به گزارش تسنیم از سال ۱۳۶۲ که جهاد خودکفایی به فرمان حضرت آیتالله خامنهای نماینده وقت امام خمینی (ره) در شورای عالی دفاع تشکیل شد تا سال ۱۳۷۶ فعالیتهای عمده شامل بازسازی ناو سبلان، تعمیر و عملیاتی نگهداشتن واحدهای شناور دیگر و ارتقای تجهیزات مخابراتی و به کارگیری موشکهای کروز ضدکشتی جدید بود. از دهه ۷۰ شمسی به این سو با فرمان رهبر انقلاب و فرماندهی معظم کل قوا مبنی بر ساخت ناوشکنی با قابلیت حمل بالگرد و موشک، پروژه موج با محصول اولی به نام جماران تعریف شد و در دستور کار قرار گرفت. در سال ۱۳۸۰ پس از اتمام طراحیها، اولین قطعه از ناو، سال ۱۳۸۲ کاسه (قسمت زیر عرشه از سازه کلی) و در سال ۱۳۸۵ تمام بخشهای روسازه (سازه و طبقات روی عرشه) ساخته شد و در ادامه کار تجهیز آن شروع گردید.
ناو جماران پس از ناوگان دریایی دوران خشایارشاه، اولین شناور نظامی ساخت ایران پس از چند هزار سال بود و در شرایطی ساخته میشد که دانش کشتیسازی نظامی در کشور به صورت مدرن و مدون وجود نداشت.
ساخت ناو جنگی چطور مدیریت شد؟
در ساخت جماران تمامی توانمندیهای داخلی در سراسر کشور شناسایی شد تا بخشهای غیرقابل دستیابی از خارج، با تکیه بر توان داخلی ساخته شود. در فرآیند مدیریت پروژه ناو جماران اغلب بخشهای دانشگاهی و صنعتی که همکار پروژه بودند، اطلاع نداشتند کار آنها برای ساخت یک شناور جنگی در حال استفاده است و مدیریت مستقل و متمرکزی در نیروی دریایی ارتش برای پروژه موج اقدام به جمعبندی و هماهنگسازی توانمندیها و تبدیل آن به بخشی از محصول نهایی را بر عهده داشت. در نتیجه این فعالیتها دانش طراحی یک شناور جنگی از مرحله تعریف نیازهای عملیاتی تا آزمایشهای استانداردهای نظامی و دریایی تدوین شد.
یکمیلیون و ۴۰۰ هزار قطعه در ساخت جماران مورد استفاده قرار گرفت. ۱۲ هزار نفر ساعت مرحله مطالعاتی، ۱۲۰ مرکز دانشگاهی و حدود هزار متخصص که بیش از ۱۰۰ نفر از آنها مرتبه علمی دکترا داشتند با صرف یکمیلیون و ۲۰۰ هزارنفرساعت کار تحت مدیریت نیروی دریایی ارتش فعالیت کردند. ایجاد دفاتر طراحی با به کارگیری کارشناسان ارشد و دکترا و با ساختار مدیریتی بومی و به کارگیرنده شرکتهای دانشبنیان و دانشگاهها و پژوهشگاههای فعال کشور سبب شد بزرگترین پروژه دفاعی کشور در آن مقطع شکل بگیرد. نهایتاً در ۳۰ بهمن ۱۳۸۸ الحاق جماران با حضور فرماندهی کل قوا صورت پذیرفت. همچنین قرار شد چند فروند از رده جماران ساخته شود تا تعداد ناوهای نوساز ناوگان جنوب هم افزایش پیدا کند، ضمن اینکه باید هر یک از این شناورهای نوساز از جدیدترین سامانههای بومی شده تا زمان ساخت خود بهرهبرداری کنند. ناوهای دنا و تفتان محصول همین تصمیم هستند که امروز کار آمادهسازی دنا به پایان رسیده و به زودی تمرکز روی تفتان آغاز میشود.
همخانوادههای «جماران»
پروژه دنا به همان زمان نهایی شدن طرح جماران بازمیگردد و از شروع ساخت تا الحاق آن ۱۳ سال طول کشیده که هفت سال آن زمان مفید بوده است. ساخت جماران به عنوان اولین فروند ۱۲ سال به طول انجامیده و در بهمن ۱۳۸۸ تحویل شد. دماوند که فروند دوم پروژه موج محسوب میشد با هشت سال کار در اسفند ۱۳۹۳ و سهند با وجود تغییرات در طراحی بیرونی و داخلی و برخی تجهیزات متفاوت شش سال در دست ساخت بوده است و در آذر ۱۳۹۷ به ناوگان ملحق شد. این ناو با طراحی جدید در بدنههای جانبی، سطح مقطع راداری کمتری دارد و چند برابر دیرتر از ناو جماران کشف میشود. دماوند جدید که به جای فروند آسیب دیده و از خدمت خارج شده قبلی در شمال طی سه سال ساخته میشود با وجود تغییرات زیاد در طراحی داخلی و بدنه و عمده تجهیزات آن خصوصاً در بخشهای داخلی ناو نصب شده قرار است به زودی آزمایش دریانوردی خود را بگذراند. در ناو جماران مواد اولیه سازه آلومینیومی و فولاد دریایی کاسه اصلی وارداتی بود و در کارخانجات داخلی به اجزا و قطعات و ورقهای لازم تبدیل شد، اما در ناو دنا که در اواخر پروژه جماران شروع به ساخت آن شد، هم سازه و هم کاسه آن از فولاد دریایی ساخت کارخانه اکسین اهواز است که استحکام بالاتری هم در برابر ضربه دارد.
تمام ناوهای پروژه موج مجهز به عرشه یا محل نشست و پرواز بالگرد هستند که قابلیتهای عملیاتی متنوعتری به شناور دریایی میدهد، ضمن اینکه امروزه با ساخت انواع پهپادها در کشور، امکان به پرواز درآوردن و فرود پهپادها نیز از روی همین عرشه وجود دارد که در افزایش توانایی شناور در کسب اطلاعات از محیط پیرامونی و شناسایی اهداف در فواصل نزدیک و دور و هدایت آتش موشک به بیشترین برد خود بسیار مؤثر است.
در جماران برخی اقلام در زنجیره رانش از خارج تهیه شده بود و برخی اقلام هم پیش از رسیدن به ایران توقیف و در ایران طراحی و ساخته شد که به طولانی شدن زمان کلی پروژه جماران منجر شد، اما در ناوهای بعدی میزان وابستگی کمتر و کمتر شد به طوری که در دنا حتی موتور نیز ساخت ایران است. در زنجیره رانش دنا که سومین شناور رزمی تولیدی این رده تناژ برای ناوگان جنوب است برای اولین بار از موتور تولید داخل استفاده شده است، این در حالی است که موتور یکی از عوامل به درازا کشیده شدن پروژههای مشابه بوده است. با ساخت موتور داخلی و جواب گرفتن از آن در آزمایشهای میدانی واقعی روی شناور قطعاً دست متخصصان کشور برای تولید محصول در این رده بازتر میشود، در نتیجه میتوان ناو دنا را نتیجه رسیدن سطح بومیسازی ناوهای رزمی این رده در کشور به میزان بسیار بالاتری نسبت به تعریف بومیسازی در سایر کشورها دانست. با این سطح از بومیسازی و توسعه تجهیزات جدید و مدرن مانند پرتابگرهای عمودی موشکهای تهاجمی و تدافعی در آینده نزدیک شاهد چهره یک نیروی دریایی نوساز و پیشرفته در کشور خواهیم بود.