دیگر گمانه دیگری که مطرح میشود این است که امریکاییها بدون در نظر گرفتن نتیجه انتخابات پیش رو در ایران، تلاش میکنند در فرصت باقی مانده تا روز برگزاری انتخابات به برجام بازگردند چراکه کنار آمدن با دولت فعلی بسیار آسانتر از دولتی است که در دور بعدی، صدارت امور ایران را در دست خواهد گرفت، زیرا هدف اصلی امریکاییها از بازگشت به برجام، نه شروع اجرای تعهدات برجامی و تعلیق تحریمهای ضدایرانی بلکه بسترسازی برای بهکارگیری مکانیسم ماشه است که میتوانند بر اساس آن هزینههای برجامی ایران را به طور چشمگیری افزایش دهند.
از سوی دیگر، این احتمال مطرح میشود که طرف ایرانی نیز انگیزه سابق را برای احیای برجام ندارد، به دلیل آنکه برخی نامزدهای انتخاباتی مورد تبع این جریان ردصلاحیت شدهاند و تنها دستاورد احیای برجام در هفتههای پایانی دولت، این است که مهمترین پرونده هشت ساله دولت حداقل روی کاغذ زنده شود و آیندگان مرگ برجام را تبدیل به چماقی برای حمله به جریان غربگرا نکنند.
اگر چه گمانهها و اَمارههای قابل تأملی وجود دارد که جریان غربزده در عین مظلومنمایی از یکی از نامزدهای کنونی که پتانسیل رأیآوری دارد، حمایت کند، اما در عین حال، با تغییر معادلات در صحنه رقابتهای انتخاباتی، احیای برجام به زعم جریان غربزده حکم سندی را دارد که میتواند آبروی آنها را تا حدودی ترمیم کند و دولت با «برجام زنده و متحرک» با ساختمان پاستور خداحافظی کند و کار احیای آن را به عنوان یک افتخار! به دولت آینده نسپارد.