انتخابات به عنوان یک فرصت طلایی برای حضور نخبگان در عرصههای کلان مدیریتی میتواند آنقدر جذاب و قابل رقابت باشد که بعضاً کذب و خطا نیز رهپیشه رسیدن به کرسی قدرت قرار گیرد. هیاهوهای انتخاباتی توأم است با وعدههای کاندیداهای ریاست جمهوری که هر فرد با ارزیابی محیطی و اجتماعی، به ارائه وعدههایی میپردازد که شانس مقبولیت آن در میان آحاد جامعه بالاتر باشد. این موضوع زمانی در مرز خطر وارد میشود که پشتوانه عملیاتی شدن وعده وجود نداشته باشد و صرفاً بیان پرطمطراق و قوی باعث طنینانداز شدن آن در محیط شود و احتمال تأثیر آن در جذب مخاطب برود. این موضوع به عنوان یکی از چالشهای مهم انتخابات در دو دوره گذشته بوده که در نهایت به خاطر عدمتحقق وعدههایی که عمدتاً بدون برآورد میزان عملیاتی شدن آنها توسط کاندیدای منتخب بیان شده است، باعث تشکیل دولتی شد که انتظار عمومی بر تحقق وعدههای انتخاباتی میرفت که امروز پس از هشت سال نتیجه این روش اتخاذی در انتخابات، نارضایتی عمومی، دلسردی و بدبینی در بخشی از جامعه شده است.
قسمتی از فرمایشات رهبر معظم انقلاب به مناسبت سالروز ارتحال امام خمینی (ره) نیز ناظر بر همین موضوع بود و ایشان اینگونه متذکر شدند: «.. البته در انتخاب بایستی دقت کرد. من تأکید میکنم که به وعده و حرف نمیشود اطمینان کرد. ما نسبت به دیگران هم همین حرف را میزنیم، نسبت به خارجیها که مدام حرف و وعده تحویل ما میدهند، من به مسئولان محترم در همین قضایای هستهای که در جریان است، همیشه همین را میگویم که به حرف و وعده اعتماد نکنید: به عمل کار برآید، به حرف زدن و به گفتن و به وعده دادن نمیشود اعتماد کرد، در مسائل مهم کشور هم همین جور است. خب حرف، آسان است، هر کسی میآید یک ادعایی میکند، یک وعدهای میدهد، یک حرفی میزند، به اینها نمیشود اعتماد کرد، باید نگاه کرد و دید که آیا یک عملی در گذشته این شخص وجود دارد که این وعده را تأیید کند و تصدیق کند یا نه، اگر چنانچه وجود داشت میشود به او اعتماد کرد، وَالا نه، بنابراین کارآمدی را با حرف نمیشود تشخیص داد.»
همچنین ایشان خطاب به نامزدها، انتظارات خود پیرامون این موضوع را نیز بیان فرمودند: «من یک توقعی هم از خود نامزدهای محترم دارم که عرض بکنم: وعدههایی را که مطمئن نیستند میتوانند آنها را انجام بدهند، ندهند، این وعدهها به ضرر کشور است، چرا؟ برای اینکه شما یک وعدهای میدهید، بعد اگر به فرض به ریاست جمهوری رسیدید آن وعده را عمل نمیکنید، مردم را دلسرد میکنید، مردم را نسبت به نظام دلسرد میکنید، مردم را نسبت به انتخابات دلسرد میکنید، بنابراین دادنِ وعدههایی که نامزدها مطمئن نیستند که بتوانند این وعدهها را عمل کنند، جایز نیست، البته وعدههایی را که قطعاً روشن است، مسلم است، واضح است و اهل فن تأیید میکنند که قابل تحقق است بدهید، اما اینکه ما فلان کار را انجام میدهیم و مانند اینها - که حالا من دیگر نمیخواهم تصریح بکنم- این وعدههایی را که پشتوانه عملی ندارد نباید داد، چون بعداً موجب دلسردی مردم خواهد شد و این گناه است.»
عطف به فرمایشات رهبر معظم انقلاب، اینگونه رفتار انتخاباتی قطعاً مذموم و گناه محسوب میشود و این به شخصیت رفتاری و دینی و اعتقادی افراد برمیگردد. نگاه ماکیاولی و مادیگرایانه میگوید، شما با هر ابزاری میتوانی به هدفت برسی و هدف ابزار را توجیه میکند ولی در نگاه اسلامی وقتی پای ارزشها به میان میآید، دیگر میان ابزار حق و باطل تمایز قائل میشود و نمیتوان برای رسیدن به یک حق، راه باطل را پیمود.
متأسفانه این رویه غلط توسط برخی کاندیداها در حال پیگیری است؛ وعدههایی که پیشینه عملکردی فرد خلاف آن را به اثبات گذاشته است، به عنوان مثال یکی از کاندیداها برای تغییر وضع موجود در اقتصاد و خاصه موضوع ارز و ارزش پول ملی وعدههای بزرگی میدهد، در حالی که خود در دولت فعلی در کانون اصلی تصمیمگیری پیرامون این موضوعات بوده و نتیجه اقدامات وی تأثیر منفی بر اقتصاد گذاشته است یا اینکه کاندیدای دیگر از پرداخت فلان میزان یارانه حرف به میان آورده و شاید اینگونه درنظر گرفته میشود که در این شرایط سخت معیشتی، هر چقدر مبلغ اعلامی بالاتر رود، اقبال مردمی برای رأی دادن به آن کاندیدا بیشتر میشود، در حالی که بسیاری از کارشناسان معتقدند سر و سامان دادن به اوضاع اقتصادی کشور و برگرداندن آن به ۱۰ سال گذشته، یک کار سنگین و زمانبری است و نباید اینگونه وعدههای واهی و توخالی و بیپشتوانه را مطرح کرد.
از طرفی آنچه مهم است، صداقت در کلام است. جامعه در دو دوره انتخابات ریاست جمهوری، بر اساس حرف و وعده، گزینه مدنظر را انتخاب کرد ولی امروز با کسب تجربه وافر، حاضر به انتخاب بدون بررسی و سنجش نیست. باید نگاه کرد که چه کسی تا به امروز در این کشور علاوه بر مسئلهیابی، حلال مسائل و مشکلات نیز بوده است و در آن منصب و جایگاهی که بوده، امتحان خود را پس داده و عملگرایی خود را اثبات کرده است و این موضوع بسیار سخت و پیچیدهای نیست و پرواضح است که تمییز میان کاندیداهای حراف و عملگرا، کارنامه عملکردی گذشته آنهاست.